Sagnir - 01.06.1994, Síða 75

Ólafur kunni vel að meta aðstoð
Mackenziehjónanna og með tár í augum
vegna þakklætis sagði hann: „Eg væri
löngu drukknaður, — ekki einu sinni,
ekki tvisvar heldur þrisvar sinnum ef ekki
væri fyrir þessar tvær manneskjur. Eg get
ekki talið upp allt það sem þau hafa gert
fyrir mig.“ Svo rnjög hreifst Ólafur af
öllu er fyrir augu bar í Edinborg að hann
ákvað, að sögn Hollands, að ævi sinni
skyldi hann eyða í Skotlandi.2'
Aftur til íslands
Mackenzie hafði áfram áhuga á þvi að
heimsækja Island, jafnvel þótt honum
hlotnaðist ekki landstjórastaðan. Ráð-
leggingar Ólafs bentu til þess að á Islandi
væri margt að athuga fyrir mann eins og
Mackenzie sem var kunnur steinafræð-
ingur. Akvað Mackenzie að biða ekki
lengur með leiðangur sinn og tók Ólaf
með.28 I ferðinni voru einnig tveir ungir
læknar, þeir Henry Holland og Richard
Bright. Báðir áttu þeir eftir að ná frama í
heimalandi sínu og varð Holland seinna
líflæknir sjálfrar Viktoríu Bretadrottning-
ar. Henry Holland segir að Ólafur hafi
fengið Mackenzie til að lofa að taka sig
með aftur til Bretlands að loknum leið-
angrinum, enda óttaðist Ólafur að
Mackenzie myndi skilja hann eftir á Is-
landi ef foreldrar hans færu fram á það.
Að öðru leyti var hann spenntur mjög
fyrir ferðinni og taldi sig geta hðsinnt
Mackenzie á margan hátt. Reyndar átti
eftir að koma á daginn að foreldrar Ólafs
höfðu engan áhuga á að hann ílentist hjá
þeim.
Það er athyglisvert hversu rnikið traust
Mackenzie og Holland báru til Ólafs áð-
ur en lagt var af stað til Islands. Henry
Holland sagði um Ólaf: „Eg hef á hon-
um miklar mætur. Hann er ungur mað-
ur, tuttugu og fjögurra eða fimm ára,
duglegur, skemmtilegur og gáfaður.“29
Sjálfsagt varð Ólafur uppnuminn af veru
sinni í menntuðu umhverfi Edinborgar
þar sem hann umgekkst fyrirmenni á
borð við Mackenzie. Hins vegar hefur
Espólín ekki beinlínis rétt fyrir sér er
hann segir Ólaf hafa troðið sér í þjónustu
Mackenzies og sjálfur segir Mackenzie í
ferðabók sinni að hann hafi grætt rnjög á
því að hafa Ólaf með sér; öðlast vitn-
eskju um land, þjóð og tungu.'" Allt
annar tónn er reyndar í bréfi sem
Mackenzie skrifar Sir Joseph Banks
þremur árum eftir að ferðabókin kom út.
Þar segir Mackenzie: „A Islandi komst ég
að því að hann hafði verið gerður brott-
rækur frá landinu og að endurkoma hans
kom fólkinu í Reykjavík mjög á óvart“31
Islandsleiðangur Mackenzies kom
hingað 7. maí 1810 og strax á fyrsta degi
hitti Ólafur velgerðarmann sinn, Tómas
Klog landlækni, og urðu með þeim
fagnaðarfundir. Það kom Henry
Holland, sem hélt dagbók í ferðinni,
mjög á óvart hve stuttaralega nrargir inn-
fæddir heilsuðu Ólafi. Vorpuðu sumir
einungis á hann kveðju og fóru svo sína
leið án þess að skipta sér meira af hon-
um. Samt höfðu menn naumast vitað
hvort hann var lífs eða liðinn þau þrjú ár
sem hann hafði verið i burtu.32 Vinsældir
Ólafs voru því greinilega ekki miklar í
Reykjavík.
Ólafur var samferða Mackenzie í
heimsókn til ýrnissa fyrirmanna og var
með í för 9. maí er fræg átveisla Ólafs
Stefánssonar var haldin til heiðurs ferða-
löngunum á óðali hans i Viðey. Lýsingar
Hollands og Mackenzies á kræsingunum
eru kostulegar og nreðal þess sem var á
miðdegismatseðlinum var sagósúpa,
hryggjarsteik, sykruð eggjakaka og var
veitt ríkulega af öllu, ekki síst portvini
sem fylgdi. Þannig var silfurbikar rnikill
látinn ganga manna á milli og hver sá
sem færðist undan að drekka þurfti að
drekka aukabikar.
Þrátt fyrir ýtrustu áreynslu hlutu tveir
boðsmenn þá refsingu að drekka í
annað sinn. Meðan við sátum í öngum
okkar og hugsuðum urn afleiðingar
þess að hafa þambað svo rnikið vin og
vorum ótta lostnir af þvi, að bikarinn
kynni að verða sendur milli okkar í
annað sinn, var komið með aflangar
sykurstráðar pönnukökur, og þar á eft-
ir kom sagóbúðingur, fljótandi í
hnausþykkum rjóma. Það var árang-
urslaust, þó að við lýstum þvi átakan-
lega, að við kæmum ekki meiru í
okkur, við máttum til að beygja okkur
undir það að taka við nýjum farmi, en
þá var það okkur kærkomin lausn, að
við vorum kallaðir, til kaffidrykkju í
næsta herbergi. Þjáningar okkar voru
samt ekki á enda.33
Fengu þeir nú fyrst kaffi og loks púns
eins og þeir gátu í sig látið. Sluppu gest-
irnir ekki fyrr en vínið hafði verið klárað
og var þá búið að skála fyrir flestum
merkustu fyrirmönnum Evrópu.34 Næstu
daga var meðal annars tekið hús á Klog
Var silfurbibar mikill iátinn ganga manna á milli og Iwer sá sem fœrðist undan að drckka þnfti að
drekka aukabikar.
SAGNIR 73