Sagnir - 01.06.1994, Side 80

biskupinn sjálfan gera gælur við verstu
lesti og umgangast mjög kumpánlega
menn, sem hann hlaut að vita, að voru
siðlausir. Mér var sagt, að þegar hjón
væru óánægð í sambúð sinni eða þegar
konu langaði til þess að skipta um
mann, væri skilnaðurinn viðurkennd-
ur, án þess að nokkur rannsókn máls-
ins færi fram og nýtt hjónaband látið
hátíðlega tengja saman það fólk, sem
opinberlega hafði vanrækt fyrri heit
sin. Svona er siðferði fólksins í
Reykjavík.64
Vert er að hugleiða hvort siðferði Ólafs
Loftssonar hafi yfirleitt verið verra en
annarra í lastabælinu Reykjavík. Af lýs-
ingum Mackenzies að dæma er vart
nema stigsmunur þar á.
Lokaorðin um Ólaf Loftsson á
Mackenzie og eru þau tekin úr bréfi hans
til Sir Joseph Banks. Hér er Ólafi fundið
flest til foráttu, helst átti Mackenzie von
á því að Ólafur heföi fengið að hanga
einhvers staðar sem ótindur glæpamaður.
Ef ég ætti að segja þér sögu Ólafs í
smáatriðum, frá því þegar ég hitti
hann fyrst í fjarlægum hluta hála-
ndanna; myndir þú komast að þeirri
niðurstöðu að fáir hafi jafn lítið átt
skilið þau góðverk sem honum voru
gerð. . . Eg átti ekki von á að ég yrði
nauðbeygður til að vara þig við uppá-
tækjum hans því ef ég á að segja alveg
satt þá hélt ég að hann heföi fyrir
löngu fengið að hanga í hæsta gálga -
en nú er nóg rætt um þennan
mann. . ,65
Davíð Logi Sigurðsson. Fæddur 1972.
Leggur stund á B.A.- nám í sagn-
fræði við HÍ. Styrkþegi ECTS við
St. Patrick’s College veturinn 1994-
J W 1995.
Tilvísanir:
1 Bjarni Thorarensen: Ljóðmceli. Síðara bindi. Jón Helgason bjó til prent-
unar. Kaupmannahöín 1935, s.216.
2 Lárus H. Blöndal og Vilmundur Jónsson: Læknar á Islandi. Fyrra bindi.
Önnur útgáfa. Rvík 1970, 609. Henry Holland: Dagbók í íslatidsfcrð
1810. Islensk þýðing og skýringar eftir Steindór Steindórsson frá Hlöð-
um. [Rvík] 1960, s.244.
3 Sbr. tilvísun 13. Hið sjöunda er ónafngreint.
4 Lárus H. Blöndal og Vilmundur Jónsson: Lœknar á Islandi, 609. Klog
var sonur kaupmanns í Vestmannaeyjum og varð landlæknir 1804.
5 J. Jónassen: „Um læknaskipun á Islandi.“ Thnarit Hins Islcnska Bók-
menntafclags. 11. árgangur. Rvík 1890, s.200.
6 Geir bisknp góði í vinarbréfum 1790-1823. Finnur Sigmundsson bjó til
prentunar. Islensk sendibréf VII. Rvík 1966, s.44.
7 Henry Holland: Dagbók í Islandsfcrð, s.90.
8 Hannes Þorsteinsson: Æfir lœrðra nianna. 47. Olafur Hálfd. — Ólafur Sí-
vcrtsen. Handrit geymt í bjsk. Isl.
9 Lárus H. Blöndal og Vilmundur Jónsson: Læknar á Islandi, s.610. Um
afrek Elínar, sjá: Bogi Benediktsson: Sýsluniannaœfir. IV. bindi. Með skýr-
ingum og viðaukum eftir Hannes borsteinsson. Rvík 1909-1915, s.128.
10 Geir biskup góði í vinarbréfum, s.54. Undirstrikunin er mín.
11 Bréf Vigfúsar bórarinssonar til Geirs Vídalín 13. janúar 1806, sbr.
Hannes borsteinsson: Æfir lærðra manna. Ekki er alveg ljóst hvort
orðalagið „alkunn skækja“ er Hannesar eða upp úr bréfinu.
12 Sama heimild.
13 Hér verða þær teknar fullgildar enda engin ástæða til annars, ferill Ólafs
í kvennamálum var slíkur.
14 Geir biskup góði í vinarbréfum, s.84.
15 Lárus H. Blöndal og Vilmundur Jónsson: Læknar á Islandi, s.609-610.
16 Sbr. bréf Henry Hollands til Knutsford, 17. febrúar 1810. Fengið úr
National Library of Scotland. MSS 67, 3278. NLS 7515. Knutsford var
faðir Hollands.
17 Anna Agnarsdóttir telur þetta hafa verið skipið Conferentz Raad Præt-
orius, sbr. Anna Agnarsdóttir: Grcat Britain and Iccland 1800-1820.
London 1989. Ópr. doktorsritgerð við London School of Economics,
s.215.
18 Henry Holland til Knutsford, 17. febrúar 1810.
19 Henry Holland til Knutsford, 17. febrúar 1810. Þegar Sir George Steu-
art Mackenzie var að heimsækja bú sitt í Ross-sýslu um þetta leyti hitti
hann Ólaf fyrir tilviljun og hreifst mjög af honum. Akvað Mackenzie
að taka Ólaf undir verndarvæng sinn.
20 Henry Holland til Knutsford, 17. febrúar 1810. Er hausta tók fór Ól-
afur með Mackenzie til Edinborgar til að afla sér enn betri þekkingar á
læknisfræði.George Steuart Mackenzie: Travels, viii-ix. Henry Holland
til Knutsford, 17. febrúar 1810.
21 George Steuart Mackenzie til Sir Joseph Banks, 15. október 1815. Þýð-
ing mín.
22 Dr. Gregory var mágur Mackenzies, sbr. bréf þess sídamefnda til Sir
Joseph Banks, 15. október 1815.
23 Skv. upplýsingum frá Bókasafni Edinborgarháskóla.
24 Henry Holland til Knutsford, 17. febrúar 1810.
25 Heimildum ber þarna ekki alveg saman um nafn Ólafs, Leptsen eða
Lopston. I bók Claveys er það Lopson og því augljóst að ýmsar útgáfur
af nafni Ólafs voru í gangi.
26 George Steuart Mackenzie til Sir Joseph Banks 20. maí 1809. Þýðing
mín. Einnig Anna Agnarsdóttir: Great Britain and Iceland, s.215-216.
Þar má lesa nánar um innlimunarhugmyndir Breta á þessum tíma.
Ólafur sat ekki aðgerðarlaus meðan á dvöl hans í Skotlandi stóð.
Hann gekk nú um og stærði sig af kynnum sínum við Mackenzie og
ýkti þau reyndar úr hófi fram. Þannig laug hann sig til að mynda inn á
velmegandi heimili. Um þetta hafði Mackenzie ekki vitneskju fyrr en
hann kom heim úr Islandsförinni:
. . . er ég sneri aftur fékk ég bréf frá vel metnum herramanni hér í
nágrenninu sem sagði mér að Loptsson hefði, með einhveijum hætti,
kynnst ungri konu, þjónustustúlku fjölskyldunnar; og að það hefði ver-
ið ákveöið að þau skyldu eigast. Vildi hann nú fá að vita hvað hefði
oröið um Ólaf. Þetta kom mér í opna skjöldu, og ég komst að raun um
að hann hafði blekkt bæöi stúlkuna og þennan herramann með því að
segja að ég hefði lofað honum góðri stöðu í læknadeild hersins, og að í
millitíöinni hefði mágur minn, Dr. Gregory, gert hann að felaga sínum
í rekstri. Þetta voru svo hrikalegar lygar að ég var furöu lostinn yfir því
að nokkur gæti yfirleitt trúað því að þetta væri fyllilega satt. Þessu
hjónabandi var að sjálfsögðu aflýst.George Steuart Mackenzie til Sir
Joseph Banks, 15. október 1815. Þýðing mín.
27 Henry Holland til Knutsford, 17. febrúar 1810. Þýðing mín.
28 George Steuart Mackenzie: Travcls, viii-ix.
29 Sama heimild. Er til Islands var komið féll Ólafur hins vegar fljótt í áliti.
Hann fær óvægan dóm hjá Jóni Espólín sem segir að oft sé það svo þeg-
ar erlendir höfðingjar komi til Islands að í þeirra þjónustu troði sér fram
menn „. . .er ófeilnastir eru, og mestir ódrengir“. Sú var skoðun Espó-
líns að Ólafur hefði talið Mackenzie trú um að Islendingar væru einskis
78 SAGNIR