Sagnir - 01.06.1994, Síða 85

Mynd hlaðin táknwn um efnahagslíf Islendinga. Kórónaða Jlatta skreiðin (platftsk) er í öndvegi
og til hliðar við hana eru sauðkindin mikilvœga og hreindýrið nýinnflutta. Neðst er mynd sem
snýst um þemað „bóndi cr bústólpi, bú er landstólpi".
Stefánssonar, sem þegar hafa verið rakin,
og taldi fullyrðingar Gísla Gunnarssonar
um ihaldssemi ráðandi afla í samfélaginu
ekki á rökum reistar.21
Það er sérstaklega íhugunarvert við
málflutning Tímans, að með því að taka
málstað garnla bændasamfélagsins gegn
túlkun Gísla Gunnarssonar, þá var blað-
ið leynt og ljóst að taka málstað land-
búnaðar yfirleitt, sama með hvaða for-
merkjum landbúnaðurinn kunni að vera
stundaður. Sá tilgangur að verja land-
búnað og dreifbýlisstefnu nútínrans með
því að gagnrýna nýjar hugmyndir um
17. og 18. öld skín í gegn. Þar með var
blaðið, óafvitandi, að setja í samhengi
einokunartímabilið og seinni hluta 20.
aldarinnar, á sama hátt og ritstjóri Dag-
blaðsins Vísis hafði áður gert. Tíminn,
sem furðaði sig á því, hvernig bók um
einokunartímann væri notuð til að
gagnrýna landbúnaðarstefnuna í dag,
snérist sjálfur til varnar á þeinr forsend-
um, senr hann hafnaði.
r
Islensk menning
I Sögnum árið 1988 reyndi Asgeir H.
Jónsson, eftir sanranburð á þjóðfélögum
Islands, Færeyja, Norður-Noregs og
Nýfundnalands fýrr og nú, að færa rök
fýrir því, að „ef ekki hefði verið spornað
við fiskveiðum, búðsetu og vetursetu er-
lendra kaupmanna á Islandi, að þá hefði
Island einnig breyst í verstöðvasamfélag
og orðið fýrir verulegum erlendunr
áhrifunr, tapað menningu sinni og
tungu.“22 Hið gamla íhaldssama bænda-
samfélag og einokunarverslunin hefðu í
sameiningu stuðlað að verndun íslenskrar
menningar, á þeim tíma þegar þjóðernis-
stefnan var ekki komin til sögunnar. As-
geir byggði augljóslega í þessunr efnunr á
hugmyndunr Gísla Gunnarssonar. Nið-
urstöður hans voru þó allt annars eðlis en
ályktanir Gísla, sem fjallaði ekki unr þessa
þjóðemis- og nrenningarlegu hlið máls-
ins í doktorsriti sínu.
Þrátt fýrir að málsvörn Ásgeirs fýrir
einokunarverslunina sé ekki líkleg til
vinsælda nreðal þjóðernissinnaðra Islend-
inga23, þá er hugmynd hans um afrek
bændasamfélagins keimlik þeim áróðri,
sem stækir bændasinnar hafa haft uppi
síðustu 150 árin. Sem dænri um slíkt skal
hér vitnað til 45 ára ganralla orða alþýðu-
fræðimannsins Benedikts Gíslasonar frá
Hofteigi, er hann hafði lokið við að út-
lista þær hörmungar, sem gengu yfir Is-
lendinga i upphafi 18. aldar:
A herðum bænda hvildi megin-
þunginn afþessu neyðarþjóðfélagi, og
þennan þunga báru þeir út alla öldina,
og jafnvel lengur að nokkrum hluta.
Það er tæpast vandmetið á hvaða tínra
þungi þjóðlífs leggst mestur á bænd-
urna. Það er án efa á þessum tíma. Það
verður tæpast skilið hversu þjóðin fékk
afborið þá kúgun, sem hún stundi
undir á 17. og 18. öld af völdum ein-
okunarinnar, hvernig þjóðin fékk
staðið á nróti því að ganga til grunna
undir þessu oki, týna þjóðerni sinu og
tungu. . . Þetta var afrek bændanna.
Hinn forni þjóðmenningararfur varð
ekki frá þeim tekinn og fast og traust
var hann vígður þjóðlífinu. Það var
hægt að færa saman kvíarnar um lífs-
skilyrðin, byggja bæina minni en áður
og þar fram eftir götunum. En hinn ís-
lenzki andi var jafn stór eftir sem áð-
SAGNIR 83