Sagnir - 01.06.1996, Side 12

Sagnir - 01.06.1996, Side 12
Eqqert Þór Bernharösson Blórabö „Ástandskonur" og aðrar konur í Reykjavík í seinna stríði Tugþúsundir erlendra hermanna Rúmlega tvö þúsund menn úr land- gönguliði breska flotans hertóku Island vorið 1940. Þeir dvöldu skamma hríð, hersveitir landhersins tóku brátt við varð- stöðunni. Aður en júní var allur höfðu liðlega tuttugu þúsund hermenn komið til landsins á vegum Breta og þeim átti eftir að fjölga um fimm þúsund. Stærstur hluti liðsins var settur niður i Reykjavík og nágrenni.1 Hermönnum átti eftir að fjölga í Reykjavík þegar leið á styrjaldarárin og á köflum voru þeir mun fleiri en fyrr- greindar tölur herma. Snemmsumars 1941 gerðu Bretar samkomulag við Banda- ríkjamenn um að taka við hernaðarhlut- verki sínu á Islandi enda sögðust þeir þurfa á liði sínu að halda annars staðar.2 Islenska ríkisstjórnin fór að vilja stór- veldanna í málinu.3 Herverndarsamn- ingur Islendinga og Bandaríkjamanna var síðan staðfestur af Alþingi hinn 9. júlí 1941, tveimur dögum eftir að nálega fjögur þúsund þrautþjálfaðir atvinnuher- menn úr landgönguliði bandaríska flot- ans stigu á Iand í Reykjavik. Haustið 1941 höfðu Bandaríkjamenn flutt til landsins um tíu þúsund hermenn en Bret- ar sátu sem fastast. Skipulagður btott- flutningur þeirra frá landinu hófst ekki fyrr en á aðventunni það ár. Vorið eftir hafði Bandaríkjaher nærri þrjátíu þúsund menn á Islandi og enn voru um fimmtán þúsund breskir hermenn í landinu. Haustið 1942 voru bandarískir hermenn orðnir nærri fjörutíu þúsund en þá voru flestir Bretarnir farnir. Síðustu ár styrj- Á stríðsárunum voru konur í Reykjavík mjög á milli tannanna á fólki. Engu var líkara en þær væru flestar í „ástandinu“ sem svo var nefnt. í greininni ræðir Eggert Þór Bernharðsson samskipti kvennanna og hermannanna, gildi heimilda um tímabilið og beinir sjónum sínum að aðgerðum yfirvalda til að vernda ólögráða stúlkubörn. aldarinnar voru aðeins fáeinar sveitir úr flugher og flota hans hátignar Bretakon- ungs á íslandi. Frá og með árinu 1943 fækkaði verulega í herliði Bandaríkjanna. I ágúst það ár voru þeir um þrjátíu þús- und og í árslok rúmlega tíu þúsundum færri. Haustið 1944 voru þeir rétt innan við tíu þúsund og allt herlið sem hafði haft bækistöðvar sínar úti á landi hafði verið kallað til Suðvesturhornsins. Raun- ar hafði bróðurpartur bandaríska her- liðsins, eða um 80% þess, aðsetur sitt á því svæði á meðan það dvaldist á Is- landi.4 Sumarið 1942 munu nálægt 60 þúsund erlendir hermenn hafa dvalist á Islandi og mikill meirihluti þeirra var í höfuðstaðnum eða nágrenni hans.5 Miðað við ibúafjölda í Reykjavík á styrjaldarárunum má nærri geta að tug- þúsundir erlendra manna í bænum hafi sett svip sinn á hann og bæjarbrag allan. Við manntal 1940 voru íbúar Reykja- víkur liðlega 38 þúsund, þar af nærri átján þúsund karlar og rúmlega tuttugu þúsund konur. Liðlega fjórðungur þessa fólks var á barnsaldri og um tíundi hluti á milli tektar og tvítugs.6 Þegar stríðinu lauk hafði íbúum fjölgað nokkuð í Reykjavík. Árið 1945 voru þeir orðnir nærri 47 þúsund. Karlar voru um 22 þúsund en konur tæplega 25 þúsund. Börnum fór og fjölgandi sem hlutfall af íbúatölu.7 Herliðið var að langstærstum hluta skipað karlmönnum, mörgum ungum, en árið 1940 voru í Reykjavík aðeins um ellefu þúsund karlar tvítugir og eldri. Næstu ár fjölgaði þeim nokkuð en fram- an af stríðsárunum voru erlendir karl- menn mun fleiri í bænum en innlendir. Þannig breyttust öll fólksfjölda-, kynja- og aldurshlutföll i Reykjavík á skömm- um tíma með tilkomu hinna „útlendu gesta“. Það átti eftir að hafa margháttuð áhrif á lífið í bænum næstu árin.

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.