Sagnir - 01.06.1996, Síða 16

. E S 6 E RJ. ,t?.Ö.R. B g B.N ti ABP.5.SQ N.
aldrinum 36-61 árs alls 44 (10%).
Nefndin komst að þeirri niðurstöðu að
af þessum konum væru meira en 150 á
„mjög lágu siðferðisstigi" og þar af væri
61 tvítug eða yngri. A vegum kvennanna
voru talin að minnsta kosti 255 börn en
nefndin sagði fulla ástæðu til að ætla að
þau væru all miklu fleiri. Mæður væru
129. Því væri ljóst að fjöldi barna byggi
við óhæf kjör og þyrfti engum getum að
leiða að því hvers konar þegnar þau
myndu reynast.18 En ekki var öll sagan
sögð með þessum tölum.
„Ástandsnefndin" vísaði til álits
lögreglustjórans í Reykjavík sem hélt því
fram að þessar 500 konur væru aðeins
lítill hluti þeirra kvenna sem likt mundi
ástatt um. Hann taldi að lögreglan hefði
ekki haft tækifæri til þess að safna
heimildum um meira en u.þ.b. 20% allra
reykvískra kvenna sem umgengjust setu-
liðið meira eða minna.1^ Miðað við
þessar tölur hefur lögreglan ætlað hvorki
meira né minna en um 2.500 konum í
Reykjavík á aldrinum 12 til 61 árs að
vera í nánu sambandi við hermenn. Sam-
kvæmt manntali í árslok 1940 voru þá
samtals ríflega 14.000 konur á þessum
aldri í bænum. Á aldrinum 12-15 ára
voru 1.282 konur, á aldrinum 36-61 árs
voru 5.508 konur en á aldrinum 16-35
ára var 7.581 kona, þar af giftar alls
2.764, eða 36,5%.20 Reyndar greindu
skýrslur lögreglunnar frá því að her-
mennirnir hefðu einkum haft samneyti
við konur á aldrinum 15 til 35 ára. Hafi
meirihlutinn verið á þeim aldri virtist
sem setuliðsmenn hafi verið í kunn-
leikum við nærri þriðju hverja konu á
fyrrgreindum aldri. Sé hins vegar dregið
i efa að áætlunin hafi verið nákvæm og
hún færð niður um t.d. þriðjung voru
engu að síður á ferðinni 1.600 til 1.700
konur. Til stuðnings þessum tölum hefur
m.a. verið nefnt að riflega 330 konur
giftust hermönnum og aðeins tíu þeirra
voru eldri en 35 ára.21 Þannig lá býsna
stór hluti reykvískra kvenna á þessum
aldri, giftra sem ógiftra, undir grun
lögreglu um að vera í tygjum við erlenda
hermenn. Vafalaust hafa „opinberar töl-
ur“ af þessu tagi haft áhrif á afstöðu og
viðhorf almennings í garð kvenna.
„Ástandsnefndin" taldi hins vegar
erfitt að meta fjölda kvennanna en benti
á að hver sem er gæti sannfærst um að
Þannig lá býsna stór hluti reykvískra
kvenna á þessum aldri, giftra sem ógiftra,
undir grun lögreglu um að vera í tygjum
við erlenda hermenn.
hann væri gífurlegur. Því til stuðnings
var nefnt að öll gistihús bæjarins, þar
sem var dansað, væru t.d. yfirfull af
setuliðsmönnum og islensku kvenfólki
og því væri þannig farið, a.m.k. um
helgar, að íslenskir karlmenn fengju þar
naumast aðgang. Reyndar voru innlendir
karlmenn ákaflega súrir út í erlenda kyn-
bræður sína vegna þess að stúlkurnar
virtust fremur kjósa útlendingana en þá.
I „ástandsskýrslunni" var því raunar
haldið fram að íslenskir karlmenn ættu
sinn bróðurpart af sökinni óskiptan því
að konur gerðust ekki „vændiskonur"
nema fyrir tilverknað karlmanna og
ruddaskapur þeirra i umgengni við kven-
fólkið hefði síst verið til þess fallinn að
skapa háttvísi og fagra siðu meðal
íslenskra kvenna.22
I nálægð hermannanna urðu stúlk-
urnar að dömum, a.m.k. sumar. Þeir
báru fyrir þeim virðingu, ólíkt flestum
íslenskum karlmönnum. „Hermennirnir
kunnu að umgangast konur, þeir voru
flestir hverjir herramenn fram í fingur-
góma. Það var virkilega gaman að
skemmta sér með þeim, þeir voru bæði
örlátir og nærgætnir," sagði fyrrum
„ástandsstúlka" seint á níunda áratugn-
um þegar hún leit til baka, og bætti
við:28 „Islenskir karlmenn voru óttalegir
stirðbusar sumir hverjir. Þeir kunnu ekki
að umgangast ungar stúlkur, og svo þótt-
ust þeir ekkert skilja af hverju við
völdum hermennina." Þannig þvingaði
jafnvel herramannsleg framkoma her-
mannanna reykvíska karla til þess að
umgangast konur á annan hátt en áður
og konurnar litu ekki á það sem sjálf-
gefið mál að karlar mættu þeim með
Iítilsvirðingu.
Ekki þorði „ástandsnefndin" að full-
yrða að af tölum skýrslunnar mætti
draga þær beinu ályktanir að hlutföllin
milli aldursflokka væru í heild sinni þau
sömu og þar komu fram. Nefndarmenn-
irnir töldu þó að svo háar tölur bentu
óneitanlega i þá átt. Fjöldi ungra stúlkna
sem talinn var í „ástandinu" vakti ugg í
huga yfirvalda. I skýrslunni sagði jafn-
framt að ekki væri ljóst á hvaða sið-
ferðisstigi þær konur væru er umgengjust
setuliðið að staðaldri. Víst mætti telja
að i mörgum tilfellum
— héldu stúlkurnar sig
trúlofaðar hermönn-
unum og hefðu að-
eins afskipti af einum
og það væri engan
veginn sambærilegt
~ hvort stúlka hygðist
giftast setuliðsmanni eða hvort hún
gengi frá manni til manns undir áhrifum
áfengis. Þjóðernislega væri á þessu mikill
munur. Hins vegar töldu þeir fullljóst að
fjöldi stúlkna væri með mörgum her-
mönnum og sumar tækju jafnvel greiðslu
fyrir. I skýrslunni sagði:24
Þó munu af þeim konum, er mök
hafa við setuliðsmenn, þær vera í
minnihluta er selja sig og kemur víða
Sagnir 1996 - 16