Sagnir - 01.06.1996, Page 31

BflÉFMNlÐJ.RM.SESJA.FRÁ.m.FBlMM.
Tilvísanir
1 Stjómartíðindi 1880 A, Rv. bls. 6-9.
2 Dæmi um það má finna hjá Kristleifi E>orsteinssyni er hann fjallar um
skriftarkunnáttu kvenna á 19. öld: „Fáar konur, þótt greindar væru, voru
skrifandi, þeirra sem fulltíða voru fyrir miðja öldina. Sá andi ríkti meðal hinna
eldri búmanna, að það yrði aldrei starfi, sem konum gæfi arð, að skrifa.”
Kristleifur Þorsteinsson: Ur byggðum Borgarfjarðar II. Þórður Kristleifsson bjó til
prentunar, Rv. 1948, bls. 329.
3 Smith-Rosenberg, Caroll: Disordrrly Conduct. Visions oj Gender in Victorian America. N.ew
York 1985, bls. 55. (þýðing mín)
4 Heiða Björk Sturludóttir: „Guð fýrirgefi mér hláturinn”. Sagnir. Rv. 1993, bls. II7-
24, 118.
5 Ragnhildur Richter: „ „Þetta sem ég kalla mig, það er ekki til.” Um sjálfsævisögu
Málfríðar Einarsdóttur.” Fléttur. Rit Rannsóknarsto/u í kvennajraðum. Rv. 1994, bls.
115-33, 119.
6 Eggert Ólafsson: Ferðabók Fygerts Ólajssonar og Bjarna Pálssonar um Jerðir þeirra á íslandi
árin 1752-1757. Stcindór Steindórsson frá Hlöðum þýddi, Rv. 1975, bls. 43.
7 Daninn Peter Anton Schleisner kom hingað til lands árið 1847 og hjá honum
kemur eftirfarandi fram: ... það er ekki nema á meðal fárra siðmenntaðra þjóða í
Evrópu að konur vinna jafn mikið og hér. Þær þurfa ekki aðeins að sjá um allt
heimilishald heldur einnig að sauma skó og fatnað, raka hey, gæta skepnanna og
sums staðar jafnvel róa á sjó eða veiða fugla; auk þess að þjóna mönnunum til
borðs, hjálpa þeim að klæða sig o.s.frv.
Schleisner, A. P.: Island undersögt jra et lcegevidenskabeligt Synspunkt. Kph. 1849, bls. 163.
(Þýðing mín.)
8 Schleisner taldi Islendinga almennt vera „mjög dula, sjaldan opna, sérstaklega ekki
gagnvart ókunnugum”. Einnig kemur fram að honum þótti kvenfólkið haldið
einhvers konar móðursýki: Móðursýki, sem er mjög algengur sjúkdómur á Islandi,
má oft finna blandaða ímyndunarveiki eða þunglyndi; og það verður að játast að
án efa er orsakarinnar að leita í hinu gleðisnauða lífi sem íslenskar konur mega
búa við.
Schleisner, P.A.: Island undersögt, bls. 163. (Þýðing mín.) Richard F. Burton var
sammála Schleisner um taugaveiklun kvenfólksins. Burton, Richard F.: Ultima Thule
or, a Sommer in Iceland. I. bindi, London 1875, bls. 135.
9 Loftur Guttormsson: Bernska, ungdómur og uppeldi á einveldisöld. Tilraun til jélagslegrar og
lýðjraðilegrargreiningar. Rv. 1983. (Rit Sagnfræðistofnunar 10), bls. 193-94.
10 Browne, J. Ross: íslandsjerð J. Ross Browne 1862. Helgi Magnússon þýddi, Rv. 1976,
bls. 61.
11 Eggert Ólafsson: Ferðabók Eggerts Ólajssonar og Bjarna Pálssonar, bls. 270.
12 Hooker, William Jackson: Journal oj a Tour in lceland in the Summer oj 1809. I. bindi,
London 1813, bls. Ixxxi í inngangi.
13 Mackenzie, George Steuart: Travels in the lsland oj Iceland during the Summer oj the Year
MDCCCX. Edinborg 1811, bls. x-xi í inngangi. Að sjálfsögðu er hann ekki að
vísa í rit Hookers scm kom opinberlega út tveimur árum eftir hans eigin heldur í
frumútgáfu ferðabókarinnar sem Hooker hafði gefið vinum sínum nokkru áður.
14 Hjá Henry HoIIand, enskum lækni scm kom hingað til lands árið 1810, kemur
fram ágæt lýsing á hversu erfitt var fyrir útlendinga að eiga samskipti við íslenskt
kvenfólk: „Frú Guðrún Stephensen er dálítið feitlagin, en furðulega rjóð
yfirlitum. En þar sem við gátum ekki talað við hana nema með túlk, er eijitt að
segja nokkuð um lyndiseinkunn hennar eða gájur.” HollandHenry: Dagbók í íslandsjerð 1810.
2. útg., Steindór Steindórsson frá Hlöðum þýddi, Rv. 1992, bls. 92.
15 í einum kafla ritsins íslenzkt mannltj fjallar Jón Helgason um Sigríði. Hann fellir
hana í flokk kvenskörunga að hætti Islendingasagna en slík umfjöllun er varasöm
þar sem oft er hægt að finna orsakir mannlegrar breytni í umhverfi persónunnar.
Þannig sniðgengur Jón þær spurningar sem lúta að ástæðum fyrir breytni Sigríðar.
Jón Helgason: íslenzkt mannhjl. 2. útg., Rv. 1984, bls. 185-205.
16 Lbs. 2413 a, 4to ódagsett en líklegast frá árinu 1827 eða 1828. Akveðið var að
breyta stafsetningu bréfanna ekki og er von mín að þannig skapist meiri nálægð
við efnið en ella.
17 Lbs. 2413 a, 4to 8. desember 1830.
18 Skrijarinn á Stapa. SendibréJ 1806-18 77. Finnur Sigmundsson bjó til prentunar, Rv.
1957. (íslenzk sendibréf I), bls. 7.
19 Lbs. 2413 a, 4to, 12. janúar 1826.
20 Lbs. 2413 a, 4to 13. mars 1839.
21 Lbs. 2413 a, 4to II. júlí 1818.
22 Lbs. 2413 a, 4to 8. janúar 1824.
23 Lbs. 2413 a, 4to 16. júní án ártals.
24 Lbs. 2413 a, 4to 24. Iíklegast 1824. Sigríður kvartaði aðeins um slíka einangrun á
meðan hún bjó hjá móður sinni og ömmu, þ.e.a.s. fram að tvítugsaldri.
25 Lbs. 2413 a, 4to 27. desember 1826.
26 Magnús Helgason: Skólarceður og önnur erindi. Rv. 1934, bls. 6.
27 Lbs. 2413 a, 4to ódagsett en líklegast frá árinu 1821 eða 1822.
28 Lbs. 2413 a, 4to 23. júní 1825.
29 Magnús Helgason: Skólarceður, bls. 6.
30 Lbs. 2413 a, 4to Il.júlí 1818.
31 Lbs. 2413 a, 4to ódagsett. Blaðið með vísunni hefur líklegast fylgt einhvcrju
bréfinu. Ef Iitið er í bréfasafn Þórunnar, systur hennar, kemur í ljós að þar má
einnig finna vísu ritaða á nákvæmlega eins blað sem fylgt hefur bréfi frá 8. janúar
1822. Sömu dagsetningar eru á öllum bréfum systranna fyrstu árin og ekki er
ósennilegt að vísurnar séu því frá sama tíma. Tvö ár eru á milli systranna og
kemur munurinn greinilega fram á blaðsneplunum, bæði hvað varðar skrift og
kveðskap. Samkvæmt þessu ætti Sigríður því að vera tólf ára er hún samdi vísuna
en Þórunn tíu ára.
32 Lbs. 2413 a, 4to 12. janúar 1826.
33 Lbs. 2413 a, 4to ódagsett en líklegast frá árinu 1827 eða 1828.
34 Erla Hulda Halldórsdóttir virðist komast að sömu niðustöðu í rannsókn sinni á
bréfum kvenna á 19. öld. „Eg fæ ekki séð að konur á fyrri hluta aldarinnar skrifi
nokkuð um það að þeim þyki sárt að geta ekki mcnntað sig á sama hátt og
bræður þeirra”. Erla Hulda Halldórsdóttir: ,,„Þú hefðir átt að vera drengur í
brók”. Brot úr sögu sveitakvenna á 19. öld.” Fréttabréjcettjrceðijélagsins. Júlí 1995, Rv.
1995, bls. 3-9, 7.
35 Lbs. 2413 a, 4to 8. nóvember 1830. Mjög Iíka frásögn má finna í bréfi Guðríðar
Magnúsdóttur sem hún ritaði Finni Magnússyni, bróður sínum, árið 1819: „Ást
hefir hann fengið á mér, og eg á honum. Jafnvel þó ekkert væri fjær huga mínum í
fyrravor og sumar en að eg nokkurntíma ætlaði eða vildi heyra honum til sem
ektakona, hefir þó þekking á honum og fleiri tilfelli breytt því öðruvísi. ... Ekkert
hefur þessi piltur að bjóða mér af því, sem hér er almennast að gáð.” Athygli
vekur að í báðum bréfunum eru stúlkurnar að skrifa bræðrum sínum og eru að
því er virðist að leita samþykkis á ráðahagi sínum. Ljóst er að þær hika ekki við
að tjá sig tilfinningalega við slíkar aðstæður til að koma málum sínum á framfæri.
Konur skrija bréj. Sendibrj 1797-1907. Finnur Sigmundsson bjó til prentunar, Rv.
1961. (íslenzk sendibréf III), bls. 67.
36 Lbs. 2413 a, 4to ódagsett 1831.
37 Lbs. 2426, 4to 27. Júlí 1831.
38 Skrijarinn á Stapa, bls. 73.
39 Lbs. 2415 b, 4to I. september 1831.
40 Lbs. 2413 a, 4to 13. nóvember 1831.
41 Lbs. 2413 a, 4to 13. nóvember 1831.
42 Gísli Agúst Gunnalugsson: „Ast og hjónaband á fyrri öldum.” Ný Saga. Rv. 1988,
bls. 81.
43 Gísli Agúst Gunnalugsson: „Ast og hjónaband”, bls. 85.
44 Lbs. 2413 a,4to 10. ágúst 1824.
45 Konur skrtja bréj, bls. 23.
46 Lbs. 2413 a, 4to 18. janúar 1825.
47 Lbs. 2413 a, 4to 22. janúar 1828.
48 Lbs. 2413 a, 4to 13. mars 1839.
49 Lbs. 2412 a, 4to 12. mars 1839.
50 Lbs. 2413 a, 4to 28. apríl 1839.
51 Lbs. 2413 a, 4to 13. mars 1839.
52 Lbs. 2413 a, 4to 28 apríl 1839.
53 Lbs. 2413 a, 4to 12. desember 1841.
54 Lbs. 2413 a, 4to 30. apríl 1840.
55 Lbs. 2413 a, 4to 25. febrúar 1840.
56 Lbs. 2413 a, 4to 13. nóvember 1839.
57 Jón Helgason: íslenzkt mannhjl. 197.
58 Lbs. 2413 a, 4to 29. apríl 1841.
59 Lbs. 2413 a, 4to 19. nóvember 1842.
60 Lbs. 2413 a, 4to 12. desember 1841.
61 Lbs. 2413 a, 4to 12. desember 1841.
62 Lbs. 2413 a, 4to 30. apríl 1842.
63 Lbs. 2413 a, 4to 30. apríl 1842.
64 Lbs. 2413 a, 4to 3. janúar 1821.
65 Slík skrúðmælgi kemur fram í bréfi Ragnheiðar Finnsdóttur til Valgerðar
Jónsdóttur, systur hennar, árið 1806: „Af ást og alúð þakka eg þér samstundis
meðtekið elskulegt tilskrif sem aðra þína systurdyggð og stóru velgjörðir við mig
og mína, hvað minn góði guð þér og þínum bezt endurgjaldi.” Konur skrija brj bls.
30.
66 Lbs. 2413 a, 4to 2. júní 1842.
31 — Sagnir 1996