Sagnir - 01.06.1996, Page 43

Sagnir - 01.06.1996, Page 43
Bylting braust út (París í febrúar 1848. Á því ári brutust út fleiri byltingar (Evrópu en nokkru sinni fyrr eöa síðar. Sviöiö spannaði Evrópu, frá Kaupmannahöfn til Palermo og frá París til Búdapest. Hvarvetna voru reist vígi. Barist var á götum, konungar flúðu lönd og ríkisstjórnir féllu. ritaðir fyrir byltingarrósturnar, Þýska bugmyndafrxðin og Kommúnistaávarpið eru kennilegir textar þar sem hið hreina form hugmyndanna er ráðandi. Síðari textarnir „Stéttabaráttan í Frakklandi" og „Atjándi Brumaire Lúðvíks Bon- aparte" eru sagnfræðilegir textar sem ritaðir eru eftir róstur áranna 1848- 1851. Hugsuðurinn greinir raunverulega atburði með það fyrir augum að renna stoðum undir kenn- inguna. Þróunarsagan er forvitnileg. Játar Marx falsspádóm Kommúnistaávarpsins eða reynir hann að fella að kenningunni misheppnaðar uppreisnir og þjóðfélags- þróun áranna 1848-1851? Marxismi Heimspeki Hegels sem fæst við mann- legan veruleika eins og hann birtist í þróun sögu, þjóðfélags og mannlegra samskipta liggur marxismanum til gr- undvallar. Marx var hins vegar róttækur og sneri snemma baki við þeim skilningi Hegels að hlutverk heimspekingsins væri einungis að skilja heiminn. Heimspekin skyldi, að hans sögn, breyta heiminum: „Heimspekingarnir hafa aðeins skýrt heiminn á ýmsa vegu. Það sem máli skiptir, cr að breyta honum.“3 Má með sanni líta á þessi orð sem einkunnarorð marxískrar hugsunar enda taldi Marx framlag sitt til stjórnmálahugmynda þrí- þætt: i) sýna fram á að stéttir cru ekki varanleg einkenni þjóðfélaga heldur þátt- ur í sögulegri þróun framleiðsluhátta; ii) færa rök að því, að stéttabarátta leiði óhjákvæmilega til alræðis öreiganna þar sem Iög og reglur verkalýðsins taka við af stjórnmálakerfi eignastéttanna; og iii) gera mönnum Ijóst að alræði öreiganna er einungis millistig í þróun til komm- únísks þjóðfélags sem verði stéttlaus sk- ipan frjálsra einstaklinga.4 Þrátt fyrir að Marx hafi, með þessum hætti, snúið baki við Hegel á markhyggjan uppsprettu í hugmynd Hegels um sögulega löghyggju. Samkvæmt henni er litið á þróun sög- unnar sem röklegt ferli þar sem átök andstæðna knýja allt áfram og beina að ákveðnu marki.5 Halldór Laxness skír- skotar eflaust til hinnar hegelsku rótar þegar hann segir, full sperrtur, að erfitt sé „... að benda á kenníngu sem að uppruna hugsunarhætti lærdómi og stíl sé þýskari en marxistisk þjóðfélagsheim- speki."6 Tengsl marxismans við heimspeki Hegels eru lausari en margir telja. Þrátt fyrir að firringarhugtakið sé runnið undan rifjum Hegels þá leggur Marx áh- erslu á að hin þýska hughyggja sé til marks um firringu. I hughyggjunni er Iögmál hugsunarinnar gert að lögmáli allrar framvindu. Marx hnýtur um þetta og segir hughyggjuna skilja manninn frá raunveruleikanum þannig að hann standi utan við Iífið. Marx hafnar þeim sögu- skilningi að þróun sögunnar sé afhjúpun altæks anda, líkt og Hegel hélt fram. Hann vill beina sjónum frá „draugheimi „Heimspekingarnir hafa aðeins skýrt heiminn á ýmsa vegu. Það sem máli skiptir, er að breyta honum. “ 43 — Sagnir 1996

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.