Sagnir - 01.06.1996, Side 50

Sagnir - 01.06.1996, Side 50
. .Qa<3.f.i.n.nub. .S.vmbj.ö.r n.§.?.q.n . Lúövík Bonaparte tókst að notfæra sér kænlega goösögnina um Napóleon og komst til valda, fyrst sem forseti 1848 og síöar sem keisari 1852. einnig í Kommúnistaávarpinu. Niðurstaða hans í hinum sagnfræðilegu textum er sú að byltingarósigrarnir hafi einungis verið endalok þeirra aukaatriða sem gengu á undan byltingunni og voru „... mótuð af þjóðfélagsaðstæðum, þar sem ekki höfðu enn þróazt skarpar stéttaandstæður ...“5^ Marx telur framfarir byltingarinnar fólgnar í „... sköpun sameinaðrar, vold- ugrar gagnbyltingarfylkingar, í sköpun slíks andstæðings, að fyrst í ljósi bar- áttunnar við hann þroskaðist uppreisn- arflokkurinn í raunverulegan byltingar- flokk."53 Júníósigurinn var því fyrst og fremst þáttur í sigurgöngu byltingar- innar, „... skapaði öll skilyrði fyrir því að Frakkland tæki forustuna í evrópskri byltingu."54 Þessi orð Marx eru með endemum, ekki sist fyrir þá sök að vafa er undir- orpið hvort hann hafi yfirleitt náð til verkamanna. Marx höfðaði mun fremur til menntamanna og þar af leiðandi má efast um hversu djúpum rótum marxísk söguskoðun stendur í veruleika 19. ald- ar. Fræðimenn telja að stéttahugtakið hafi ekki verið almenningi hugleikið.55 Geta stéttir verið til staðar án þess að nokkur viti af því? Marx svarar því neitandi. Auk þess má benda á að hinn svokallaði „industrial proletariat" var einungis einn tíundi hluti vinnandi manna í Bretlandi á tímum Marx og jafnvel enn minna hlutfall í Þýskalandi 1848.56 Það er freistandi að draga þá ályktun að „stétt" sé nokkuð sem Marx, á vissan hátt, ímyndaði sér, rökfræðileg afleiðsla, en ekki niðurstaða reynslu- athugunar. I þessum efnum er rétt að stíga varlega til jarðar, því ef svo er, þá er fótum kippt undan þeirri sannfæringu Marx að söguleg efnishyggja og stétta- kenning séu ein heild. Þrátt fyrir að þeir frumtextar sem hér er fengist við kallist á varðandi stéttahugtakið þá er reyndin sú að Marx fjallaði ekki mikið um stéttahugtakið og var engan veginn sam- kvæmur sjálfum sér í þeirri umfjöllun. Hugtakið virðist gegna töfrahlutverki í kennilegri greiningu og það er, á stundum, nær lagi að líta á kenningu hans um borgarastéttina sem greiningu á mannlegu eðli fremur en félagslegum veru- lcika. Annar varnagli er e.t.v. mikilvægari. Sú áhersla sem Marx leggur á fjandskap stéttanna er varhuga- verð. Samskipti stétta einkennast ekki ávallt af baráttu. Arðrán getur átt sér stað á fleiri en einn veg og gefur það til kynna að þjóðfélag er grundvallað á fjölbreyti- legum eignaformum og margþættri stéttauppbyggingu þar sem það er ekki einungis ein stétt sem arðrænir aðra. I slíkum tilfellum er engin grund- vallardeila milli ólíkra arðrændra stétta. Þær stéttir eru mögulegir bandamenn Það er freistandi að draga þá ályktun að „stétt“ sé nokkuð sem Marx, á vissan hátt, ímyndaði sér, rökfræðileg afleiðsla, en ekki niðurstaða reynsluathugunar. í þessum efnum er rétt að stíga varlega til jarðar, því ef svo er, þá er fótum kippt undan þeirri sannfæringu Marx að söguleg efnishyggja og stéttakenning séu ein heild. Sagnir 1996 - 50

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.