Sagnir - 01.06.1996, Page 68

Sagnir - 01.06.1996, Page 68
V! LB9 R.6. AUÐ U R. .I.s LE [F§.DQII! R. Á teikningu þessari sem Henrik sonur Johan Rantzau aðalsmanns lét gera árið 1585 hefur Johan, í líki herguðsins Mars, fært forystumann jóskra bænda, Klement skipstjóra, í fjötra. ágúst 1536, var skýrt kveðið á um það, að stjórn Danaveldis skyldi ekki „... hænge pá erkebispen eller andre Bisper, men Danmarks riges regiment skal være og blive hos Hans Kongelige Majestæt ... og hans værdslige rigens rád“.3 Þar með var hlutverki kirkjunnar sem burðaráss ríkisvaldsins lokið. Hinn 15. október 1556 var haldið ríkisþing í Kaupmannahöfn, sem hafði á sér svip og yfirbragð stjórnskipunar- samkundu. Þingmenn voru á annað skref til erfðaveldis. Ekki eru til heimildir fyrir því að þessi skjöl hafi verið birt hérlendis. Fjórða skjalið, sem teljast má til stjórnskipunarplagga danska nútímaríkisins er kirkjuordinan- zían frá árinu 1537. Við þessi tímamót var Noregur innlimaður sem landshluti eða próvins í danska rikið og segir í kjörsamþykktinni: ...och her effther jcke weere eller hede jngtet koninge riige for seg, menn eth ledemodt aff ákvarðaði stöðu og vægi hinnar sið- breyttu kirkju innan danska ríkisins og kvæði á um verksvið hennar, innra skipulag og efnahagslegan grundvöll. Hún var fyrst samin á latínu og var uppkastið sent til Wittenberg Lúther til umsagnar og yflrlesturs og lagði sið- bótamaðurinn blessun sína yfir hana. Var hún birt 2. september 1537 og öðlaðist við það lagagildi.5 Hún kom út á prenti í desember sama ár. Kirkjuordinanzían var síðan þýdd yfir á dönsku og birtist sú útgáfa 1539 á prenti. Kirkjuordinanzían berst til íslands Sumarið 1538 barst kirkjuordinanzía Kristjáns III. Danakonungs hingað til lands og hefur hún væntanlega verið lögð fram á alþingi. Heimildir geta lítt um hvaða viðtökur Islendingar veittu henni þá. Sennilega voru menn ekki í stakk búnir til þess að meðtaka innihald hennar á latínu, því fáir lærdómsmenn munu hafa haft latínu á valdi sínu, er hér var komið sögu, enda gagnaðist mönnum íslenskan ágætlega sem opinbert mál hérlendis og líklega einnig í Noregi. Kirkjuordinanzían er prentuð í 3 útgáfum í 10. bindi Fortibréfasafnsins, og eru það þýðing Gizurar Einarssonar, sem Litið var á ísland sem hluta af hinu forna norska ríki og fylgdi það að sjálfsögðu með í kaupunum. Eftir siðbreytingu varð ísland sérstök stjórnsýslueining og tengslin við Noreg rofnuðu. þúsund. Samkunda þessi samþykkti þrjú plögg, sem teljast mega stjórnskipunar- legs eðlis: kjörsamþykkt, samkomulag rikisþingsins, „en menige riges constitu- tion, sæt, skikkelse og ordinans“ og kjörbréf, sem hljóðaði upp á, að Friðrik prins, sem þá var tveggja ára, skyldi erfa ríkið. Gyrt skyldi fyrir það, að aftur hlytist valdatæmi vegna óljósra konungs- erfða, óvissuástand, sem kynni að leiða til innanlandsstyrjaldar. Þarna var stigið Danmarcks riige och vnder Danmarcks krone till ewiige tiidt.4 Litið var á Island sem hluta af hinu forna norska ríki og fylgdi það að sjálfsögðu með í kaupunum. Eftir siðbreytingu varð Island sérstök stjórnsýslueining og tengslin við Noreg rofnuðu. Að ráði vinar síns og velunnara, Filippusar landgreifa af Hessen, fékk Kristján III. lærdómsmann frá Witten- berg, Jóhannes Bugenhagen (1485- 1558), sem kallaður var Pommeranus, til þess að annast krýningu sína og drottningarinnar og vera sér innan hand- ar við samningu lagabálks, sem Sagnir 1996 - 68

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.