Sagnir - 01.06.1996, Side 75

Sagnir - 01.06.1996, Side 75
. t?AÐ. E R .U.O.U. A6. H£Y R A, hljómurinn sé þægilegur ef hlýrt er á hann úr hæfilegri fjarlægð! Lögin sem þau léku voru mest dönsk og norsk þjóðlög en nokkur íslensk þjóðlög fengu að fljóta með.14 Einnig má lesa út úr frásögn Guð- rúnar Einarsdóttur „hundadagadrottn- ingar“ af eigin langspilsnámi að hún hafi talið það vera skref upp virðingar- stigann. I bréfi dagsettu þann 4. ágúst 1816 til Lady Stanley, eiginkonu Stan- leys þess er kom til Islands 1789, segir Guðrún: ... I have also being lerning to play the only Icelandik miusikal instru- ment that has been form'd in this country it is caled Lang spil Sir Georg MaKence kalls it Sakred miusik but I kan play any thing on it _I5 I sama bréfi segist hún reyndar líka vera að læra hollensku og skák en hvort sem hún hefur raunverulega verið að læra þetta allt saman eða einungis verið að reyna að ganga í augun á breska aðlinum er greinilegt að Lady Stanley hefur átt að þykja til hljóðfæranáms Guðrúnar koma. Annar langspilsnemi frá svipuðum tíma, Rasmus Kristian Rask, þurfti hins vegar ekki að slá þannig um sig til að njóta virðingar enda sennilega menntað- asti maðurinn á Islandi á meðan á dvöl hans hér stóð. Hann var hér á árunum I8I3-I5 og dundaði sér lítilega við langspilsleik og sagði það „behageligt“ hljóðfæri en helsti gallinn við það væri að á því væru ekki hálftónar. Líklega hefur hann mest kennt sér sjálfur enda hljóðfærið ákaflega einfalt en mest spilaði hann dönsk lög.16 Ekki er gott að henda reiður á það nákvæmlega hvenær langspilið verður almenningseign en líklega er það ekki fyrr en eftir 1820. Það naut vaxandi vin?ælda sem náðu hámarki um miðja öldina en upp úr því fóru þær dvínandi og tóku þá önnur hljóðfæri að mestu við því að fullnægja tónlistarþörf Islendinga.17 Söngur Um aldamótin 1800 hafði sönglist á Islandi nær ekkert þróast frá því um siðaskiptin. Tvísöngurinn var allsráð- andi og við sálmasöng var nær eingöngu stuðst við Grallara Guðbrands Þorláks- sonar. Grallarinn (eða Graduale) kom fyrst út árið 1589 og var endurprent- aður reglulega næstu 190 árin, síðast 1779, án þess að neinar stórvægilegar breytingar væru gerðar á honum. Fleira var þó sungið en Grallaralögin og eru til tví-, þrí-, og jafnvel fjór- rödduð lög frá 16. og 17. öld sem liklega eru samin af Islendingum.18 En það var eins farið með sönginn og hljóðfæraleik- inn að honum hafði hnignað mjög og í raun mun meira þvi Islend- ingar höfðu alltaf verið meiri söng- menn en hljóð- færaleikarar. Há- marki náði þessi hnignun undir lok 18. aldar og í byrjun þeirrar nítjándu. I Bessa- staðaskóla var t.d. nær engin söng- kennsla sem alltaf hafði verið hluti prestnámsins en tvísöng lærðu pilt- arnir þar hver af öðrum.19 Þessi söng- ur kom erlendum ferðamönnum ákaflega spánskt fyrir hlustir og má þar nefna lýsingu Williams Hooker. Hann fór til messu í Haukadal og lýsir söngnum sem tilbreytingarlaus- um og ósamhljóma hávaða sem tæpast sé hægt að kalla söng. Aðeins karlmenn- irnir sungu og þöndu þeir raddböndin til hins ýtrasta og var Hooker þeirri stund fegnastur þegar messunni lauk.20 Svip- aðar sögur segja landar hans Holland og Mackenzie. Holland segir kirkjusöng í Reykjavík ekki vera beint með „Orfeifsku sniði“21 og 10 til 12 manna söngflokk sem söng þar við fermingu fremur mega „hrósa sér af hávaða en samstilltum söngröddum.“ 22 Aldrei er talað um góðan eða fallegan kórsöng enda hefur slíkt varla þekkst í landinu. Oft er talað um að menn hafi verið „miklir raddmenn", „söngmenn góðir“ eða fleira í þeim dúr en sennilega vísar það frekar til raddar og raddstyrks en lagvísi. Þó voru framfarasinnaðir menn með þreifingar í þá áttina að bæta söngmennt landsmanna og var þar að sjálfsögðu fremstur í flokki Magnús Stephensen. Með útgáfu Evangelískkristilegu messu- Um aldamótin 1800 var langspilsleikur enn að mestu bundinn við yfirstéttina. saungs og sálmahókarinnar má segja að Magnús hafi brotið blað í tón- menntasögu íslands. Þar voru í fyrsta skipti hér á landi prentaðar nótur af þeirri gerð sem við þekkjum í dag en með þremur sálmanna fylgdu slíkar nótur. Nótunum fylgdi svo stuttur pistill um tónfræðina á bakvið þær og voru það fyrstu leiðbeiningarnar sem prentaðar voru á íslandi í nútima tónfræði. Auk þess voru í Leirgerði leiðbeiningar um hvernig syngja skyldi sálma og má úr þeim lesa hvernig sálmasöngur hefur hljómað um aldamótin 1800. Þar leggur Magnús áherslu á að fólk fylgi forsöngv- aranum sem jafnan sé besti söngmaður sóknarinnar. Se þessi regla því vel adgætt, mun lagid verda hid sama hjá ollum, raddirnar samhljóda, taktar og atqvædi og kór framkirkju samferda, sem vist er nýtt að heyra í fjolmennum sofnudum vida, og allir munu fljótt finna ser miklum mun hægra, undir eins og audveldara, greinilegra, uppbyggilegra fyrir áheyrendur og prýdilegra þanninn ad sýngja í kirkjum og heima-húsum, 75 — Sagnir 1996

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.