Sagnir - 01.06.1997, Side 15

Stefán Asmundsson
Rétt skal vera rétt
Greina yfirlitsrit um mannkynssögu
rétt frá aðdraganda fyrri heimsstyijaldarinnar?
Allir kannast sjálfsagt við að kafa lesið bækur þar sem reynt er
að gera mannkynssögunni skil á fáum síðum.Yfirlitsrit eru og
verða mikilvægur hluti af sagnfrœðilegum ritverkum. Flestir
öðlast söguþekkingu sína úr kennslubókum og öðrum yfirlits-
ritum og eru þessi sagnfræðirit því mikilvægari en margir gera
sér grein fyrir. Af þessum sökum er nauðsynlegt að athuga
hversu vel þessar bækur greinafrá mannkynssögunni.
Sagan er í sífelldri endurskoðun og höf-
undar yfirlitsrita þurfa að fylgjast vel með
umræðum sérfræðinga á hinum ýmsu
sviðum sögunnar til að forðast að halda
fram úreltum skoðunum í bókum sínum.
Þegar greina þarf frá því sem markvert er
i mannkynssögunni í stuttu máli er ljóst
að rnargt verður að einfalda. En gæta
verður þess að ganga ekki of langt í ein-
földuninni. Þótt vissulega sé mikilvægt að
gera atburði sögunnar eins einfalda og
mögulegt er í yfirlitsritunr er að sjálf-
sögðu enn mikilvægara að segja satt og
rétt frá.
Hér á eftir verður athugað hvort yfir-
litsrit um mannkynssögu greini rétt frá
aðdraganda fyrri heimsstyrjaldarinnar.
Styrjöldin er að mörgu leyti vendipunkt-
ur í nrannkynssögunni og því hljóta
orsakir þess að til striðs konr árið 1914 að
vera eitt mikilvægasta atriði sögu 20. ald-
ar. Áður en yfirlitsritin verða skoðuð er
þó rétt að athuga hvernig umræðan um
aðdraganda fyrri heinrsstyrjaldarinnar
hefur þróast í tímans rás svo lesandinn
geti áttað sig á því hvað sé úrelt sögu-
skoðun og hvað ekki.
Sögulegt slys
Fyrri heimsstyrjöldinni lauk með friðar-
samningum sem jafnan eru nefndirVer-
salasanrningarnir. I þeinr var skýrt tekið
franr hver bæri ábyrgð á því að til stríðs
kom sunrarið 1914. í 231. grein samn-
ingsins við Þýskaland segir:
Ríkisstjórnir Bandamanna og félaga
þeirra' lýsa yfir og Þýskaland samþykk-
ir ábyrgð Þýskalands og bandamanna
þess á að valda öllunr missi og
skenrnrdunr sem rikisstjórnir Banda-
manna og félaga þeirra og landsmenn
þeirra hafa þurft að þola sem afleiðingu
af styijöldinni senr var þröngvað upp á
þá nreð árásargirni Þýskalands og
bandamanna þess.2
B°rgin Verdim í norðaiishirlilula Frakklands cftir sprengjuárás Þjóðvcija árið 1916. Mannfall og eyðilegging varglfurleg I fyrri heimsstyijöldinni. Orsakir hennar hljóta þvl
að vera mikilvœgt rannsóknarefni fyrir sagnfrœðinga.
SAGNIR 13