Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 70

Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 70
ekkert gildi í þessari umræðu og konunni verður ekki álasað fyrir að hafa með bijósteldisleysi átt of mörg börn. I brjósteldissamfélögum telur Loftur vandfundin skemmri bil en 20 mánuði milli fæðinga fýrstu barna hjóna nema eitthvert þeirra hafi dáið skömmu eftir fæðinguna.4 En var það ekki einmitt það sem gerðist á Islandi; börn dóu? I um- ræddu dæmi Ingveldar geta heimildir ekki um dauðsföll en Eggert Olafsson segir okkur að af tíu til fimmtán börnum komist venjulega aðeins þriðji hlutinn á legg.5 Þetta dæmi um barnalán Ingveldar verður ekki túlkað sem afleiðing slæmra getnaðarvarna, heldur sem dæmi um mikla frjósemi. Ungbarnadauðinn gerði það að verkum að Ingveldur missti sex til sjö börn, afleiðing barnamissisins varð ný þungun, meðvituð eða ómeðvituð, sem aftur getur skýrt hið stutta bil milli fæð- inga. Aldur Ingveldar í margnefndu dæmi vekur athygli. Hún var 38 ára við fæðingu fyrsta barns og 50 ára við fæðingu þess síðasta og á það mætti benda sem merki um frjósemi, þar sem getnaðarlíkur minnka með aldri konunnar. Samfara aldri móður aukast hættur á meðgöngu, jafnt fýrir móður sem barn. Afleiðingin getur orðið sú að barn fæðist á einhvern hátt ófullkomið og á sér þar af leiðandi minni lífslíkur. Erfitt er að meta áhrif þessa á barnadauðann en óhætt er að gera ráð fýrir að þau hafi verið þó nokkur. Líkamshreysti Hvernig var líkamshreysti kvenna háttað? Atjánda öldin var tími harðæra og hungur- sótta sem léku landsmenn illa. Rannsóknir sýna þó að konur stóðu betur af sér þau áföll en karlmaðurinn, vegna þeirra ein- földu sanninda að konan á sér meiri lífslík- ur, allt frá getnaði til grafar.'1 Þó konan hafi frekar haldið lífinu en karlmaðurinn, má ætla að hún hafi verið vannærð. Fræði- menn hafa bent á það í rannsóknum sem einn af orsakaþáttum bijósteldisleysisins og þar með ungbarnadauðans.7 Einnig má benda á að ef kona er vannærð um með- göngutímann, er hætta á að fóstur nái ekki fullurn og eðlilegum þtoska, lífslíkur barns- ins verða því minni.Vannæringin getur því verið orsakavaldur á margvíslegan hátt. Samtímamenn geta um bágborið and- legt og líkamlegt heilsufar kvenna um miðja 18. öld, Eggert Ólafsson og Bjarni Pálsson læknir segja í Ferðabók sinni: Heilsufar kvenna er miklu lakara [en karla], því að tíðateppa er mjög tíður Vamiœrð kona fiamleiðir minna magn mjólkur og eitmig liafa sjúkdómar álirif þar á. Magn mjótkurinn- ar rœður því Iwort fivóiteftirspurn barnsins er fillnœgt. kvilli, einkum hjá ógiftu kvenfólki, bæði hér og annars staðar á landinu. Megin orsök þessa kvilla virðast vera of miklar kyrrsetur. Það er ekki einungis, að kvenfólk sækir engar skemmtanir eða nýtur annarrar tilbreytni i daglegu lífi, en það veldur því, að þær eru ófrjálslegar í allri framkomu og um- gengni, þögular og þunglyndar, heldur stuðlar einnig að þessu sama, að þær sitja inni við ullarvinnu og önnur störf mestan hluta ársins nema stuttan tíma á sumrin ... Vafalaust eru það fleiri or- sakir, sem valda vondu heilsufari kven- fólks, þótt enginn veiti þeim athygli né láti sig þær nokkru skipta ... er hér um alvörumál að ræða, eins og nú er háttað högum á íslandi." Þessi heimild veitir margháttaða innsýn í líf kvenna og hér er það slæmt heilsufar, andlegt sem líkamlegt, sem mesta athygli vekur. Fleiri urðu til að staðfesta það sama. Danski læknirinn Peter Anton Schleisner, taldi um miðbik 19. aldar í skýrslu sinni um heilsufar íslendinga, að konur þjáðust af taugaveiklun, móðursýki og ýmsum geðrænum sjúkdómum. Orsök þessa telur Schleisner stafa af hinu gleðisnauða lífi sem flesta íslenskar konur verði að þola.‘' Jónas Jónassen landlæknir getur einnig um ýmsa sjúkdóma kvenna á seinni hluta 19. aldar. Um tíðateppuna segir hann: „Það er flestum kunnugt, hversu almenn tíðateppan er hjer á landi og hversu margt illt hún leiðir af sjer.Tiðateppan er venju- lega afleiðing margskonar sjúkleika Tíðateppa þessi virðist vera eins konar samnefnari fyrir margs konar sjúkdóma sem einkum hijá konur og orsakirnar tel- ur hann vera margar, svo sem ofkælingu, slæmt skótau og allar bráðar geðshræring- ar." Kvensjúkdómarnir stafa því að hans áliti af þeim slæma aðbúnaði sem konur bjuggu við. Læknarnir þrír, Bjarni Páls- son, Schleisner og Jónas Jónassen tala hér um heilsufar kvenna almennt. Bjarni tek- ur reyndar fram að þetta eigi einkum við um ógiftar konur, þ.e. vinnukonur. En er nokkur ástæða til að ætla að ástandið hafi verið betra meðal giftra kvenna? Hlut- skipti þeirra var að ala þessa stóru barna- hópa, sem fjallað hefur verið um. Af eðli- legum orsökum má telja að ýmsir kven- sjúkdómar hafi verið í lágmarki meðal þeirra, þær voru þó færar urn að ganga með og ala börnin. Hins vegar getur meðganga og fæðing leitt af sér enn aðra sjúkdóma, andlega sem líkamlega, sem hættulegir eru móður og barni, barnsfara- sótt, brjóstamein hvers konar og fæðing- arþunglyndi svo einhveijir séu nefndir. Við getum þó álitið að efnaðar konur hafi verið ögn betur settar hvað varðar ákveðna þætti, en sóttir fara ekki í mann- greinarálit og kven- og fæðingarsjúkdóm- ar geta birst i mörgum myndum á hvaða þrepi samfélagsins sem er. Brjóstagjöf Bijóstagjöf er flókið andlegt og líkamlegt ferli tveggja lífvera, rnóður og barns. 68 SAGNIR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.