Sagnir - 01.06.1997, Síða 70

Sagnir - 01.06.1997, Síða 70
ekkert gildi í þessari umræðu og konunni verður ekki álasað fyrir að hafa með bijósteldisleysi átt of mörg börn. I brjósteldissamfélögum telur Loftur vandfundin skemmri bil en 20 mánuði milli fæðinga fýrstu barna hjóna nema eitthvert þeirra hafi dáið skömmu eftir fæðinguna.4 En var það ekki einmitt það sem gerðist á Islandi; börn dóu? I um- ræddu dæmi Ingveldar geta heimildir ekki um dauðsföll en Eggert Olafsson segir okkur að af tíu til fimmtán börnum komist venjulega aðeins þriðji hlutinn á legg.5 Þetta dæmi um barnalán Ingveldar verður ekki túlkað sem afleiðing slæmra getnaðarvarna, heldur sem dæmi um mikla frjósemi. Ungbarnadauðinn gerði það að verkum að Ingveldur missti sex til sjö börn, afleiðing barnamissisins varð ný þungun, meðvituð eða ómeðvituð, sem aftur getur skýrt hið stutta bil milli fæð- inga. Aldur Ingveldar í margnefndu dæmi vekur athygli. Hún var 38 ára við fæðingu fyrsta barns og 50 ára við fæðingu þess síðasta og á það mætti benda sem merki um frjósemi, þar sem getnaðarlíkur minnka með aldri konunnar. Samfara aldri móður aukast hættur á meðgöngu, jafnt fýrir móður sem barn. Afleiðingin getur orðið sú að barn fæðist á einhvern hátt ófullkomið og á sér þar af leiðandi minni lífslíkur. Erfitt er að meta áhrif þessa á barnadauðann en óhætt er að gera ráð fýrir að þau hafi verið þó nokkur. Líkamshreysti Hvernig var líkamshreysti kvenna háttað? Atjánda öldin var tími harðæra og hungur- sótta sem léku landsmenn illa. Rannsóknir sýna þó að konur stóðu betur af sér þau áföll en karlmaðurinn, vegna þeirra ein- földu sanninda að konan á sér meiri lífslík- ur, allt frá getnaði til grafar.'1 Þó konan hafi frekar haldið lífinu en karlmaðurinn, má ætla að hún hafi verið vannærð. Fræði- menn hafa bent á það í rannsóknum sem einn af orsakaþáttum bijósteldisleysisins og þar með ungbarnadauðans.7 Einnig má benda á að ef kona er vannærð um með- göngutímann, er hætta á að fóstur nái ekki fullurn og eðlilegum þtoska, lífslíkur barns- ins verða því minni.Vannæringin getur því verið orsakavaldur á margvíslegan hátt. Samtímamenn geta um bágborið and- legt og líkamlegt heilsufar kvenna um miðja 18. öld, Eggert Ólafsson og Bjarni Pálsson læknir segja í Ferðabók sinni: Heilsufar kvenna er miklu lakara [en karla], því að tíðateppa er mjög tíður Vamiœrð kona fiamleiðir minna magn mjólkur og eitmig liafa sjúkdómar álirif þar á. Magn mjótkurinn- ar rœður því Iwort fivóiteftirspurn barnsins er fillnœgt. kvilli, einkum hjá ógiftu kvenfólki, bæði hér og annars staðar á landinu. Megin orsök þessa kvilla virðast vera of miklar kyrrsetur. Það er ekki einungis, að kvenfólk sækir engar skemmtanir eða nýtur annarrar tilbreytni i daglegu lífi, en það veldur því, að þær eru ófrjálslegar í allri framkomu og um- gengni, þögular og þunglyndar, heldur stuðlar einnig að þessu sama, að þær sitja inni við ullarvinnu og önnur störf mestan hluta ársins nema stuttan tíma á sumrin ... Vafalaust eru það fleiri or- sakir, sem valda vondu heilsufari kven- fólks, þótt enginn veiti þeim athygli né láti sig þær nokkru skipta ... er hér um alvörumál að ræða, eins og nú er háttað högum á íslandi." Þessi heimild veitir margháttaða innsýn í líf kvenna og hér er það slæmt heilsufar, andlegt sem líkamlegt, sem mesta athygli vekur. Fleiri urðu til að staðfesta það sama. Danski læknirinn Peter Anton Schleisner, taldi um miðbik 19. aldar í skýrslu sinni um heilsufar íslendinga, að konur þjáðust af taugaveiklun, móðursýki og ýmsum geðrænum sjúkdómum. Orsök þessa telur Schleisner stafa af hinu gleðisnauða lífi sem flesta íslenskar konur verði að þola.‘' Jónas Jónassen landlæknir getur einnig um ýmsa sjúkdóma kvenna á seinni hluta 19. aldar. Um tíðateppuna segir hann: „Það er flestum kunnugt, hversu almenn tíðateppan er hjer á landi og hversu margt illt hún leiðir af sjer.Tiðateppan er venju- lega afleiðing margskonar sjúkleika Tíðateppa þessi virðist vera eins konar samnefnari fyrir margs konar sjúkdóma sem einkum hijá konur og orsakirnar tel- ur hann vera margar, svo sem ofkælingu, slæmt skótau og allar bráðar geðshræring- ar." Kvensjúkdómarnir stafa því að hans áliti af þeim slæma aðbúnaði sem konur bjuggu við. Læknarnir þrír, Bjarni Páls- son, Schleisner og Jónas Jónassen tala hér um heilsufar kvenna almennt. Bjarni tek- ur reyndar fram að þetta eigi einkum við um ógiftar konur, þ.e. vinnukonur. En er nokkur ástæða til að ætla að ástandið hafi verið betra meðal giftra kvenna? Hlut- skipti þeirra var að ala þessa stóru barna- hópa, sem fjallað hefur verið um. Af eðli- legum orsökum má telja að ýmsir kven- sjúkdómar hafi verið í lágmarki meðal þeirra, þær voru þó færar urn að ganga með og ala börnin. Hins vegar getur meðganga og fæðing leitt af sér enn aðra sjúkdóma, andlega sem líkamlega, sem hættulegir eru móður og barni, barnsfara- sótt, brjóstamein hvers konar og fæðing- arþunglyndi svo einhveijir séu nefndir. Við getum þó álitið að efnaðar konur hafi verið ögn betur settar hvað varðar ákveðna þætti, en sóttir fara ekki í mann- greinarálit og kven- og fæðingarsjúkdóm- ar geta birst i mörgum myndum á hvaða þrepi samfélagsins sem er. Brjóstagjöf Bijóstagjöf er flókið andlegt og líkamlegt ferli tveggja lífvera, rnóður og barns. 68 SAGNIR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.