Sagnir - 01.06.1997, Qupperneq 70

Sagnir - 01.06.1997, Qupperneq 70
ekkert gildi í þessari umræðu og konunni verður ekki álasað fyrir að hafa með bijósteldisleysi átt of mörg börn. I brjósteldissamfélögum telur Loftur vandfundin skemmri bil en 20 mánuði milli fæðinga fýrstu barna hjóna nema eitthvert þeirra hafi dáið skömmu eftir fæðinguna.4 En var það ekki einmitt það sem gerðist á Islandi; börn dóu? I um- ræddu dæmi Ingveldar geta heimildir ekki um dauðsföll en Eggert Olafsson segir okkur að af tíu til fimmtán börnum komist venjulega aðeins þriðji hlutinn á legg.5 Þetta dæmi um barnalán Ingveldar verður ekki túlkað sem afleiðing slæmra getnaðarvarna, heldur sem dæmi um mikla frjósemi. Ungbarnadauðinn gerði það að verkum að Ingveldur missti sex til sjö börn, afleiðing barnamissisins varð ný þungun, meðvituð eða ómeðvituð, sem aftur getur skýrt hið stutta bil milli fæð- inga. Aldur Ingveldar í margnefndu dæmi vekur athygli. Hún var 38 ára við fæðingu fyrsta barns og 50 ára við fæðingu þess síðasta og á það mætti benda sem merki um frjósemi, þar sem getnaðarlíkur minnka með aldri konunnar. Samfara aldri móður aukast hættur á meðgöngu, jafnt fýrir móður sem barn. Afleiðingin getur orðið sú að barn fæðist á einhvern hátt ófullkomið og á sér þar af leiðandi minni lífslíkur. Erfitt er að meta áhrif þessa á barnadauðann en óhætt er að gera ráð fýrir að þau hafi verið þó nokkur. Líkamshreysti Hvernig var líkamshreysti kvenna háttað? Atjánda öldin var tími harðæra og hungur- sótta sem léku landsmenn illa. Rannsóknir sýna þó að konur stóðu betur af sér þau áföll en karlmaðurinn, vegna þeirra ein- földu sanninda að konan á sér meiri lífslík- ur, allt frá getnaði til grafar.'1 Þó konan hafi frekar haldið lífinu en karlmaðurinn, má ætla að hún hafi verið vannærð. Fræði- menn hafa bent á það í rannsóknum sem einn af orsakaþáttum bijósteldisleysisins og þar með ungbarnadauðans.7 Einnig má benda á að ef kona er vannærð um með- göngutímann, er hætta á að fóstur nái ekki fullurn og eðlilegum þtoska, lífslíkur barns- ins verða því minni.Vannæringin getur því verið orsakavaldur á margvíslegan hátt. Samtímamenn geta um bágborið and- legt og líkamlegt heilsufar kvenna um miðja 18. öld, Eggert Ólafsson og Bjarni Pálsson læknir segja í Ferðabók sinni: Heilsufar kvenna er miklu lakara [en karla], því að tíðateppa er mjög tíður Vamiœrð kona fiamleiðir minna magn mjólkur og eitmig liafa sjúkdómar álirif þar á. Magn mjótkurinn- ar rœður því Iwort fivóiteftirspurn barnsins er fillnœgt. kvilli, einkum hjá ógiftu kvenfólki, bæði hér og annars staðar á landinu. Megin orsök þessa kvilla virðast vera of miklar kyrrsetur. Það er ekki einungis, að kvenfólk sækir engar skemmtanir eða nýtur annarrar tilbreytni i daglegu lífi, en það veldur því, að þær eru ófrjálslegar í allri framkomu og um- gengni, þögular og þunglyndar, heldur stuðlar einnig að þessu sama, að þær sitja inni við ullarvinnu og önnur störf mestan hluta ársins nema stuttan tíma á sumrin ... Vafalaust eru það fleiri or- sakir, sem valda vondu heilsufari kven- fólks, þótt enginn veiti þeim athygli né láti sig þær nokkru skipta ... er hér um alvörumál að ræða, eins og nú er háttað högum á íslandi." Þessi heimild veitir margháttaða innsýn í líf kvenna og hér er það slæmt heilsufar, andlegt sem líkamlegt, sem mesta athygli vekur. Fleiri urðu til að staðfesta það sama. Danski læknirinn Peter Anton Schleisner, taldi um miðbik 19. aldar í skýrslu sinni um heilsufar íslendinga, að konur þjáðust af taugaveiklun, móðursýki og ýmsum geðrænum sjúkdómum. Orsök þessa telur Schleisner stafa af hinu gleðisnauða lífi sem flesta íslenskar konur verði að þola.‘' Jónas Jónassen landlæknir getur einnig um ýmsa sjúkdóma kvenna á seinni hluta 19. aldar. Um tíðateppuna segir hann: „Það er flestum kunnugt, hversu almenn tíðateppan er hjer á landi og hversu margt illt hún leiðir af sjer.Tiðateppan er venju- lega afleiðing margskonar sjúkleika Tíðateppa þessi virðist vera eins konar samnefnari fyrir margs konar sjúkdóma sem einkum hijá konur og orsakirnar tel- ur hann vera margar, svo sem ofkælingu, slæmt skótau og allar bráðar geðshræring- ar." Kvensjúkdómarnir stafa því að hans áliti af þeim slæma aðbúnaði sem konur bjuggu við. Læknarnir þrír, Bjarni Páls- son, Schleisner og Jónas Jónassen tala hér um heilsufar kvenna almennt. Bjarni tek- ur reyndar fram að þetta eigi einkum við um ógiftar konur, þ.e. vinnukonur. En er nokkur ástæða til að ætla að ástandið hafi verið betra meðal giftra kvenna? Hlut- skipti þeirra var að ala þessa stóru barna- hópa, sem fjallað hefur verið um. Af eðli- legum orsökum má telja að ýmsir kven- sjúkdómar hafi verið í lágmarki meðal þeirra, þær voru þó færar urn að ganga með og ala börnin. Hins vegar getur meðganga og fæðing leitt af sér enn aðra sjúkdóma, andlega sem líkamlega, sem hættulegir eru móður og barni, barnsfara- sótt, brjóstamein hvers konar og fæðing- arþunglyndi svo einhveijir séu nefndir. Við getum þó álitið að efnaðar konur hafi verið ögn betur settar hvað varðar ákveðna þætti, en sóttir fara ekki í mann- greinarálit og kven- og fæðingarsjúkdóm- ar geta birst i mörgum myndum á hvaða þrepi samfélagsins sem er. Brjóstagjöf Bijóstagjöf er flókið andlegt og líkamlegt ferli tveggja lífvera, rnóður og barns. 68 SAGNIR
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132

x

Sagnir

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.