Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 63

Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 63
voru 1921. Michael Collins varð sam- bandssinnum á Norður-írlandi t.d. tilefni til að saka höfund myndarinnar, Neil Jordan, um að slá til riddara forföður sam- takanna IRA, sem að þeirra mati er um leið stuðningsyfirlýsing við núverandi baráttu samtakanna. Hér er mikilvægt að skyggnast bak við þá kenningu að Jordan hafi frá upphafi ætlað sér að gera beina samlíkingu á þeim Michael Collins og Gerry Adants, núverandi leiðtoga Sinn Féin. Rétt er að rifja upp að þegar kvik- myndataka á Michael Collins hófst ríkti vopnahlé á Norður-írlandi og talsverðar vonir höfðu vaknað um að friður væri í augsýn. Af vopnahléinu mátti ráða að Gerry Adams og félagar i Sinn Fcin hefðu einmitt áhuga á að stilla loksins til friðar og því var kannski ekki óeðlilegt að Neil Jordan sæi þarna tilvalda skírskotun fyrir mynd sína; nefnilega að bæði Adams og Michael Collins hefðu komist á þá skoð- un að nauðsynlegt væri að hverfa frá of- beldisverkum, „fjarlægja byssuna úr írsk- um stjórnmálum" svo snarað sé á íslensku vel kunnu orðtaki. Fyrra vopnahléi IRA (í júlí 1997 lýsti IRA á ný yfir vopnahléi) lauk hins vegar í febrúar 1996 og Michael Collins var því pólitísk sprengja þegar hún var frumsýnd í nóvember 1996 enda kom a daginn að sambandssinnar á Norður-Ir- landi heimtuðu að hún yrði bönnuð.18 Jafnframt er rétt að átta sig á því að ef Neil Jordan ætlaði sér að gera samlíkingu a Michael Collins og Gerry Adarns var það sennilega i góðri trú; nefnilega að Adams hefði með háttalagi sínu árið 1994 sýnt að hann vildi frið. Endalok vopna- hlés IRA gerði Jordan hins vegar erfitt fyrir hvað þetta varðaði og hann brá á það ráð að staðhæfa að ekki væri um slík- an samanburð að ræða. Hér skal ekki lagt ntat á hvort þær staðhæfingar standist en bitt er annað mál að margir hafa lýst yfir efa sínum eftir að hafa horft á kvikmynd- >na Michael Collins.'1 Hinn virti sagnfræð- mgur Paul Bew er t.d. á þeirri skoðun að Michael Collins eigi ekki skilið að vera settur á stall sem talsmaður friðar og að Neil Jordan sé að bera á borð brenglaða söguskoðun með því að halda því fram. Gm Adams segir Bew að augljóst sé að kenning Jordans sé sú að Adams gæti orð- ið okkar tíma Collins „... ef aðeins Bret- ar væru ekki svo heimskir, stífir og sam- viskulausir að neita honum um þær til- slakanir sem hann þarfnast til að geta var- lst atlögum róttæklinga í eigin samtök- um. Þessari kenningu er Bew ekki sammála enda felur hún í sér afar hefð- bundna sýn írskra þjóðernissinna á sögu sína, nefnilega að allt sé þetta nú Bretun- um að kenna. Sambandssinnar á Norður-Irlandi verða reyndar alltaf önugir þegar sýndar eru myndir sent Qalla á „sympatískan" hátt um meðlimi írska lýðveldishersins; þannig gramdist þeim til dæmis nýleg kvikmynd Harrisons Fords og Brads Pitts, Thc Dcvil’s Own og var krafist lögbanns á henni.21 Umræðan urn Michacl Collins varð hins vegar miklu háværari og sunnan landamæranna risu einnig ýmsir upp til handa og fóta, ekki síst þegar fréttist að Michael Collins kærni til með að verða leyfð öllum aldurshópum þrátt fýrir mik- ið ofbeldi, vegna „sögulegs mikilvægis“ hennar. Blaðamaðurinn Kevin Myers var Fortníjht Dnrobn 1996 N<> IIJU) IKCI.40 linr VAT> Man of the year What if Michael Collins had lived? Why is this a dangerous film? PLUS: Everybody's gay;Temple Bar or a temple of bars; Britain's European problem; how to lobby; complete Festival coverage; Padraic Flacc Minaðarritið Fortnight útnefndi Michael Collins mann ársins i desemberhejii slnu, 74 ánun eftir að liann dó! meðal þeirra sem hneykslaðist á þessari ráðstöfun enda hefur hann andstyggð á arfleifð Collins sem hann telur byggja á morðum og ódæðisverkum.22 Sagnfræð- ingar rifust síðan á sérstöku þingi í Cork í febrúar um myndina og mánaðarritið Fortnight útnefndi Michael Collins mann ársins í desemberhefti sínu, 74 árum eftir að hann dó!23 Neil Jordan sagði sjálfur að mynd sín hefði hlotið ómaklega gagnrýni jafnvel áður en hún var frumsýnd. Hann bætti því við að hér væri á ferðinni „fullkom- lega rétt lýsing“ á atburðum áranna 1916-1923 og að myndin hlífði hvorki írum né Bretum hvað varðaði hið villi- mannslega ofbeldi. Hann spurði aukin- heldur: „Hversu oft hefur sjálfstæði verið náð án blóðsúthellinga? Afar sjaldan."24 Hvað þetta varðar hefur Jordan verið skoraður á hólm því með orðum sínum var hann að gefa í skyn að ofbeldið sem einkenndi árin 1916-1923 hafi verið óumflýjanlegt og óhjákvæmilegt og að án þess hefði sjálfstæði ekki náðst.25 Þessi kenning á ekki upp á pallborðið hjá svokölluðum „endurskoðunarsagnfræð- ingum“ (revisionists) eins og Paul Bew, Roy Foster, David Fitzpatrick, Ruth Dudley Edwards og fleirum sem hafa flestir komist á þá skoðun að Páskaupp- reisn Ira árið 1916 hafi verið fífldirfska sem kostaði ótal manns lífið næstu sjö árin. Að þeirra mati rnáttu írar eiga von á að hljóta heimastjórn strax að lokinni fýrri heimsstyijöldinni ef þeir sýndu þol- inmæði og því telja þeir uppreisnina hafa verið fláræði sent ekki átti rétt á sér.26 Pessi söguskoðun er vitaskuld í beinni mótsögn við fýrri söguskoðun sem kennd er við þjóðernishyggjuna þar sem Páska- uppreisnarmenn voru „sómi Irlands, sverð þess og skjöldur", svo fengin sé að láni lýsing þjóðernissinnaðra Islendinga á foringja sínum Jóni Sigurðssyni. Fyrr á öldinni voru Páskauppreisnarmenn taldir heilagar hetjur sem fórnuðu lífi sínu til að föðurlandið mætti öðlast frelsi og segja má að kvikmyndin Michael Collins sé þvi í takt við úrelta söguskoðun. A hinn bóg- inn ríkir ekki endilega sátt um eina sögu- skoðun á Irlandi og er sú umræða öll í deiglunni um þessar mundir.27 Samlíkingin við Collins varð að vísu ekkert endilega til að auka hróður Gerry Adams. A vegg í Vestur-Belfast rituðu rót- tækir þjóðernissinnar „Adams - rememb- er Collins“, og gáfu þannig í skyn að Gerry Adams væri hollara að færa fólki sínu ekki meingallaðan samning (að þeirra rnati) urn framtíð Norður-írlands, eins og Collins hafði gert 1921, því þá mætti hann eiga von á byssukúlu ffá nú- verandi samherjum sinum; nákvæmlega eins og Collins féll fýrir byssukúlu fýrrum samheija sinna. Annars er rétt að rifja hér upp gamalt írskt máltæki sem segir að í hvert sinn sent þjóðernissinnar á Irlandi stofni félagsskap sé fýrst á dagskrá klofn- ingur hans í tvennt. I þessu leynist sann- leikskorn bæði um það sem gerðist 1922 og einnig um daginn í dag enda er IRA nútímans margklofinn í smærri einingar.28 SAGNIR 61
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.