Sagnir - 01.06.1997, Side 63

Sagnir - 01.06.1997, Side 63
voru 1921. Michael Collins varð sam- bandssinnum á Norður-írlandi t.d. tilefni til að saka höfund myndarinnar, Neil Jordan, um að slá til riddara forföður sam- takanna IRA, sem að þeirra mati er um leið stuðningsyfirlýsing við núverandi baráttu samtakanna. Hér er mikilvægt að skyggnast bak við þá kenningu að Jordan hafi frá upphafi ætlað sér að gera beina samlíkingu á þeim Michael Collins og Gerry Adants, núverandi leiðtoga Sinn Féin. Rétt er að rifja upp að þegar kvik- myndataka á Michael Collins hófst ríkti vopnahlé á Norður-írlandi og talsverðar vonir höfðu vaknað um að friður væri í augsýn. Af vopnahléinu mátti ráða að Gerry Adams og félagar i Sinn Fcin hefðu einmitt áhuga á að stilla loksins til friðar og því var kannski ekki óeðlilegt að Neil Jordan sæi þarna tilvalda skírskotun fyrir mynd sína; nefnilega að bæði Adams og Michael Collins hefðu komist á þá skoð- un að nauðsynlegt væri að hverfa frá of- beldisverkum, „fjarlægja byssuna úr írsk- um stjórnmálum" svo snarað sé á íslensku vel kunnu orðtaki. Fyrra vopnahléi IRA (í júlí 1997 lýsti IRA á ný yfir vopnahléi) lauk hins vegar í febrúar 1996 og Michael Collins var því pólitísk sprengja þegar hún var frumsýnd í nóvember 1996 enda kom a daginn að sambandssinnar á Norður-Ir- landi heimtuðu að hún yrði bönnuð.18 Jafnframt er rétt að átta sig á því að ef Neil Jordan ætlaði sér að gera samlíkingu a Michael Collins og Gerry Adarns var það sennilega i góðri trú; nefnilega að Adams hefði með háttalagi sínu árið 1994 sýnt að hann vildi frið. Endalok vopna- hlés IRA gerði Jordan hins vegar erfitt fyrir hvað þetta varðaði og hann brá á það ráð að staðhæfa að ekki væri um slík- an samanburð að ræða. Hér skal ekki lagt ntat á hvort þær staðhæfingar standist en bitt er annað mál að margir hafa lýst yfir efa sínum eftir að hafa horft á kvikmynd- >na Michael Collins.'1 Hinn virti sagnfræð- mgur Paul Bew er t.d. á þeirri skoðun að Michael Collins eigi ekki skilið að vera settur á stall sem talsmaður friðar og að Neil Jordan sé að bera á borð brenglaða söguskoðun með því að halda því fram. Gm Adams segir Bew að augljóst sé að kenning Jordans sé sú að Adams gæti orð- ið okkar tíma Collins „... ef aðeins Bret- ar væru ekki svo heimskir, stífir og sam- viskulausir að neita honum um þær til- slakanir sem hann þarfnast til að geta var- lst atlögum róttæklinga í eigin samtök- um. Þessari kenningu er Bew ekki sammála enda felur hún í sér afar hefð- bundna sýn írskra þjóðernissinna á sögu sína, nefnilega að allt sé þetta nú Bretun- um að kenna. Sambandssinnar á Norður-Irlandi verða reyndar alltaf önugir þegar sýndar eru myndir sent Qalla á „sympatískan" hátt um meðlimi írska lýðveldishersins; þannig gramdist þeim til dæmis nýleg kvikmynd Harrisons Fords og Brads Pitts, Thc Dcvil’s Own og var krafist lögbanns á henni.21 Umræðan urn Michacl Collins varð hins vegar miklu háværari og sunnan landamæranna risu einnig ýmsir upp til handa og fóta, ekki síst þegar fréttist að Michael Collins kærni til með að verða leyfð öllum aldurshópum þrátt fýrir mik- ið ofbeldi, vegna „sögulegs mikilvægis“ hennar. Blaðamaðurinn Kevin Myers var Fortníjht Dnrobn 1996 N<> IIJU) IKCI.40 linr VAT> Man of the year What if Michael Collins had lived? Why is this a dangerous film? PLUS: Everybody's gay;Temple Bar or a temple of bars; Britain's European problem; how to lobby; complete Festival coverage; Padraic Flacc Minaðarritið Fortnight útnefndi Michael Collins mann ársins i desemberhejii slnu, 74 ánun eftir að liann dó! meðal þeirra sem hneykslaðist á þessari ráðstöfun enda hefur hann andstyggð á arfleifð Collins sem hann telur byggja á morðum og ódæðisverkum.22 Sagnfræð- ingar rifust síðan á sérstöku þingi í Cork í febrúar um myndina og mánaðarritið Fortnight útnefndi Michael Collins mann ársins í desemberhefti sínu, 74 árum eftir að hann dó!23 Neil Jordan sagði sjálfur að mynd sín hefði hlotið ómaklega gagnrýni jafnvel áður en hún var frumsýnd. Hann bætti því við að hér væri á ferðinni „fullkom- lega rétt lýsing“ á atburðum áranna 1916-1923 og að myndin hlífði hvorki írum né Bretum hvað varðaði hið villi- mannslega ofbeldi. Hann spurði aukin- heldur: „Hversu oft hefur sjálfstæði verið náð án blóðsúthellinga? Afar sjaldan."24 Hvað þetta varðar hefur Jordan verið skoraður á hólm því með orðum sínum var hann að gefa í skyn að ofbeldið sem einkenndi árin 1916-1923 hafi verið óumflýjanlegt og óhjákvæmilegt og að án þess hefði sjálfstæði ekki náðst.25 Þessi kenning á ekki upp á pallborðið hjá svokölluðum „endurskoðunarsagnfræð- ingum“ (revisionists) eins og Paul Bew, Roy Foster, David Fitzpatrick, Ruth Dudley Edwards og fleirum sem hafa flestir komist á þá skoðun að Páskaupp- reisn Ira árið 1916 hafi verið fífldirfska sem kostaði ótal manns lífið næstu sjö árin. Að þeirra mati rnáttu írar eiga von á að hljóta heimastjórn strax að lokinni fýrri heimsstyijöldinni ef þeir sýndu þol- inmæði og því telja þeir uppreisnina hafa verið fláræði sent ekki átti rétt á sér.26 Pessi söguskoðun er vitaskuld í beinni mótsögn við fýrri söguskoðun sem kennd er við þjóðernishyggjuna þar sem Páska- uppreisnarmenn voru „sómi Irlands, sverð þess og skjöldur", svo fengin sé að láni lýsing þjóðernissinnaðra Islendinga á foringja sínum Jóni Sigurðssyni. Fyrr á öldinni voru Páskauppreisnarmenn taldir heilagar hetjur sem fórnuðu lífi sínu til að föðurlandið mætti öðlast frelsi og segja má að kvikmyndin Michael Collins sé þvi í takt við úrelta söguskoðun. A hinn bóg- inn ríkir ekki endilega sátt um eina sögu- skoðun á Irlandi og er sú umræða öll í deiglunni um þessar mundir.27 Samlíkingin við Collins varð að vísu ekkert endilega til að auka hróður Gerry Adams. A vegg í Vestur-Belfast rituðu rót- tækir þjóðernissinnar „Adams - rememb- er Collins“, og gáfu þannig í skyn að Gerry Adams væri hollara að færa fólki sínu ekki meingallaðan samning (að þeirra rnati) urn framtíð Norður-írlands, eins og Collins hafði gert 1921, því þá mætti hann eiga von á byssukúlu ffá nú- verandi samherjum sinum; nákvæmlega eins og Collins féll fýrir byssukúlu fýrrum samheija sinna. Annars er rétt að rifja hér upp gamalt írskt máltæki sem segir að í hvert sinn sent þjóðernissinnar á Irlandi stofni félagsskap sé fýrst á dagskrá klofn- ingur hans í tvennt. I þessu leynist sann- leikskorn bæði um það sem gerðist 1922 og einnig um daginn í dag enda er IRA nútímans margklofinn í smærri einingar.28 SAGNIR 61
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.