Sagnir - 01.06.1997, Síða 63

Sagnir - 01.06.1997, Síða 63
voru 1921. Michael Collins varð sam- bandssinnum á Norður-írlandi t.d. tilefni til að saka höfund myndarinnar, Neil Jordan, um að slá til riddara forföður sam- takanna IRA, sem að þeirra mati er um leið stuðningsyfirlýsing við núverandi baráttu samtakanna. Hér er mikilvægt að skyggnast bak við þá kenningu að Jordan hafi frá upphafi ætlað sér að gera beina samlíkingu á þeim Michael Collins og Gerry Adants, núverandi leiðtoga Sinn Féin. Rétt er að rifja upp að þegar kvik- myndataka á Michael Collins hófst ríkti vopnahlé á Norður-írlandi og talsverðar vonir höfðu vaknað um að friður væri í augsýn. Af vopnahléinu mátti ráða að Gerry Adams og félagar i Sinn Fcin hefðu einmitt áhuga á að stilla loksins til friðar og því var kannski ekki óeðlilegt að Neil Jordan sæi þarna tilvalda skírskotun fyrir mynd sína; nefnilega að bæði Adams og Michael Collins hefðu komist á þá skoð- un að nauðsynlegt væri að hverfa frá of- beldisverkum, „fjarlægja byssuna úr írsk- um stjórnmálum" svo snarað sé á íslensku vel kunnu orðtaki. Fyrra vopnahléi IRA (í júlí 1997 lýsti IRA á ný yfir vopnahléi) lauk hins vegar í febrúar 1996 og Michael Collins var því pólitísk sprengja þegar hún var frumsýnd í nóvember 1996 enda kom a daginn að sambandssinnar á Norður-Ir- landi heimtuðu að hún yrði bönnuð.18 Jafnframt er rétt að átta sig á því að ef Neil Jordan ætlaði sér að gera samlíkingu a Michael Collins og Gerry Adarns var það sennilega i góðri trú; nefnilega að Adams hefði með háttalagi sínu árið 1994 sýnt að hann vildi frið. Endalok vopna- hlés IRA gerði Jordan hins vegar erfitt fyrir hvað þetta varðaði og hann brá á það ráð að staðhæfa að ekki væri um slík- an samanburð að ræða. Hér skal ekki lagt ntat á hvort þær staðhæfingar standist en bitt er annað mál að margir hafa lýst yfir efa sínum eftir að hafa horft á kvikmynd- >na Michael Collins.'1 Hinn virti sagnfræð- mgur Paul Bew er t.d. á þeirri skoðun að Michael Collins eigi ekki skilið að vera settur á stall sem talsmaður friðar og að Neil Jordan sé að bera á borð brenglaða söguskoðun með því að halda því fram. Gm Adams segir Bew að augljóst sé að kenning Jordans sé sú að Adams gæti orð- ið okkar tíma Collins „... ef aðeins Bret- ar væru ekki svo heimskir, stífir og sam- viskulausir að neita honum um þær til- slakanir sem hann þarfnast til að geta var- lst atlögum róttæklinga í eigin samtök- um. Þessari kenningu er Bew ekki sammála enda felur hún í sér afar hefð- bundna sýn írskra þjóðernissinna á sögu sína, nefnilega að allt sé þetta nú Bretun- um að kenna. Sambandssinnar á Norður-Irlandi verða reyndar alltaf önugir þegar sýndar eru myndir sent Qalla á „sympatískan" hátt um meðlimi írska lýðveldishersins; þannig gramdist þeim til dæmis nýleg kvikmynd Harrisons Fords og Brads Pitts, Thc Dcvil’s Own og var krafist lögbanns á henni.21 Umræðan urn Michacl Collins varð hins vegar miklu háværari og sunnan landamæranna risu einnig ýmsir upp til handa og fóta, ekki síst þegar fréttist að Michael Collins kærni til með að verða leyfð öllum aldurshópum þrátt fýrir mik- ið ofbeldi, vegna „sögulegs mikilvægis“ hennar. Blaðamaðurinn Kevin Myers var Fortníjht Dnrobn 1996 N<> IIJU) IKCI.40 linr VAT> Man of the year What if Michael Collins had lived? Why is this a dangerous film? PLUS: Everybody's gay;Temple Bar or a temple of bars; Britain's European problem; how to lobby; complete Festival coverage; Padraic Flacc Minaðarritið Fortnight útnefndi Michael Collins mann ársins i desemberhejii slnu, 74 ánun eftir að liann dó! meðal þeirra sem hneykslaðist á þessari ráðstöfun enda hefur hann andstyggð á arfleifð Collins sem hann telur byggja á morðum og ódæðisverkum.22 Sagnfræð- ingar rifust síðan á sérstöku þingi í Cork í febrúar um myndina og mánaðarritið Fortnight útnefndi Michael Collins mann ársins í desemberhefti sínu, 74 árum eftir að hann dó!23 Neil Jordan sagði sjálfur að mynd sín hefði hlotið ómaklega gagnrýni jafnvel áður en hún var frumsýnd. Hann bætti því við að hér væri á ferðinni „fullkom- lega rétt lýsing“ á atburðum áranna 1916-1923 og að myndin hlífði hvorki írum né Bretum hvað varðaði hið villi- mannslega ofbeldi. Hann spurði aukin- heldur: „Hversu oft hefur sjálfstæði verið náð án blóðsúthellinga? Afar sjaldan."24 Hvað þetta varðar hefur Jordan verið skoraður á hólm því með orðum sínum var hann að gefa í skyn að ofbeldið sem einkenndi árin 1916-1923 hafi verið óumflýjanlegt og óhjákvæmilegt og að án þess hefði sjálfstæði ekki náðst.25 Þessi kenning á ekki upp á pallborðið hjá svokölluðum „endurskoðunarsagnfræð- ingum“ (revisionists) eins og Paul Bew, Roy Foster, David Fitzpatrick, Ruth Dudley Edwards og fleirum sem hafa flestir komist á þá skoðun að Páskaupp- reisn Ira árið 1916 hafi verið fífldirfska sem kostaði ótal manns lífið næstu sjö árin. Að þeirra mati rnáttu írar eiga von á að hljóta heimastjórn strax að lokinni fýrri heimsstyijöldinni ef þeir sýndu þol- inmæði og því telja þeir uppreisnina hafa verið fláræði sent ekki átti rétt á sér.26 Pessi söguskoðun er vitaskuld í beinni mótsögn við fýrri söguskoðun sem kennd er við þjóðernishyggjuna þar sem Páska- uppreisnarmenn voru „sómi Irlands, sverð þess og skjöldur", svo fengin sé að láni lýsing þjóðernissinnaðra Islendinga á foringja sínum Jóni Sigurðssyni. Fyrr á öldinni voru Páskauppreisnarmenn taldir heilagar hetjur sem fórnuðu lífi sínu til að föðurlandið mætti öðlast frelsi og segja má að kvikmyndin Michael Collins sé þvi í takt við úrelta söguskoðun. A hinn bóg- inn ríkir ekki endilega sátt um eina sögu- skoðun á Irlandi og er sú umræða öll í deiglunni um þessar mundir.27 Samlíkingin við Collins varð að vísu ekkert endilega til að auka hróður Gerry Adams. A vegg í Vestur-Belfast rituðu rót- tækir þjóðernissinnar „Adams - rememb- er Collins“, og gáfu þannig í skyn að Gerry Adams væri hollara að færa fólki sínu ekki meingallaðan samning (að þeirra rnati) urn framtíð Norður-írlands, eins og Collins hafði gert 1921, því þá mætti hann eiga von á byssukúlu ffá nú- verandi samherjum sinum; nákvæmlega eins og Collins féll fýrir byssukúlu fýrrum samheija sinna. Annars er rétt að rifja hér upp gamalt írskt máltæki sem segir að í hvert sinn sent þjóðernissinnar á Irlandi stofni félagsskap sé fýrst á dagskrá klofn- ingur hans í tvennt. I þessu leynist sann- leikskorn bæði um það sem gerðist 1922 og einnig um daginn í dag enda er IRA nútímans margklofinn í smærri einingar.28 SAGNIR 61
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.