Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 18

Sagnir - 01.06.1997, Blaðsíða 18
slys“ en getur varla talist boðleg útskýring á aðdraganda fyrri heimsstyrjaldarinnar í ljósi þess sem komið hefur frarn hér að framan. Hager leit fram hjá sagnfræðirannsóknum undanfar- inna áratuga annað hvort vegna þess að hann vissi ekki af þeim eða taldi niðurstöður þeirra vera rangar af einhverjum ástæðum. Hugsanlegt er að kenningin um „sögulegt slys“ hafi fengið að halda sér einfaldlega vegna þess að hún er einfaldari en sannleik- urinn. Þessi athugun hefur leitt í ljós að í grunnskólum á íslandi er börnum kennd útskýring á aðdraganda fyrri heimsstyijaldarinnar sem er beinlínis röng og var afsönnuð fýrir mörgum árum. Sem betur fer hafa þó margir fengið vitneskju um gang mannkynssögunnar víðar en úr kennslubókum grunnskólans. Eðlilegt er að líta næst á þær kennslubækur sem not- aðar eru á framhaldsskólasdgi. Samkvæmt upplýsingum frá fjölda framhaldsskóla er einkum stuðst við tvær bækur við kennslu á þeim hluta mann- kynssögunnar sem hér er til athugunar og skiptast bækurnar nokkuð jafnt niður á skólana. Þessar bækur eru Mannkynssaga 2'2 og Heimsbyggðin 2.13 Höfundar Mannkynssögu 2 virðast ekki hafa fýlgst betur með umræðunni um að- draganda fyrri heimsstyrjaldarinnar en Bengt Áke Hager eins og sjá má á eftir- farandi brod úr bókinni: Mest cr stuðst við kcimsliibœkuruar Mcmtikytissögti 2 og Heimsbyggðitta iframhaldsskólum landsins. Þjóðernislegan neista þurfti til að sprengja evrópsku púðurtunnuna. Það gerðist þegar slavneskum þjóðernis- sinna, Gavrillo Princip, tókst banatilræði við ríkiserfingja Austurríkis og konu hans í Sarajevo þann 28.júní 1914.14 Á öðrum stað í bókinni er svipuð útskýr- ing á kenningunni um „sögulegt slys“ og sú sem sett er fram í Samfcrða um söguna. Samkvæmt henni hrundu morðin í Sar- ajevo sem sagt af stað atburðarás sem eng- inn réð við og endaði loks í stríði þótt það hefðu verið málalok sem enginn vildi i raun.15Með öðrum orðum er hér ekki að finna neitt sem bendir til þess að höfundar bókanna hafi fýlgst með umræðunni um aðdrag- anda fyrri heimsstyrjaldarinnar siðan á sjöunda áratugnum. Þessi kennslubók á framhaldsskólastigi kennir þvi miður sama úrelta ruglið og kennslubókin sem notuð er i grunnskólum. Ljósið í myrkrinu er Hcims- byggðin 2. Höfundar þeirrar bókar eru greinilega meðvitaðir um umræðuna um aðdraganda fýrri heimsstyij- aldarinnar eftir útkomu bókarinnar Krieg der Illusionen efdr Fritz Fischer. Í Hcims- byggðinni 2 eru reyndar nokkur dæmi um algerar rangfærslur eins og t.d. að „Stjórn- völd íVínarborg ... [hafi gert] ráð fýrir að bandalag þeirra við Þjóðverja héldi aftur af Rússum.“'<>Umræðan meðal ráðamanna í Vín sýnir óumdeilanlega að þeir gerðu sér grein fýrir þvi að stríð við Serbíu jafngilti nær örugglega stríði við Rússland.” Að flestu leyd eru þó þau atriði sem ég er ekki alveg sammála höfundum bókarinnar um, atriði sem enn er deilt um meðal sagnfræð- inga og því algerlega eðlilegt að hafa i bók sem þessari þar sem vissulega er ekki pláss fýrir allar hliðar málsins. Höfundar bókarinnar eyða umtals- verðu plássi í að ræða um aukinn þjóð- ernisrembing, vígbúnaðarkapphlaup evr- ópsku stórveldanna, stórveldabandalögin, ólguna á Balkanskaga og segja svo loks ekki að morðin í Sarajevo hafi neytt ráða- menn íVín til að grípa til aðgerða sein hrundu af stað keðjuverkun sem endaði í stríði sem enginn vildi. í anda þeirrar niðurstöðu sem sérfræðingar um málið eru sammála stendur í bókinni: Ráðamenn í Austurríki-Ungverjalandi ... voru á höttunum eftir átyllu til að ganga milli bols og höfuðs á Serbum. Tilefnið barst þeinr í hendur hinn 28. júní 1914. Þá myrti bosniskur mennta- skólanemi rikisarfa Austurríkis-Ung- verjalands og konu hans er þau voru í heimsókn í Sarajevo Morðin voru sem sagt átylla en ekki hin raunverulega ástæða að baki aðgerðum ráðamanna íVín. Þótt umfjöllunin um aðdraganda fyrri heimsstyrjaldarinnar sé ekki fullkomin í Heimsbyggðinni 2 er hún langt frá því að fa falleinkunn eins og umfjöllunin i Samferða Kemtslubókitt Sattt- ferða utn sögtma er kctind i inörgitin grunnskólum lattdsins. um söguna og Mannkynssögu 2. Greinilegt er að höfundar bókarinnar fýlgjast með umræðu sérfræðinga á þessu sviði sagn- fræðinnar í stað þess að halda áfram að tyggja á úreltum kenningum. Það hlýtur að vera umhugsunarefni fýr- ir alla sem hafa áhuga á mannkynssögu og/eða menntamálum, að nemendum í íslenskum skólum sé kennd löngu úrelt söguskoðun þrátt fyrir að kennslubæk- urnar séu frekar nýlegar og vonandi kem- ur þessi grein af stað umræðu um þetta alvarlega mál. Ekki eru þó öll yfirlitsrit um mannkynssögu samin með kennslu í skólum i huga og rétt er að athuga hvort aðrar mannkynssögubækur séu skárri en kennslubækurnar. Onnur yfirlitsrit um mann- kynssögu Þótt best hefði verið að skoða öll yfirlits- rit um mannkynssögu sem komið hafa út á íslensku undanfarin ár er ljóst að ekki er pláss í þessari grein til að gera mörgum bókum skil. Því verður hér eingöngu fjallað um tvö algeng rit. Annars vegar Sögu mannkyns, ritröð ABn og hins vegar Hcimssöguatlas Iðunnar.2" „Það hlýtur að vera um- hugsunarefni fyrir alla sem hafa áhuga á mannkyns- sögu og/eða menntamál- um, að nemendum í ís- lenskum skólum sé kennd löngu úrelt söguskoðun ..." I Sögu mannkyns, ritröð AB er stuttlega fjallað um vaxandi útþensluhyggju í Þýskalandi en hún er alls ekki sögð vera ástæða þess að til striðs kom. í ritröðinni er ríkjandi gamla hugmyndin um að eng- inn einn aðili beri ábyrgð á stríðinu. Þetta sést vel á eftirfarandi dæmum: Austurríki-Ungverjaland sat nánast á púðurtunnu á Balkanskaga og spreng- ing í henni gat hæglega dregið Rússa og franska bandamenn þeirra fýrirvara- laust inn í stórstyijöld. Og það var ein- mitt það sem gerðist með „skotinu í Sarajevo" 28.júni 1914 er öfgasinnaður serbneskur þjóðernissinni myrti Frans Ferdinand ríkisarfa Austurríkis.2' Serbneskir þjóðernissinnar myrtu þann dag [28.júní 1914] Franz Ferdinand ... 16 SAGNIR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.