Sagnir - 01.06.1997, Page 18

Sagnir - 01.06.1997, Page 18
slys“ en getur varla talist boðleg útskýring á aðdraganda fyrri heimsstyrjaldarinnar í ljósi þess sem komið hefur frarn hér að framan. Hager leit fram hjá sagnfræðirannsóknum undanfar- inna áratuga annað hvort vegna þess að hann vissi ekki af þeim eða taldi niðurstöður þeirra vera rangar af einhverjum ástæðum. Hugsanlegt er að kenningin um „sögulegt slys“ hafi fengið að halda sér einfaldlega vegna þess að hún er einfaldari en sannleik- urinn. Þessi athugun hefur leitt í ljós að í grunnskólum á íslandi er börnum kennd útskýring á aðdraganda fyrri heimsstyijaldarinnar sem er beinlínis röng og var afsönnuð fýrir mörgum árum. Sem betur fer hafa þó margir fengið vitneskju um gang mannkynssögunnar víðar en úr kennslubókum grunnskólans. Eðlilegt er að líta næst á þær kennslubækur sem not- aðar eru á framhaldsskólasdgi. Samkvæmt upplýsingum frá fjölda framhaldsskóla er einkum stuðst við tvær bækur við kennslu á þeim hluta mann- kynssögunnar sem hér er til athugunar og skiptast bækurnar nokkuð jafnt niður á skólana. Þessar bækur eru Mannkynssaga 2'2 og Heimsbyggðin 2.13 Höfundar Mannkynssögu 2 virðast ekki hafa fýlgst betur með umræðunni um að- draganda fyrri heimsstyrjaldarinnar en Bengt Áke Hager eins og sjá má á eftir- farandi brod úr bókinni: Mest cr stuðst við kcimsliibœkuruar Mcmtikytissögti 2 og Heimsbyggðitta iframhaldsskólum landsins. Þjóðernislegan neista þurfti til að sprengja evrópsku púðurtunnuna. Það gerðist þegar slavneskum þjóðernis- sinna, Gavrillo Princip, tókst banatilræði við ríkiserfingja Austurríkis og konu hans í Sarajevo þann 28.júní 1914.14 Á öðrum stað í bókinni er svipuð útskýr- ing á kenningunni um „sögulegt slys“ og sú sem sett er fram í Samfcrða um söguna. Samkvæmt henni hrundu morðin í Sar- ajevo sem sagt af stað atburðarás sem eng- inn réð við og endaði loks í stríði þótt það hefðu verið málalok sem enginn vildi i raun.15Með öðrum orðum er hér ekki að finna neitt sem bendir til þess að höfundar bókanna hafi fýlgst með umræðunni um aðdrag- anda fyrri heimsstyrjaldarinnar siðan á sjöunda áratugnum. Þessi kennslubók á framhaldsskólastigi kennir þvi miður sama úrelta ruglið og kennslubókin sem notuð er i grunnskólum. Ljósið í myrkrinu er Hcims- byggðin 2. Höfundar þeirrar bókar eru greinilega meðvitaðir um umræðuna um aðdraganda fýrri heimsstyij- aldarinnar eftir útkomu bókarinnar Krieg der Illusionen efdr Fritz Fischer. Í Hcims- byggðinni 2 eru reyndar nokkur dæmi um algerar rangfærslur eins og t.d. að „Stjórn- völd íVínarborg ... [hafi gert] ráð fýrir að bandalag þeirra við Þjóðverja héldi aftur af Rússum.“'<>Umræðan meðal ráðamanna í Vín sýnir óumdeilanlega að þeir gerðu sér grein fýrir þvi að stríð við Serbíu jafngilti nær örugglega stríði við Rússland.” Að flestu leyd eru þó þau atriði sem ég er ekki alveg sammála höfundum bókarinnar um, atriði sem enn er deilt um meðal sagnfræð- inga og því algerlega eðlilegt að hafa i bók sem þessari þar sem vissulega er ekki pláss fýrir allar hliðar málsins. Höfundar bókarinnar eyða umtals- verðu plássi í að ræða um aukinn þjóð- ernisrembing, vígbúnaðarkapphlaup evr- ópsku stórveldanna, stórveldabandalögin, ólguna á Balkanskaga og segja svo loks ekki að morðin í Sarajevo hafi neytt ráða- menn íVín til að grípa til aðgerða sein hrundu af stað keðjuverkun sem endaði í stríði sem enginn vildi. í anda þeirrar niðurstöðu sem sérfræðingar um málið eru sammála stendur í bókinni: Ráðamenn í Austurríki-Ungverjalandi ... voru á höttunum eftir átyllu til að ganga milli bols og höfuðs á Serbum. Tilefnið barst þeinr í hendur hinn 28. júní 1914. Þá myrti bosniskur mennta- skólanemi rikisarfa Austurríkis-Ung- verjalands og konu hans er þau voru í heimsókn í Sarajevo Morðin voru sem sagt átylla en ekki hin raunverulega ástæða að baki aðgerðum ráðamanna íVín. Þótt umfjöllunin um aðdraganda fyrri heimsstyrjaldarinnar sé ekki fullkomin í Heimsbyggðinni 2 er hún langt frá því að fa falleinkunn eins og umfjöllunin i Samferða Kemtslubókitt Sattt- ferða utn sögtma er kctind i inörgitin grunnskólum lattdsins. um söguna og Mannkynssögu 2. Greinilegt er að höfundar bókarinnar fýlgjast með umræðu sérfræðinga á þessu sviði sagn- fræðinnar í stað þess að halda áfram að tyggja á úreltum kenningum. Það hlýtur að vera umhugsunarefni fýr- ir alla sem hafa áhuga á mannkynssögu og/eða menntamálum, að nemendum í íslenskum skólum sé kennd löngu úrelt söguskoðun þrátt fyrir að kennslubæk- urnar séu frekar nýlegar og vonandi kem- ur þessi grein af stað umræðu um þetta alvarlega mál. Ekki eru þó öll yfirlitsrit um mannkynssögu samin með kennslu í skólum i huga og rétt er að athuga hvort aðrar mannkynssögubækur séu skárri en kennslubækurnar. Onnur yfirlitsrit um mann- kynssögu Þótt best hefði verið að skoða öll yfirlits- rit um mannkynssögu sem komið hafa út á íslensku undanfarin ár er ljóst að ekki er pláss í þessari grein til að gera mörgum bókum skil. Því verður hér eingöngu fjallað um tvö algeng rit. Annars vegar Sögu mannkyns, ritröð ABn og hins vegar Hcimssöguatlas Iðunnar.2" „Það hlýtur að vera um- hugsunarefni fyrir alla sem hafa áhuga á mannkyns- sögu og/eða menntamál- um, að nemendum í ís- lenskum skólum sé kennd löngu úrelt söguskoðun ..." I Sögu mannkyns, ritröð AB er stuttlega fjallað um vaxandi útþensluhyggju í Þýskalandi en hún er alls ekki sögð vera ástæða þess að til striðs kom. í ritröðinni er ríkjandi gamla hugmyndin um að eng- inn einn aðili beri ábyrgð á stríðinu. Þetta sést vel á eftirfarandi dæmum: Austurríki-Ungverjaland sat nánast á púðurtunnu á Balkanskaga og spreng- ing í henni gat hæglega dregið Rússa og franska bandamenn þeirra fýrirvara- laust inn í stórstyijöld. Og það var ein- mitt það sem gerðist með „skotinu í Sarajevo" 28.júni 1914 er öfgasinnaður serbneskur þjóðernissinni myrti Frans Ferdinand ríkisarfa Austurríkis.2' Serbneskir þjóðernissinnar myrtu þann dag [28.júní 1914] Franz Ferdinand ... 16 SAGNIR
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Sagnir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.