Sagnir - 01.06.1997, Side 18

Sagnir - 01.06.1997, Side 18
slys“ en getur varla talist boðleg útskýring á aðdraganda fyrri heimsstyrjaldarinnar í ljósi þess sem komið hefur frarn hér að framan. Hager leit fram hjá sagnfræðirannsóknum undanfar- inna áratuga annað hvort vegna þess að hann vissi ekki af þeim eða taldi niðurstöður þeirra vera rangar af einhverjum ástæðum. Hugsanlegt er að kenningin um „sögulegt slys“ hafi fengið að halda sér einfaldlega vegna þess að hún er einfaldari en sannleik- urinn. Þessi athugun hefur leitt í ljós að í grunnskólum á íslandi er börnum kennd útskýring á aðdraganda fyrri heimsstyijaldarinnar sem er beinlínis röng og var afsönnuð fýrir mörgum árum. Sem betur fer hafa þó margir fengið vitneskju um gang mannkynssögunnar víðar en úr kennslubókum grunnskólans. Eðlilegt er að líta næst á þær kennslubækur sem not- aðar eru á framhaldsskólasdgi. Samkvæmt upplýsingum frá fjölda framhaldsskóla er einkum stuðst við tvær bækur við kennslu á þeim hluta mann- kynssögunnar sem hér er til athugunar og skiptast bækurnar nokkuð jafnt niður á skólana. Þessar bækur eru Mannkynssaga 2'2 og Heimsbyggðin 2.13 Höfundar Mannkynssögu 2 virðast ekki hafa fýlgst betur með umræðunni um að- draganda fyrri heimsstyrjaldarinnar en Bengt Áke Hager eins og sjá má á eftir- farandi brod úr bókinni: Mest cr stuðst við kcimsliibœkuruar Mcmtikytissögti 2 og Heimsbyggðitta iframhaldsskólum landsins. Þjóðernislegan neista þurfti til að sprengja evrópsku púðurtunnuna. Það gerðist þegar slavneskum þjóðernis- sinna, Gavrillo Princip, tókst banatilræði við ríkiserfingja Austurríkis og konu hans í Sarajevo þann 28.júní 1914.14 Á öðrum stað í bókinni er svipuð útskýr- ing á kenningunni um „sögulegt slys“ og sú sem sett er fram í Samfcrða um söguna. Samkvæmt henni hrundu morðin í Sar- ajevo sem sagt af stað atburðarás sem eng- inn réð við og endaði loks í stríði þótt það hefðu verið málalok sem enginn vildi i raun.15Með öðrum orðum er hér ekki að finna neitt sem bendir til þess að höfundar bókanna hafi fýlgst með umræðunni um aðdrag- anda fyrri heimsstyrjaldarinnar siðan á sjöunda áratugnum. Þessi kennslubók á framhaldsskólastigi kennir þvi miður sama úrelta ruglið og kennslubókin sem notuð er i grunnskólum. Ljósið í myrkrinu er Hcims- byggðin 2. Höfundar þeirrar bókar eru greinilega meðvitaðir um umræðuna um aðdraganda fýrri heimsstyij- aldarinnar eftir útkomu bókarinnar Krieg der Illusionen efdr Fritz Fischer. Í Hcims- byggðinni 2 eru reyndar nokkur dæmi um algerar rangfærslur eins og t.d. að „Stjórn- völd íVínarborg ... [hafi gert] ráð fýrir að bandalag þeirra við Þjóðverja héldi aftur af Rússum.“'<>Umræðan meðal ráðamanna í Vín sýnir óumdeilanlega að þeir gerðu sér grein fýrir þvi að stríð við Serbíu jafngilti nær örugglega stríði við Rússland.” Að flestu leyd eru þó þau atriði sem ég er ekki alveg sammála höfundum bókarinnar um, atriði sem enn er deilt um meðal sagnfræð- inga og því algerlega eðlilegt að hafa i bók sem þessari þar sem vissulega er ekki pláss fýrir allar hliðar málsins. Höfundar bókarinnar eyða umtals- verðu plássi í að ræða um aukinn þjóð- ernisrembing, vígbúnaðarkapphlaup evr- ópsku stórveldanna, stórveldabandalögin, ólguna á Balkanskaga og segja svo loks ekki að morðin í Sarajevo hafi neytt ráða- menn íVín til að grípa til aðgerða sein hrundu af stað keðjuverkun sem endaði í stríði sem enginn vildi. í anda þeirrar niðurstöðu sem sérfræðingar um málið eru sammála stendur í bókinni: Ráðamenn í Austurríki-Ungverjalandi ... voru á höttunum eftir átyllu til að ganga milli bols og höfuðs á Serbum. Tilefnið barst þeinr í hendur hinn 28. júní 1914. Þá myrti bosniskur mennta- skólanemi rikisarfa Austurríkis-Ung- verjalands og konu hans er þau voru í heimsókn í Sarajevo Morðin voru sem sagt átylla en ekki hin raunverulega ástæða að baki aðgerðum ráðamanna íVín. Þótt umfjöllunin um aðdraganda fyrri heimsstyrjaldarinnar sé ekki fullkomin í Heimsbyggðinni 2 er hún langt frá því að fa falleinkunn eins og umfjöllunin i Samferða Kemtslubókitt Sattt- ferða utn sögtma er kctind i inörgitin grunnskólum lattdsins. um söguna og Mannkynssögu 2. Greinilegt er að höfundar bókarinnar fýlgjast með umræðu sérfræðinga á þessu sviði sagn- fræðinnar í stað þess að halda áfram að tyggja á úreltum kenningum. Það hlýtur að vera umhugsunarefni fýr- ir alla sem hafa áhuga á mannkynssögu og/eða menntamálum, að nemendum í íslenskum skólum sé kennd löngu úrelt söguskoðun þrátt fyrir að kennslubæk- urnar séu frekar nýlegar og vonandi kem- ur þessi grein af stað umræðu um þetta alvarlega mál. Ekki eru þó öll yfirlitsrit um mannkynssögu samin með kennslu í skólum i huga og rétt er að athuga hvort aðrar mannkynssögubækur séu skárri en kennslubækurnar. Onnur yfirlitsrit um mann- kynssögu Þótt best hefði verið að skoða öll yfirlits- rit um mannkynssögu sem komið hafa út á íslensku undanfarin ár er ljóst að ekki er pláss í þessari grein til að gera mörgum bókum skil. Því verður hér eingöngu fjallað um tvö algeng rit. Annars vegar Sögu mannkyns, ritröð ABn og hins vegar Hcimssöguatlas Iðunnar.2" „Það hlýtur að vera um- hugsunarefni fyrir alla sem hafa áhuga á mannkyns- sögu og/eða menntamál- um, að nemendum í ís- lenskum skólum sé kennd löngu úrelt söguskoðun ..." I Sögu mannkyns, ritröð AB er stuttlega fjallað um vaxandi útþensluhyggju í Þýskalandi en hún er alls ekki sögð vera ástæða þess að til striðs kom. í ritröðinni er ríkjandi gamla hugmyndin um að eng- inn einn aðili beri ábyrgð á stríðinu. Þetta sést vel á eftirfarandi dæmum: Austurríki-Ungverjaland sat nánast á púðurtunnu á Balkanskaga og spreng- ing í henni gat hæglega dregið Rússa og franska bandamenn þeirra fýrirvara- laust inn í stórstyijöld. Og það var ein- mitt það sem gerðist með „skotinu í Sarajevo" 28.júni 1914 er öfgasinnaður serbneskur þjóðernissinni myrti Frans Ferdinand ríkisarfa Austurríkis.2' Serbneskir þjóðernissinnar myrtu þann dag [28.júní 1914] Franz Ferdinand ... 16 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.