Alþýðuhelgin - 24.12.1949, Blaðsíða 11

JÓLAHELGIN
9
Arnljótur Ólafsson.
í sama blaði, og er þó sá höfund-
urinn, sem þar um yrkir, — þó ekki
sé í stuðlaföllum um „stuðlabergs-
tindinn“ — lærðari heitinn. Oss þyk-
ir nú Dettifoss og annar jafngóður
kveðskapur mikil prýði á íslendingi,
en þessi Grímseyjarríma eftir J. H.
er jafnstórt lýti að vorri hyggju . . “
Síðan leiðir Sv. Sk þá hvorn
gegn öðrum, Hjaltalín landlækni og
Einar Þveræing, sem sagði forðum,
að væri engin matföng flutt frá
Grímsey, mætti fæða þar her manns.
Meginefni greinarinnar er það, að
sýna með ýmsum rökum fram á, að
Grímsey hafi eigi aðeins verið byggi-
leg á liðnum öldum, heldur sé þar
að mörgu leyti betra undir bú og
meira um hlunnindi en víða á land-
jörðinni. Kemst Sveinn að þeirri nið-
urstöðu, að með aukinni búskapar-
menningu gætu hæglega lifað í
Grímsey 50—60 manns, eins og þá
voru þar, „af landgagni einu saman;
hitt þorum vér að ábyrgjast, að
Grímsey, þegar sjórinn er notaður,
getur ekki einungis framfleytt þessu
fólki, sem þar er nú, svo að það lifi
góðu lífi, l^eldur eins og Einar
Þveræingur sagði, miklu fleira fólki
og jafnvel heA manns . . .“
í greinarlok snýr Sv. Sk. sér aftur
að Jóni Hjaltalín og segir:
„J. H. spyr nú reyndar að því,
hverju Grímseyingar verði bættir
með því, að menntaður maður sam-
pínist þeim? Til þessa liggja mörg
svör. Er sjúklingnum nokkuð bætt
með því, að læknirinn pínist til að
vitja hans, oft í illu veðri? Svarið
verður hjá öllum skynsömum
mönnum já, bót er það. En J. H. held-
ur, ef til vill, að öðruvísi sé varið
vorum andlegu meinum en hinum
líkamlegu, að sálin þurfi eigi lækn-
inga þó líkaminn þurfi þeirra, en
það höldum vér ekki. Eða hann
heldur, að þó að menntaða lækna
þurfi til að græða vor líkamlegu
mein, þá þurfi ekki nema skottuprest
til að græða hin andlegu meinin; en
því trúum vér miklu síður“.
„Norðanfari“ flutti ekki svargrein
til landlæknis fvrr en í september-
blaðinu 1862. Þar skrifar Grímsey-
ingur einhver langt mál og sparar
hvergi stóryrðin. Telur hann, að lýs-
ing dr. J. Hjaltalíns á Grímsey og
lífsskilyrðum þar sé alröng og stór-
lega villandi. Leiðréttingar hans og
mótrök gegn staðhæfingum Hjalta-
líns, svara þó engan veginn til gíf-
uryrðanna, sem hann temur sér.
Rangt hafði Hjaltalín raunar farið
með sumt, t. a. m. fjáreign Grímsey-
inga. Segir greinarhöf. að þeir eigi
hátt á annað hundrað fjár. Þá mun
landlæknir hafa gert nokkuð mikið
úr göllum drykkjarvatns í Grímsey.
A. m. k. segir Grímseyingur þessi, að
vatnið úr hinum beztu brunnum þar
sé hollt og ómengað.
Höfundur Norðanfaragreinarinn-
ar lýsir kostum Grímseyjar frá sínu
sjónarmiði, og hefur um þá mörg orð
og stór. Er grein hans langtum of
löng til að birtast hér, þótt eigi sé
hún með öllu ófróðleg. En sennilegt
þykir hlutlausum lesanda, að hvor-
ugur þeirra Hjaltalíns rati meðal-
hófið, annar lasti um skör fram, en
hinn lofi um of.
Grímseyingur er einnig hvassyrt-
ur í garð stiftsyfirvaldanna, fyrir
framkomu þeirra í prestamáli eyj-
arskeggja. Um það atriði kemst hann
svo að orði:
„Hitt mætti miklu heldur hræða
prestaefni frá að sækja -um Gríms-
eyjarprestakall eða taka á móti
skikkun þangað, að með þau yrði
farið eins og síra S. Tómasson, sem
þar er, og sem biskupinn skikkaði
þangað með bréfi 18. júlí 1849, rétt
til eins árs, í von um meiri frama
o.s.frv., en strax á eftir sendi honum
veitingarbréf fyrir brauðinu, og hef-
ur látið hann, óhentugasta mann,
sökum aldurdómshnignunar og fá-
Björn Halldórsson.
tæktar, sitja þar síðan, þvert á móti
rétti þeim, sem aðrir Grímseyjar-
prestar á undan honum höfðu notið,
og þetta mun vera það, sem veldur
því, að svo erfitt veitir að fá dug-
andi presta til Grímseyjar, og má
það heldur en ekki kallast óleikur,
þegar þeir, sem samkvæmt lögum
og embættisskyldu eiga að bera föð-
urlega umhyggju fyrir undirsátum
sínum, verða þannig sjálfir vilja sín-
um og skylduverkum til fyrirstöðu“.
SÍRA ARNLJÓTUR BREGDUR
Á LEIK.
Nú leið nokkur tími, svo að ekkert
birtist í blöðum um Grímseyjarmál
þetta. Virðist landlæknir eigi hafa
hirt um að svara blöðum þeim, sem
á hann höfðu ráðizt. Mátti því ætla,
að ritdeila þessi um landkosti í
Grímsey hefði lognazt út af. En þá
kom hljóð úr horni. í febrúarblaði
Norðanfara 1863 birtist greinar-
korn, sem bar fyrirsögnina „Brot úr
Grímseyjar annál“. Grein þessi var
undirrituð H-n. Var þar með háði
og skopi vikið að deilum þessum ufn
Grímseyjarmál og afskiptum Hjalta-
líns landlæknis af þeim. Þótt grein
þessi væri eigi birt undir nafni, mun
fljótt hafa borizt á loft, hverhöfundur-
innværi. Varþartil nefndur síra Arn-
ljótur Ólafsson á Bægisá. Mun mega
hafa það fyrir satt, að hans sé grein-
in, enda er hún hiklaust eignuð hon-
um í ritaskrá hans í Andvara 1906.
(Frh. á bls. 51.)