Sveitarstjórnarmál - 01.03.1995, Blaðsíða 18

UMHVERFISMAL
Mynd 3: Hráefni og afurð. Efst til vinstri kurlaöar greinar, þá gras, hrossataö og loks
aörar jurtaleifar. Framar á myndinni t.v. tveggja til þriggja vikna blanda, t.h. fullgerö tíu
vikna afurð.
Hluti hráefna var undir haust settur í jarðgerð þar sem
annarri aðferð er beitt, s.k. breiðuaðferð. Sú aðferð er
einfaldari og fyrirhafnarminni þar sem hráefnum er
staflað í stóra breiðu sem hreyft er við með vélskóflu
nokkrum sinnurn. Aðferðin tekur lengri tíma en múga-
aðferðin, a.m.k. eitt ár, og því eru engar niðurstöður enn
fyrirliggjandi af henni.
Alls voru um 3.300 rúmmetrar settir í múga og annað
eins í breiðu. Um haustið virtist rúmmál múganna hafa
rýmað um þriðjung við jarðgerðina. Eftir sigtun mass-
ans nú í vor má því reikna með að um 1500 rúmmetrar
af jarðvegsbæti standi tilbúnir til notkunar.
Hitamyndun
Aðalsmerki vel heppnaðrar jarðgerðar er kröftug hita-
myndun í massanum. Þegar frá líður
minnkar svo hitinn og þegar hita-
breytingar eru orðnar óverulegar er
umbreytingu massans lokið. Um-
breytingin er einnig vel sjáanleg þar
sem hráefnin missa fljótlega áferð
sína og lit, þau dökkna og verða eins-
leitur massi þegar moldarefnin taka
að myndast. Hitinn er gagnlegur af
tveimur orsökum, hann flýtir ferlinu
verulega og drepur einnig óæskilegar
lífverur sem leynst geta í massanum,
hugsanlega sýkla og illgresisfræ.
Fylgst var reglulega með hitastigi í
öllum múgum, alls 33 talsins (Mynd-
ir 4—5). I langflestum múgum (29 af
33) var hitaferlið eins og vonast var
til og skipti þá engu hvort massinn
var í jarðgerð yfir hásumarið eða á
haustmánuðum þegar farið var að
kólna (Mynd 6). Að 10 vikum liðn-
um var hitinn undantekningarlítið
kominn niður fyrir 30°C og hita-
breytingar óverulegar.
Gerð var spírunartilraun við Garðyrkjuskóla ríkisins
við Hveragerði til að sjá hversu til tókst við að eyða ill-
gresisfræi úr massanum. Send voru 33 sýni og í 5 þeirra
spíraði haugarfi, alls 10 fræ. Önnur sýni voru laus við ill-
gresi. Spírun kom helst fram í þeim sýnum þar sem ekki
hafði tekist sem skyldi með hitamyndun.
Hreinleiki efna
Haldgóðar vísbendingar komu fram um að hráefnin
sem notuð eru í verkefninu séu ómenguð af þungmálm-
um. Mest hætta er talin á að blý geti leynst í grasi sem
kemur af umferðareyjum við fjölfamar götur. Blý í um-
hverfinu á sér helst uppsprettu í útblæstri bíla. Tekin
voru sýni af 7 stöðum í Reykjavík og styrkur málmsins
Mynd 4 og 5: Hitastig mælt I múgum af mismunandi þroskastigum. Myndirnar sýna vel þá sýnilegu breytingu sem veröur á mass-
anum viö jarðgerö.