Sveitarstjórnarmál - 01.06.1996, Side 20

VE RKASKI PTI NG RÍKIS OG SVEITARFÉ LAGA
Þess skal getið hér að kostnaður við grunnskólahaldið
milli áranna 1995 og 1996 jókst um einn milljarð króna
aðallega vegna kjarasamninga við kennara.
Mat sem þetta er að sjálfsögðu háð réttmæti þeirra
forsendna sem notaðar eru. Ég held að kostnaðamefnd-
inni hafi tekist á viðunandi hátt að skilgreina og velja
þær forsendur sem hún byggði mat sitt á. Því hefur verið
haldið fram að með vinnu kostnaðarnefndar hafi í fyrsta
skipti hér á landi verið gert mat á kostnaði við fram-
kvæmd laga sem bæði nær til sveitarfélaga og ríkis.
Hinn samfélagslegi kostnaður sem lögin framkalla og
mælanlegur er liggur nú fyrir. Þessi vinnubrögð hljóta
nú að verða tekin upp vegna annarra laga sem Alþingi
mun setja. Það er ekki nóg að fela fjánnálaráðuneytinu
að reikna út kostnað ríkisins til eins árs eins og nú er
gert þegar lög eru í frumvarpsformi. Landsmenn eiga
kröfu á að allur kostnaður sé reiknaður nokkur ár fram í
tímann áður en frumvarp er samþykkt sem lög frá Al-
þingi. Alþingismenn þurfa einnig að gera sér grein fyrir
hvernig væntanlegum kostnaði við framkvæmd laga
skuli mætt. I ljósi þessa er e.t.v. réttast að lögbinda það
vinnulag sem notað var hjá kostnaðarnefndinni. Ég bið
menn um að hugleiða þetta atriði af fullri alvöru.
e) Jöfnunaraðgerðir
Kostnaðarnefndin fjallaði um jöfnunaraðgerðir og
hlutverk Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga við framkvæmd
grunnskólalaganna. Hún lagði til að bundið yrði í lög að
til Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga renni ákveðið hlutfall af
útsvarstekjum sveitarfélaga sem notað verði til jöfnunar-
aðgerða sem tryggi að sveitarfélögum verði með þeim
hætti gert mögulegt að sjá öllum bömum á grunnskóla-
aldri fyrir lögboðinni skólavist. Jafnframt feli jöfnunin í
sér hvatningu fyrir sveitarfélög til að hagræða í rekstri
og svigrúm til að ákveða eigin áherslur í skólastarfi.
Þegar þetta er ritað er enn unnið að útfærslu þess reikni-
líkans og þeirra reglna sem notaðar verða til að deila út
fjárframlögum úr Jöfnunarsjóði til sveitarfélaga svo þau
fái nægar tekjur til að standa undir þeim kostnaði sem
fylgir framkvæmd grunnskólalaganna.
Hér skal þó vakin athygli á því að ákveði einstök
sveitarfélög að auka kennslumagn í skólum sínum um-
fram núgildandi viðmiðunarstundaskrá þá munu þau
bera kostnaðarauka vegna þess óbættan.
f) Lífeyrisskuldbindingar
Kostnaðarnefndin setti fram nokkuð athyglisverða til-
lögu að mati margra um meðferð lífeyrisskuldbindinga
vegna þeirra kennara sem flytjast frá ríki til sveitarfé-
laga. I stuttu máli er hún eins og hér segir.
Að sveitarfélögin fullnusti lífeyrisskuldbindingar
vegna aðildar kennara að Lífeyrissjóði starfsmanna rík-
isins með greiðslu fulls iðgjalds til sjóðsins jafnóðum og
til þeirra er stofnað.
Lífeyriskuldbindingar eru metnar að upphæð 160
millj. kr. á ári. Til að mæta kostnaði vegna þeirra er gert
ráð fyrir að hækka iðgjald vinnuveitandans úr 6% í
10,5%. Hlutur launþegans verður áfram 4%. Þannig
verður heildargreiðslan 14,5% af grunnlaunum. Gert er
ráð fyrir að lífeyrissjóðurinn ávaxti þetta fjármagn með
5,5% raunvöxtum á ári. Það er t.d. hægt að tryggja með
árlegum lánasamningi milli ríkisins og sjóðsins. Með
þessari aðferð verða sveitarfélögin laus við framtíðar-
skuldbindingar vegna þessara starfsmanna. I tekjutil-
færslunni er gert ráð fyrir flutningi á þessum kostnaði til
sveitarfélaganna.
Ég tel að sveitarfélögin ættu að íhuga þessa aðferð vel
að því er snertir aðra starfsmenn sem njóta sams konar
lífeyrisréttinda og kennarar. Ef hún verður almennt tekin
upp þar sem hún á við munu þær skuldbindingar sem við
nú erum umhugsunarlítið á ári hverju að ávísa á framtíð-
ina taka enda. Abyrgðin sem í þessari aðferð felst er
mikil og fagna ég að fulltrúar ríkisins í kostnaðarnefnd-
inni hafi samþykkt þessa aðferð með þeim samtíma út-
gjöldum sem hún kallar á af þess hálfu.
g) Fjárhagsleg samskipti frá ágúst 1996 til
janúar 1997
Þessi þáttur reyndist nokkuð flókinn í útfærslu m.a.
þar sem erfitt er um vik að flytja skatthlutfall milli ríkis
og sveitarfélaga á miðju ári. Kostnaðamefndin komst þó
að eftirfarandi niðurstöðu:
Af grunnskólakostnaði á fjárlögum 1996 að fjárhæð
6.227 millj. kr. komi 43,48% eða 2.708 millj. kr. í hlut
sveitarfélaganna vegna reksturs grunnskólans frá 1.
ágúst 1996. Við fjárhæðina bætist síðan 16 millj. kr.
vegna vanmats í fjárlögum 1996. Einnig lagði nefndin til
að ríkissjóður greiði sveitarfélögunum í janúar 1997 fjár-
hæð sem nemur hækkaðri útsvarsprósentu í staðgreiðslu
í desember 1996 og áætluð er 640 millj. kr. vegna þeirra
verkefna sem færast frá ríkinu. Lagt er til að ríkisféhirðir
greiði til sveitarfélaganna ákveðna fjárhæð samkvæmt
tillögu Sambands íslenskra sveitarfélaga mánuðina ágúst
1996 til janúar 1997, enda er gert ráð fyrir að sambandið
byggi tillögu sína um greiðslur til einstakra sveitarfélaga
á þeim reglum sem gilda munu um jöfnunarframlög. Að
síðustu lagði kostnaðarnefnd til að ríkissjóður greiði
sveitarfélögunum fjárhæð sem nemur hækkaðri út-
svarsprósentu á þann hluta álagningarstofns sem skatt-
lagður er með árs töf við álagningu 1997 og áætluð er að
upphæð 477 millj. kr. Fjárhæðin verði greidd í jöfnum
hlutum mánuðina ágúst til desember 1997 og deilt út
með sama hætti og áður er getið.
B. Yfirlit um störf samninganefndar
Samninganefndin var skipuð með erindisbréfí mennta-
málaráðherra, dags. 22. febrúar 1996.
I nefndinni áttu sæti af hálfu ríkisins þeir Halldór
Ámason, skrifstofustjóri í fjánnálaráðuneytinu, sem var
formaður hennar, Húnbogi Þorsteinsson, skrifstofustjóri
82