Sveitarstjórnarmál - 01.10.1997, Síða 34

FÉLAGSMÁL
um þegar velferð fjölskyldna er
höfð í huga, ekki síst til að tryggja
farsælar uppeldisaðstæður barna.
Sveitarstjórnum ber því, svo sem
kostur er, að tryggja framboð á
leiguhúsnæði, félagslegu kaupleigu-
húsnæði og félagslegum eignaríbúð-
um. Ennfremur ber þeim að veita
þeim fjölskyldum og einstaklingum,
sem ekki eru færir um það sjálfir,
úrlausn í húsnæðismálum. Hér er
einkum átt við bráðan vanda á með-
an unnið er að varanlegri lausn.
Sveitarfélögin eru afar misvel í
stakk búin til að veita íbúunum lið-
sinni í húsnæðismálum, en í sumum
þeirra er sáralítið framboð af leigu-
húsnæði og dæmi eru um að fjöl-
skyldur flytjist burtu úr sveitarfélög-
um vegna húsnæðisleysis. Þetta get-
ur m.a. bitnað alvarlega á skóla-
göngu bama.
Með setningu laga urn húsaleigu-
bætur var landsmönnum tryggður
að nokkru leyti almennur réttur til
húsaleigubóta. Sveitarfélögum er
hins vegar í sjálfsvald sett hvort þau
greiða húsaleigubætur. Ríkið tekur
að sér að greiða 60% af kostnaði
húsaleigubóta á móti 40% hlut
sveitarfélaga. Fjárhæð húsaleigu-
bóta fer eftir tekjum einstaklings,
fjölskyldustærð og fjárhæð leigunn-
ar. Hámark bótanna er kr. 21.000 á
mánuði. Greiðsla húsaleigubóta
hófst í ársbyrjun 1995 og greiddu þá
28 sveitarfélög húsaleigubætur, á
árinu 1996 voru þau orðin 35 og á
þessu ári munu 39 greiða húsaleigu-
bætur. Þau sveitarfélög sem ekki
greiða húsaleigubætur þurfa engu
að síður að taka tillit til húsaleigu-
kostnaðar við útreikning og greiðslu
fjárhagsaðstoðar, svo sem fyrr er
greint frá. Húsaleigukostnaður er
allstór hluti fjárhagsaðstoðar sveit-
arfélaganna, en ekki eru fyrirliggj-
andi nákvæmar upplýsingar þar að
lútandi fyrir landið allt.
Málsmeðferð hjá félagsmála-
nefndum
I lögum um félagsþjónustu sveit-
arfélaga eru allítarleg ákvæði um
málsmeðferð. Þetta er einn mikil-
vægasti hluti laganna og hefur hann
leitt til verulega bættra vinnubragða.
Áhersla er lögð á að félagsmála-
nefnd kanni aðstæður umsækjenda
um aðstoð svo fljótt sem auðið er,
öflun gagna og annarra upplýsinga
sé unnin í samvinnu við umsækj-
endur eftir því sem kostur er og að
niðurstaða máls sé kynnt svo fljótt
sem auðið er. Ef niðurstaðan er um-
sækjanda óhagstæð skal hún skýrð
og rökstudd og honum tilkynnt
tryggilega. Getur hann krafist skrif-
legs rökstuðnings og ef um skerð-
ingu á réttindum er að ræða skal
niðurstaðan ævinlega vera rökstudd
skriflega. Þessi atriði eru nú til-
greind í stjómsýslulögum, sem öðl-
uðust gildi árið 1994.
Umsækjandi aðstoðar á rétt á að
kynna sér skráð gögn sem varða
mál hans. Þá ber fulltrúum félags-
málanefnda og starfsmönnum þeirra
að varðveita málsgögn er varða per-
sónulega hagi með tryggilegum
hætti og er þeim óheimilt að ræða
þau mál við óviðkomandi aðila
nema með samþykki skjólstæðings.
Verður nánar fjallað um trúnaðar-
skylduna hér á eftir í tengslum við
úrskurðamefnd félagsþjónustu.
Málskot til úrskurðarnefndar
félagsþjónustu
Úrskurðamefnd félagsþjónustu er
sérstakur óháður aðili, sem ætlað er
að treysta réttaröryggi þeirra sem
njóta félagsþjónustu sveitarfélaga.
Nefndin tók til starfa skömmu fyrir
áramótin 1991/1992. Ákvörðunum
félagsmálanefndanna er hægt að
skjóta til úrskurðarnefndar félags-
jrjónustu og er frestur til að koma
máli til nefndarinnar fjórar vikur.
Málskotið frestar ekki framkvæmd
hinnar kærðu ákvörðunar. Hafa ber
í huga að eingöngu er hægt að
skjóta ákvörðunum félagsmála-
nefndanna til úrskurðamefndar, en
ekki ákvörðunum starfsmanna eða
vinnufunda. Rétt er að vekja athygli
á því að ekki er hægt að skjóta öll-
um ákvörðunum félagsmálanefnda
til úrskurðamefndar og tekur nefnd-
in eftirtalin atriði til umfjöllunar:
1. Öll atriði er varða málsmeð-
ferð, sbr. XVI. kafla.
2. Hvort samþykkt þjónusta sé í
samræmi við lög um félagsþjónustu
sveitarfélaga og viðkomandi reglur
sveitarstjómar.
3. Öll atriði um rétt til þjónustu
og aðstoðar, sbr. IV. kafla.
Eins og áður er fram komið ber
sveitarfélögum að setja sér reglur
um fjárhagsaðstoð og félagslega
heimaþjónustu. Snúist umsókn um
þá þjónustu sker nefndin úr um
hvort þeim reglum hafi verið fylgt.
Sama á við ef sveitarfélag hefur sett
sér reglur um aðra þætti félagsþjón-
ustunnar. Hins vegar hefur það ekki
ævinlega raunhæfa þýðingu að fela
nefndinni að úrskurða um hvort
skjólstæðingur skuli fá tiltekna að-
stoð eða þjónustu og tekur nefndin
því eingögnu fyrir fyrrgreind atriði.
Úthlutun leiguhúsnæðis á vegum
sveitarfélags verður t.d. ekki skotið
til úrskurðamefndar félagsþjónustu
nema ef ágreiningsefnið snýst um
málsmeðferð.
Á árinu 1996 bárust úrskurðar-
nefnd félagsþjónustu 74 erindi og
hefur þeim fjölgað jafnt og þétt ár
frá ári: 3 erindi bámst árið 1991, 10
árið 1992, 16 árið 1993, 45 árið
1994 og 70 árið 1995. Á fyrstu
árum nefndarinnar hnekkti hún um
50% ákvarðana félagsmálanefnd-
anna og fól þeim að taka þau mál
upp að nýju. Á árinu 1996 var 13%
ákvarðana hnekkt. Félagsmálaráðu-
neytið hefur sent sveitarfélögunum
alla úrskurði nefndarinnar, sem telja
má að geti veitt þeim upplýsingar
og leiðbeiningar um afgreiðslu mála
og málsmeðferð.
Langflest erindin sem borist hafa
úrskurðarnefnd snúast um fjárhæð
fjárhagsaðstoðar, ennfremur hefur
verið kært vegna málsmeðferðar og
réttar til aðstoðar. Verður nú greint
frá efni nokkurra úrskurða þar sem
niðurstöðu félagsmálanefndar/ráðs
var hnekkt.
224