Sveitarstjórnarmál - 01.06.2000, Qupperneq 25

STJÓRNSÝSLA
í sveitarfélaginu í sem ríkustum mæli.
Hér að framan var rakið að oft vegast á túlkun sveitar-
stjómarlaga og ákvæði ýmissa sérlaga sem kveða á um
tiltekna málsmeðferð innan sveitarfélagsins. Samkvæmt
almennum lögskýringarreglum ganga ákvæði sérlaga
framar almennum lögum. Hér verður hins vegar enn að
hafa í huga þá almennu reglu að sjálfstjómarréttur sveit-
arfélaganna er sú meginregla sem sveitarstjómarlögin
byggja á.
Niðurstaðan mín er því sú, hvað varðar túlkun 2. mgr.
44. gr., að heimilt sé að fela nefnd eða ráði fúllnaðar-
afgreiðslu máls nema lög mæli sérstaklega gegn slíku
framsali eða að í lögum sé kveðið á um sérstaka eða
vandaðri málsmeðferð, s.s. tvær umræður í sveitarstjóm.
Ekki er þess getið sérstaklega í 2. mgr. að sveitarstjóm
þurfi að taka slíkar ákvarðanir upp í samþykkt sveitar-
félagsins.
Tekið skal fram að skýr málskotsréttur skal vera fyrir
hendi til æðra stjómvalds, sveitarstjómar (byggðarráðs)
eða nefndar varðandi afgreiðslur nefnda eða embættis-
manna skv. 2. og 3. mgr. 44. gr.
V. Embættisafgreiöslur
Sveitarstjóm er heimilt að fela embættismönnum af-
greiðslu mála skv. 3. mgr. 44. gr., enda sé skýr mál-
skotsréttur til sveitarstjórnarinnar eða nefndarinnar í
slíkum tilfellum. Á gmndvelli laga um reynslusveitarfé-
lög nr. 82/1994 hafa verið gerðar tilraunir með slíkt, t.d.
hefúr byggingarfulltrúum nokkurra sveitarfélaga verið
falin afgreiðsla tiltekinna mála sem heyra undir bygg-
ingamefnd skv. skipulags- og byggingarlögum. Ég tel
að það sé samdóma álit sveitarstjómarmanna að hér hafi
vel tekist til enda em þau verkefni sem framseld hafa
verið i eðli sínu embættisfærsla. Spyija má hvers vegna
pólitískt kjömir fúlltrúar eigi að sitja yfír byggingateikn-
ingum og úrskurða um hvort þær séu í samræmi við
deiliskipulag og byggingarreglugerð. I mínum huga er
þetta tæpast verkefni stjómmálamanna heldur hrein
embættisfærsla, en ég legg áherslu á að reglur um mál-
skotsrétt til kjörinna fúlltrúa séu skýrar.
Vakin er athygli á að ákvarðanir sveitarstjómar um að
fela embættismönnum fullnaðarafgreiðslu mála skal
taka inn í samþykktir um stjóm sveitarfélagsins sem
þýðir að hafa skal tvær umræður í sveitarstjóm ásamt
staðfestingu félagsmálaráðuneytis. Reyndar má spyrja
hvers vegna krafíst er svo vandaðrar málsmeðferðar
þegar um embættisafgreiðslur er að ræða en aftur á móti
ekki þegar sveitarstjóm afsalar ákvörðunarvaldi sínu til
nefndar.
VI. Reynslusveitarfélög
Með lögum um reynslusveitarfélög nr. 82/1994 var
stigið merkilegt skref í sögu íslenskra sveitarstjómar-
málefna. Annars vegar var um að ræða tilflutning
ákveðinna verkefha, í tilraunaskyni, frá ríki til sveitarfé-
laga og hins vegar stjómsýslutilraunir alls konar innan
sveitarfélaganna sjálfra. Félagsmálaráðuneytið á miklar
þakkir skildar fyrir frumkvæði að þeirri lagasetningu.
Athygli vekur að fjölmargar breytingar á lögum hafa
verið gerðar í ffamhaldi af þeirri reynslu sem fengist hef-
ur hjá reynslusveitarfélögunum. Þannig hefúr húsnæðis-
löggjöfinni verið breytt, skipulags- og byggingarlögum,
lögum um vinnumiðlun og þannig mætti áffarn telja.
Áður er getið flutnings verkefna frá byggingameffid til
afgreiðslu byggingarfúlltrúa. Ymsar aðrar tilraunir vom
gerðar á gmndvelli laga um reynslusveitarfélög eða í
anda þeirra varðandi verkefnaflutning. Hér er fýrst og
ffemst átt við ákvarðanir sem áður vom teknar í sveitar-
stjóm eða nefnd en hafa nú verið fluttar í hendur emb-
ættismanna með málskotsrétti til nefndar eða sveitar-
stjómar.
Ég sé fyrir aukna þróun á því sviði. 1 Reykjavík var
t.d. heilbrigðiseftirlitinu falin afgreiðsla veigamikilla
málaflokka sem áður heyrðu undir heilbrigðisnefnd, nú
heilbrigðis- og umhverfisnefnd, eða borgarráð, sbr. sam-
þykkt nr. 111/1997, og skrifstofustjóra borgarstjómar
vom falin til afgreiðslu ýmis mál sem áður komu til
borgarráðs án þess þó að gengið væri á rétt borgarráðs til
hinnar pólitísku ákvörðunartöku. Hugmyndafræðin hér
að baki er sú að pólitískt kjömir fulltrúar verji starfs-
kröffum sínum fremur í stefnumörkun og eftirlit með að
markaðri stefnu sé fylgt eftir fremur en að viðfangsefhi
séu í eðli sínu afgreiðslumál. Málskotsrétturinn er hér
mikilvægur til hinna kjömu fúlltrúa.
VII. Hvert er sjálfstæði sveitarfélaga í
reynd?
Víkjum aftur að upphafmu. í 76. gr. stjómarskrárinnar
er sveitarfélögum tryggð tiltekin sjálfstjóm. Sú sjálf-
stjóm er í því fólgin að sveitarstjóm, sem er kjörin af
íbúum sveitarfélagsins, fer með stjóm þeirra málefna
sem sveitarfélaginu em falin. Á meðan stjómarskrár-
ákvæðið stendur óbreytt verða sveitarfélögin a.m.k. ekki
með öllu lögð niður.7'
Málefni sveitarfélaganna heyra undir félagsmálaráðu-
neyti sem jafnframt er falið úrskurðarvald um ýmis vafa-
atriði sem upp kunna að koma við framkvæmd sveitar-
stjómarmálefna skv. 103 gr. sveitarstjómarlaga. Hér er
ráðuneytinu falið vandmeðfarið vald, og hafa verður að
leiðarljósi sjálfstjóm sveitarfélaganna við meðferð þess.
Úrskurðarvald ráðuneytisins nær fyrst og fremst til þess
hvort farið hafi verið formlega að réttum reglum en ekki
til mats efhisinnihalds, þ.e. atriða sem byggjast á fijálsu
mati sveitarstjómar eða embættismanna á viðkomandi
málefni.
Mikilvægt er að ráðuneytið virði sjálfstjóm sveitarfé-
laganna þegar kemur að hinu fijálsa mati, sbr. úrskurð
ráðuneytisins frá 21. febrúar sl., þar sem kærð var
ákvörðun um brottvikningu starfsmanns úr starfi. Þar er
87