Sveitarstjórnarmál - 01.06.2001, Qupperneq 21

Þjóðlegur fróðleikur
boðið inn á bæjum þegar hann var að húsvitja né
við hann talað við kirkju. Eitt sinn var prestur að
ganga út úr kirkjunni á Ulfljótsvatni eftir messu,
sneri sér þá að einu sóknarbarnanna, Magnúsi
Eyjólfssyni í Króki, sem sat utarlega i kirkjunni og
spurði: „Hvernig eiga kennendur að prédika guðs
orð?“ Magnús stendur upp, hugsar sig um og segir
svo: „Ég er ekki einn þeirra.“ Og sagði svo ekki
orð rneira.18’
Fór svo að séra Einar kembdi ekki hærurnar í
Þingvallaprestakalli. Var hann svo heppinn að hafa
brauðaskipti árið 1828 við séra Björn Pálsson á
Setbergi, sem einmitt var ættaður frá Þingvöllum.
Þjónaði séra Einar Setbergi í tæp 30 ár en síðan
Stafholti í Stafholtstungum í 11 ár og dó þar í
embætti 1866. Hann var virtur maður vestra og
varð prófastur í báðum þessum héruðum.
Grafningshreppur endurreistur
Árin liðu. Þórður Sveinbjörnsson lét af sýslu-
völdum i Árnessýslu 1834 og tók við yfirdómara-
embætti í Reykjavík. Hann var síðast háyfirdómari
til dauðadags, 1856. Kristján hreppstjóri í Skógar-
koti féll frá 1843. Kom þá í ljós að hann hafði
verið tveggja manna maki í hreppstjórnarefnum.
Halldór Jónsson í Hrauntúni tók við hreppstjórn í
hinum sameinaða hreppi, en von bráðar var
kominn meðhreppstjóri í Grafningnum. Og hver
skyldi það hafa verið annar en hinn brotlegi og
afdankaði hreppstjóri, Gísli gamli Gíslason á
Villingavatni! Hann dugði til ársins 1851, en þá
tóku við af honum synir hans tveir, íyrst Ingi-
mundur stóri í Króki og siðan Magnús á Villinga-
vatni.
Og nú voru timarnir orðnir breyttir. Meiri þjón-
usta fyrir fólkið. Manntalsþingstöðum, sem hafði
verið fækkað í Árnessýslu árið 1804, var nú aftur
fjölgað með opnu bréfi Friðriks konungs sjöunda
þann 22. febrúar 1855. Þar var boðað að í
Ámessýslu skyldi aftur taka upp hina fornu þing-
staði sem fallið höfðu niður árið 1804: Nes í
Selvogi, Stokkseyri, Gaulverjabær, Stóra-Sandvík,
Vælugerði í Villingaholtshreppi, Hraungerði,
Húsatóftir á Skeiðum og Stórinúpur í Gnúpverja-
hreppi.191
Enginn minntist þar á Grafninginn. En nú fara
Grafningsbændur aftur af stað. Og þann 11. júlí
1859 eru staddir á hreppsfundi að Heiðarbæ vel-
flestir Grafningsbændur og Þingvellingar og semja
bænarskrá til sýslumanns Árnesinga, Þórðar
Hrauntún, nú tóftir einar. Myndirnar úr Grafningi
og Þingvallasveit tók Mats Wibe Lund fyrir Sveitarstjórnarmál.
Guðmundssonar á Litla-Hrauni. Bænarskráin hefst
svo skáldlega:
„Við því er að búast í framrás tíðarinnar að
kaflar komi sumir blíðir, en sumir aftur stríðir,
og er þá við því að búast, þegar að hinum stríðari
köflunum kemur, að menn finni heldur til erfið-
leikanna. Hefir svo verið um undanfarin tvö ár,
að menn þykjast heldur hafa mátt kenna á ýmsum
örðugleikum um hagi sína, og er því eðlilegt þó
menn láti sér koma til hugar að leita þar helst
bótar og léttis, sem auðsýnilegt sýnist að vera, að
öngum öðrum geti orðið til baga.“ Bréfritarar
minna á að 30 ár séu nú síðan Þingvallasveit og
Grafningi var steypt saman í einn hrepp, og vegna
margra vandkvæða sem nú séu augljósari séu það
nú „tilmæli vor hreppstjóranna og allra bænda í
núverandi Þingvallahrepp ... að skilja aftur
Þingvallasveit og Grafning í tvo hreppa ...“ Helstu
ástæður fyrir þessari skilnaðarhugmynd telja
hreppsbúar vera:
1. Þegar kreppi að í hreppnum með heybjörg og
matbjörg sem hreppstjórar hafa i hendi sé erfitt
fyrir þá, vegna fjarlægðar á milli bæja þeirra, að
hittast og kosti það oft meira en dagsferð á veturna
þegar mest liggur við.
2. Þingvallahreppi var skipt milli tveggja presta-
kalla árið 1857 og lagðist þá Úlfljótsvatnssókn til
Klausturhólaprestakalls. Þingvallapresti bar samt
eins og áður að aðstoða hreppstjórana, en þótti sér
það ekki skylt hvað Úlfljótsvatnssókn snerti.
3. Félagsskapur hefði aldrei náð fótfestu um
allan hreppinn í vegaruðningi, dýraleitum og fjall-
göngum. Þar hefðu báðar sóknirnar skipulagt starf
sitt, hvor með sínum hætti.