Sveitarstjórnarmál - 01.06.2001, Qupperneq 36

Menningarmál
Saga Akureyrar I,—III. eftir Jón Hjaltason kom út
á árunum 1990-2000.
Páll Líndal
REYKJAVIK
Sögustaóur vió Sund
Sagn og sérkenni höfuðbórgarinnar
í máli og myndum
REYKJAVÍK Sögustaöur við Sund, 1.-3. bindi,
eftir Pál Líndal kom út á árunum 1986-1988.
Árbók Reykjavíkurborgar (-bæjar) og kom hin
fyrsta þeirra út árið 1941, önnur árið 1945 og hin
þriðja 1953. Útgáfa þessi féll niður fram undir
1970 en síðan hefur Árbókin komið reglulega út.
Þættir byggðasögu
Friðrik Olgeirsson skiptir byggðasögu í eftirtalda
þrjá þætti í ritgerð sinni:
1. Saga jarða, fyrirtækja og stofnana.
2. Saga sveitarfélaga (dreifbýlishreppar -
þéttbýlisstaðir).
3. Saga héraða, oftast ritraðir og tímarit,
og ábúendatöl.
Ekki hefur kveðið mikið að ritun heildarsögu
einstakra jarða ef undan eru skildar þær jarðir þar sem
þéttbýli hefur myndast, til dæmis Eyri í Skutulsfirði
og Reykjavík. Allmargar undantekning-ar gefast þó,
til dæmis ritin Grund í Eyjafirði eftir Klemens
Jónsson (1923-1927) og Sögu Oddastaðar eftir
Vigfús Guðmundsson (1931). Auk þessa hafa ein-
stakir þættir úr sögu jarða birst víða á prenti, til dæmis
saga skóla og þættir úr sögu biskupssetranna Hóla og
Skálholts. Oftast hafa slíkir þættir birst í tímaritum en
fjarri fer að slíkt sé algild regla.
Mörg rit sem geyma sögu stofnana og fyrirtækja hafa
verið prentuð. Ekki verður gerð nánari grein fyrir
þeim ritum að sinni enda er greinarhöfundur ekki í
aðstöðu til að vinna þá rannsóknarvinnu í svipinn sem
til þarf og verkið yrði eitthvað annað en nafhið tómt.
Nokkrir dreifbýlishreppar hafa látið skrá sögu
sveitarfélagsins eða hafa eignast hana með öðrum
hætti. Algengara er að sveitarfélög með þéttbýlis-
kjarna eða kauptún og kaupstaðir hafi látið semja
slík verk. Friðrik Olgeirsson kveður um 40 kauptún
og kaupstaði hafa látið skrá sögu sína en 22 eigi
hana enn óskráða og sé þar nær einvörðungu um að
ræða kauptún með færri en 500 íbúa.
Greinarhöfundi er kunnugt um að sum þessara
kauptúna hafa látið skrá slíka sögu þó að hún hafi
ekki verið prentuð enn sem komið er, til dæmis
Tálknafjörður. Skrá yfir helstu rit í þessum flokki
verður birt að greinarlokum.
Búnaðarsambönd hafa gefið út allmargar bækur
sem geyma byggða- og jarðalýsingar, þætti um
félagsmál i umdæminu og ábúendatöl, einkum frá
20. öld. Þingeyingar gáfu út Byggðir og bú, 1963,
Eyfirðingar 1973, Austfirðingar 1974-1978
(Sveitir og jarðir í Múlaþingi I.—IV), Austur-
Skaftfellingar 1971-1976 (Héraðssaga Austur-
Skaftafellssýslu I.—III.), Snæfellingar og
Hnappdælir 1977, Húnvetningar 1978 (tvö bindi),
Rangvellingar 1982 (eystri hluti sýslunnar) og
Ámesingar 1980-1983 (þrjú bindi). Hér ber einnig
að nefna Firði og fólk 900-1900. Vestur-ísaf-
jarðarsýsla (Árbók FÍ 1999) eftir Kjartan
Ólafsson og Strandir II sem Lýður Björnsson gaf út
1985 og fjallar einvörðungu um félagssögu
Strandasýslu.