Helgafell - 01.09.1942, Blaðsíða 60

288
HELGAFELL
orðavali og líkingum. Hann er yfirleitt hrjúfur
og óþýður, sjaldan naer hann ljóðrænum blæ
á kvæði sín og því síður músík í þau. Persónu-
leiki manna, skapgerð þeirra og athafnir, verða
honum tíðast að yrkisefni. Söguljóð Guðmund-
ar. eftirmæli hans og lýsingar á aamtímamönn-
um munu halda nafni hans lengst á lofti. Hver,
sem einu sinni hefur lesið „Ekkjuna við ána ',
„Ferjumanninn", „Hrærek blinda", „Þórarin
á Halldórsstöðum" og fleiri þess háttar kvæði
hans, gleymir þeim varla, en það er eitt ein-
kenni sannrar listar. Ástæða er til að vekja at-
hygli á einu slíku kvæði í þessu ljóðasafni. Það
er og eftirtektarvert, að þar er Guðmundur ekki
í heimahögum sínum, eins og þegar hann er
að lýsa konunni, sem „elskaði ekki landið, en
aðeins þennan blett", heldur skyggnist hið
aldna skáld nú um í nýju umhverfi, í höfuð-
staðnum. Honurn fatast þó ekki, honum tekst að
bregða upp minnisstæðri mynd af Hjalta-Má,
blaðsöludrengnum. Á því kvæði sjást engin
ellimörk höfundarins, því má hiklaust skipa í
röð betri Ijóða, sem hann hcfur ort.
Stmon Jóh. Agústsson.
Sjálfsævisaga byltingar-
manns
KRAPOTKÍN FURSTI. Sjálfsævisaga
byltingarmanns. Kristín Ólafadóttir
læknir íslenzkaði. ísafoldarprentsmiðja
H. f. Rvík 1942. 342 bls. í skinnb.
kr. 40.00.
Sjálfsævisögur eru heillandi lestur. Þær sýna
oss manninn, þar sem hann stendur fyrir dóm-
stóli sjálfs sín.
Krapotkín fursti var óvenjulegur maður. Hann
var borinn til tignar, auðæfa og valda, en varp-
aði öllum þessum gæðum frá sér til að geta
framfylgt hugsjónum sínum. Hann er ungur
gripinn óslökkvandi þekkingarlöngun, snýr baki
við glæsilegum ytra lífsferli, sem beið hans við
hirðina í Pétursborg, og leitar athvarfs hjá vís-
indunum. Þegar hann er að ná þessu langþráða
takmarki og honum býðst staða við vísindastörf,
hafnar hann henni, og helgar upp frá því
krafta sína félagslegri umbótastarfsemi: „Vís-
indin eru dásamleg. Ef til vill hefi ég meiri
gleði og unun af þeim en margir aðrir. En
hvaða rétt á ég á slíkri gleði, þegar allt f kring-
um mig er barizt vonlausri baráttu um þurran
brauðbitu) ELða ef það, sem nauðsynlegt er til
þess, að ég geti lifað æðra lífi, þarf að takast af
þeim, sem yrkja jörðina, en hafa ekki sjálfir
brauð handa börnum sínum?"
Vegna skoðana sinna er Krapotkín varpað i
fangelsi; hann flýr fósturjörð sína, og er eltur af
njósnurum úr einu landi f annað. En hann er
sistarfandi að félagsmálum og vfsindum. Gáfur
hans voru miklar og alhliða og vinnuþrekið frá-
bært. Hann semur visindarit í heimspeki, nátt-
úrufræði og sagnfræði og getur sér heims-
frægð fyrir. En mestum tfma sfnum ver hann
þó til leynilegrar pólitfskrar starfsemi meðal
verkamanna og til að skrifa blaðagreinar um
þjóðfélagsmál við alþýðuhæfi. Eins og allir
sannir umbótamenn hafði Krapotkin óbilandi
trú á hið góða í eðli mannsins. En svo mikil
var óbeit hans á harðstjórn, óstjórn og ófrelsi,
að hann hafnaði allri stjórn, einnig þingræðis-
Jegri, því að það var sannfæring hans, að vald-
hafarnir beiti ávallt valdinu sér sjálfum tii
framdráttar eða f hag fámennrar klfku, en ekki
fyrst og fremst til heilla þjóðfélags- eða mann-
félagsheildinni. Hann var anarkisti eða stjórn-
leysingi.
Sjálfsævisaga Krapotkíns er f tölu þeirra nta
hans, sem náð hefur heimsfrægð, enda er hún
frábærjega vel samin og rituð. Lýsingar hans
á kjörum rússneskra bænda þykja með ágætum
og er oft til þeirra vitnað. Fyrri hluti sjálfsævi-
sögunnar, sem fjallar um bernsku höfundar og
uppvaxtarár og umhverfi það, er hann lifði í, er
einkum heillandi. En sjálfsævisaga þessi er
ekki fyrst og fremst í miklum metum vegna
þess, að hún sé í sjálfu sér bókmenntalegt
afrek, heldur vegna hins, að þar lýsir mikili
maður sjálfum sér af hreinskilni og látleysi. Á
bak við hverja línu finnur lesandinn söguhetj-
una, hinn heilsteypta persónuleika og hrein-
hjartaða mannvin, sem aldrei vék frá því, er
hann vissi sannast og réttast, þótt hann ætti í
hættu, að það kostaði hann lífið.
Bókin sómir sér vel í fslenzkum búningi. Stíjl-
inn er lipur og málið mjög vandað. Aðeins á
örfáum stöðum ber málfarið því vitni, að um
þýðingu er að ræða, eins og t. d. á bls. 277:
„Eg komst smátt og smátt til þeirrar viðurkenn-
ingar, að stjórnleysi (anarkismi) er annað og
meira en ákveðin starfsaðferð eða hugmynd um
frjálst þjóðfélag". Frú Kristfn er ekki einungis
ágætur þýðandi, heldur er hún og vandlát um
val á þeim bókum, er hún íslenzkar.
Símon Jáh. Ágáttston.