Helgafell - 01.09.1942, Blaðsíða 40

268
HELGAFELL
þýða frumtextann til fulls. En hér skulu sýnd
nokkur dæmi um frumtungu þ«á, sem Hall-
grímur orti á Passíusálmana.
Fyrst ber að minnast hinna nýjustu vísinda,
að stajsctningin er málið. Lítum síðan á þá
tungu, sem Hallgrímur hefur ort á Passíusálm-
ana og skráð þá eigin hendi, en hann kunni
réttritun sinnar aldar alveg eins vel og við
okkar.
Ur hvaða tungu eru þessar orðmyndir:
asier. huors\ijnz, hxialatar, tiijgsl, jast, huad,
balellde, hiagudir, tion, blar, l^uijde, liene, hda,
siaid, ongua, tiijkia, abaia, bórninn, timsion,
hia tippa, hijnsinz, grad, siukann, mdt, glöandc,
lijflatz, huör, jieck., sast, auogst, gat tiókuan.
löfa, jae, hatt, sarinn, bratt, ^uó/ín, fanijtt, lijf-
giój, tirræde, kuediu, grdta, akiógun.........
Ekki er þetta íslenzka Halldórs Halldórs-
sonar. Og síðan þessar hendingar hér og hvar
úr sálmum Hallgríms. Hvaða tunga er þetta:
Sad hef eg nidur synda rot, suijvirding mijn
e»- morg og liot, vppskieru tijmaann ottast eg,
angrast þui salinn næsta mieg. — Forsionar
verkmenn vijsir vijngarde drottinz i fyrst þa
dagz liominn lysir Jiuft bid eg gae ad þui: —
Huor truir nu hart þo hoti — suorinn blijd —
vpp sta — Lijkest leyrkiera smid lijknsamur
drottinn vid — folked þad% sem fieck ei neirn
huijldar stad — I henne huor einn sa er a
Iesum truer hier — ordsók þui ongua fundu —
huad eigum vær med þad? þu matt eirn sia vm
þig — ætijd vm halsinn slo — an dualar sialfur
vt þui gieck — Lat þier ei vera afmán ad —
edle og lijf faneita — audsueipninn þijn fyrir
ollum skyn — vppa þad oll mijn illsku rók —
landz domarinn giorde ad gá glogt huad þijdir
frammburdur sá — vndirsata frelsid frijdt fiar-
plogs giarnir rækia nu lijtt — iatade Iesu þui —
Vndrast þui sal mijn ecki — Iafnott þa ganga
iallinn ried til Iuda vt ad bragde — Gijdinga
lijd og lios gaf rók — sakamann eirn þeir
skylldu fa vm paska tijmann fra pijslum fri —
siaed nu glógt vm koste tuo — vndirsatarnir
hnijsa grant — vilier þu vera af fáre frials —
óll iordinn lijst i banne avógst þui slijkann af
sier bar — Sials myns verdskulldan sie eg hier
— sialfir vm ydur siae þier — faradum eckert
forsuar siest — eirn fijrir ongum faldest —
Israels hrös heidinna lios — arla og sijd vm all-
an tijd — i þui liosi vm eilijf ár vthropa skal
mijn roddin klár — þádi vokuann — med
giæsku rade giorde Adams sijdu af frijda
kuinnu fyrst a lade, fast hann þo a medan
suaf, vaknadur þess ad vijsu gade — vt til allra
lsraels buda agiætt suala vatnid dro — aug-
lioslega so aljir sia — Eftir þria daga ött fyrir
sann — Láttu þier þar firi chistin sále kiært.J)
Er ekki svo, að þessi frumtunga á Passíu-
sámunum muni helzt vera hollenzka? Líkingin
er ótvíræð og efalaus: blijd, duijn, fijn, huijtt,
huijld, hrijs, heijrt, kfien, liuf, lijte, liene, lijkn<
lijkest, lijde mijn, okuijdenn, ongua, pijsl, pijn,
prijde, rijke, sueikf sijkdiur, sijnz, suijuirding,
tijma, tijd, tion, tiijte, tiijn, œtijd o. s. frv.
Hallgrímur fór sjálfur víða í útlöndum, og vit-
um vér ekki gerla hvar, en mikið menningar-
samband var þá milli Hollands og íslands.
Verður niðurstaðan ekki hérumbil þessi:
Hallgrímur Pétursson orti Passíusálmana að
nokkru leyti á ,,gammelnorsk“, að vísu. Hann
rímar t. d. akrinn, í tveim atkvæðum. En að
langmestu leyti eru Passíusálmarnir ortir á hol-
lenzku. En nú er búið að prenta þá nær fimm-
tíu sinnum alls, og prentararnir hafa breytt
stafsetningunni lítið eitt í hvert sinn, og þar
með málinu. Þannig hafa prentararnir þýtt
Passíusálmana smám saman á íslenzku, eða —
svo að vísindaleg nákvæmni sé viðhöfð — öllu
heldur á tungumál, sem líkist svo mikið ís-
lenzku, að það gerir okkur sama gagn. En
suma staði í sálmunum er ekki hægt að þýða
á vora tungu, eins og dæmin sýna.
Vor fátæka og marghrjáða þjóð finnst mér
nú samlíkjast mega einni frómri og gamalli
kvinnu á Englandi. En hún hafði þessa ein-
földu sögu að segja af skiptum sínum við menn
hins nýja tíma:
,,Fyrst tóku þeir Jesú minn frá mér. Nú eru
þeir búnir að taka Guð minn frá mér líka.
En Djöfulinn minn skulu þeir þó aldrei frá
mér taka 1“
Svo fer nú einnig vorri flekuðu þjóð. Fyrst
lengi hafði hún það fyrir satt, að Hrafnkelssaga
og Laxdælasaga væru góðar bækur, sannar og
fagrar. Nú veit hún það, fyrir ljós hinnar nýju
vizku, að sagan um blóðið á spjóti Helga Harð-
beinssonar og bros Guðrúnar er ekki annað en
afbökuð glæpasaga norðan úr Miðfirði, sem
gerðist ekki fyrr en um miðja 13. öld. Þar fór
barnatrúin.
Enn hélt þjóðin þó, að íslendingasögurnar
væru á íslenzku og að hún ætti þetta mál enn
í dag. Og of miklu er nú búið að ljúga í aðrar
þjóðir um það, og mikið heimtað í staðinn. En
I) Ég verð að geta þess, að mörg hin gleggstu dæmi
hef ég eftir skilið, af lotningu fyrir trú Hallgríms og
heilagleik hinna fegurstu staða í sálmum hans.
H. Hjti.