Helgafell - 01.09.1942, Blaðsíða 16

Sverrir Kristjánsson:
UMHORF
Varnir Ráðstjórnarríkjanna
„Reykur, reykur! — tautaði hann
fyrir munni sér, og honum fannst allt
vera reykur í kringum sig, allt, einnig
líf hans sjálfs, lífið í Rússlandi — allt
mannlífið, en einkum hið rússneska
líf".
Þetta eru hugleiðingar einnar sögu-
hetju Túrgenjevs, hins bölsýna rúss-
neska skálds. Og þannig hugsaði um-
heimurinn sér Rússann: hverfulan
eins og reyk, tvílráðan Hamlet, er lifði
fjarrænu draumlífi og fékk aldrei tek-
ið heljarstökkið mikla frá hugsun til
veruleika. Hugmyndir manna í Vest-
ur-Evrópu um Rússann hafa allt fram
á síðustu ár markast af mannlýsingum
Túrgenjevs, Tolstoys og Dostójevskís,
og um hina „slavnesku sál“ hefur ver-
ið haugað saman kynnstrum af þvætt-
ing og staðlausum hugarburði. Við-
burðir síðustu mánaða ættu að hafa
fært mönnum heim sanninn um það,
að hin rússneska þjóð er fléttuð úr
haldbetri taugum en hinar blóðlausu og
viljalitlu söguhetjur rússneskra bók-
mennta á 19. öld.
Núverandi heimsstyrjöld hefur bor-
ið í skauti sínu ógnir og skelfingar. En
hún hefur einnig orðið mönnum dýr-
mæt reynsla. Hún hefur hrundið af
stalli mörgum goðum, er menn lögðu
mikinn trúnað á fyrir skömmu, og hún
hefur upphafið aðra, sem lítils voru
metnir. Einhvern tíma verður það rann-
sóknarefni, hvernig það mátti verða,
að allur þorri þeirra manna, sem lík-
legastir voru til að vita lengra en nef
þeirra náði, áttuðu sig alls ekki á því,
sem fram fór í Ráðstjórnarríkjunum,
og voru alls ófróðir um pólitískan og
hernaðarlegan mátt þeirra. En það er
vitað, að allflestir hernaðarsérfræðing-
ar og stjórnmálamenn Bretlands og
Bandaríkjanna töldu í fyrra, þegar
Þjóðverjar réðust inn í Rússland, að
Rauði herinn mundi ekki geta veitt
viðnám nema í nokkrar vikur, nokkra
mánuði, ef bezt léti. Ef athugaðar eru
gaumgæfilega ræður Churchills í fyrra,
er það auðsætt, að hann væntir þess
ekki, að Rússar geti varizt sókninni til
langframa. Og hinn óskeikuli listmál-
ari á kanzlarastóli Þýzkalands varð að
játa opinberlega, að sér hefði skjátl-
ast um Varnarmátt og baráttuþrek
Rússlands. Hinn margdauði Rauði
her, sem orðið hafði að hörfa langt inn
í land og láta af hendi tröllaukin iðju-
ver og víðlendar ekrur Ukraínu og
Vestur-Rússlands, gat háð sóknarstríð
vetrarlangt með þeim árangri, að Þjóð-
verjar urðu að ,,stytta“ víglínu sína.
Göring játaði í ræðu í vor, að minnstu
hefði munað, að hinn ósigrandi þýzki
her hefði látið yfirbugast fyrir rúss-
neskum vopnum og vetri, útbrota-
taugaveiki og lús. Menn geta sér til
gamans velt því fyrir sér, hvort ekki
væri öðru vísi umhorfs í álfunni nú,
ef Bandamenn hefðu hafið sókn á
meginlandið að vestan í vetur sem leið.
En sú sókn var aldrei hafin. Þýzki
herinn fékk tóm til að sleikja sár sín.
Hinir stritandi þrælar meginlandsins
fylltu hergagnabúr Hitlers og forða-
skemmur fyrir sumarsókn hans. Og