Helgafell - 01.09.1942, Blaðsíða 52
280
HELGAFELL
sér fara. Ég hef jafnvel heyrt getið
þess, að menn hafi tekið Sult úr
,,heimilisbókasafninu“, af því að þeir
vildu ekki, að unglingar á heimili
þeirra næðu í bókina og læsu þessa
frásögn. Með þessu eru auðvitað ekki
bornar brigður á listgildi þessa skáld-
verks, þótt vafi leiki á, hvort það eigi
af þeirri ástæðu að liggja á glámbekk
á hverju heimili fyrir unglingum af
þessari ástæðu.
Þýðingaval og þjóðmenning
Mér finnst skortur á menningar-
skilningi umræddrar útgáfustjórnar
koma greinilegast fram í því, hve
mjög henni hefur mistekizt í vali
þeirra erlendra bóka, sem hún hefur
látið þýða. Það er ekki eins vandalít-
ið og sumir ætla, að velja heppilegar
bækur til þýðingar, einkum þegar
þær eru ætlaðar allri alþýðu manna.
Það er engan veginn einhlítt að styðj-
ast eingöngu við erlent mat á bókun-
um í þessu efni. Þetta nær jafnvel til
klassiskra eða sígildra rita, því að rit
eru sígild af ýmsum ástæðum og í
ýmsum skilningi. Mörg þeirra rita,
sem sígild eru í raun og sannlejka, eru
ekki við alþýðuhæfi. Ef lestur þeirra
á að koma að notum, krefst hann
meiri þekkingar og skilnings en al-
menningur hefur til brunns að bera og
meiri andlegrar áreynslu en hann er
fær um að láta í té. Þótt t. d. eitthvert
alþýðlegt fræðirit hafi náð miklum
vinsældum erlendis, er alls ekki víst,
eins og reynslan líka sýnir, að það sé
vel fallið til þýðingar handa íslenzk-
um almenningi. Fyrst og fremst ligg-
ur til þessa sú ástæða, að erlend al-
þýðumenning er talsvert ólík þjóð-
menningu íslendinga. Franski eða
þýzki alþýðumaðurinn hefur tileinkað
sér ýmiskonar þekkingu, sem íslenzka
alþýðumanninn skortir, og öfugt.
Hinum erlenda manni eru töm mörg
fræðileg hugtök, sem íslendingurinn
hefur aldrei heyrt nefnd á nafn. Þetta
er eðlilegt, þvx að tunga vor er enn
næsta snauð af almennum fræðileg-
um hugtökum. Á hinn bóginn stendur
íslenzk alþýða sjálfsagt jafnfætis al-
þýðu í flestum löndum að því leyti, að
hún gerir ekki lægri kröfur til ljósrar
efnisskipunar og framsetningar og hef-
ur ef til vill þroskaðri málsmekk. Hinn
erlendi alþýðumaður og hinn íslenzki
alþýðumaður hafa því ekki sama
grundvöll þekkingar og skilnings. Þexr
hafa ef til vill sambœrilega menningu,
en ekki sömu menningu. Þess vegna
er ekki hægt að flytja menninguna
landa á milli eins og dauðan hlut. Við
þetta bætast svo þýðingarörðugleikar,
sem stafa einkum af því, að íslenzkan
á ekki orð yfir mörg algeng fræðileg
hugtök. Þótt smíða megi nýyrði yfir
mörg þessara hugtaka, eru þau al-
menningi lengi ótöm og torskilin,
enda sum óþjál og ósmekkleg. í mörg-
um þýðingum kveður allmjög að mis-
notkun nýyrða. Þegar til er í málinu
gamalt og gott orð yfir hugtakið, er ný-
yrðið óþarft. Sum slík nýyrði eru ein
tegund málspillingar og eiga rót sína
að rekja til vankunnáttu höfundar
þeirra í móðurmálinu. Af öllu þessu
leiðir, að oftast er miklu vænlegra til
árangurs að frumsemja alþýðlegar
fræðibækur en þýða. Hugsunin verð-
ur frjálsari og skýrari og fellur betur
við íslenzka tungu, menningu og stað-
hætti en þýdda bókin.
Frumsamdar fræðibækur,
en ekki þýddar!
Á vegum Menningarsjóðs hafa
komið út tvær þýddar fræðibækur:
MarkmiS og leiðir eftir Aldous Hux-
ley og Um mannjélagsjrœÖi eftir J.
Rumney. Um fyrrnefndu bókina hafa
spunnizt allmikil skrif, og kom þar yf-
irleitt fram talsverð óánægja. Að mín-