Helgafell - 01.09.1942, Blaðsíða 41

BRÉF FRÁ LESENDUM
269
nú er þessari lyginni líka hnekkt. Sannleikans
vegna verðum vér og að komast af án drottins.
En þegar tvennt hið betra er farið, þá fyrst
verður Djöfullinn öldungis ómissandi og skal
aldrei verða frá okkur tekinn. Stafsetningunni,
sem aldrei hefur á fomsögunum verið fyrr en í
okkar tíð, henni einni má ekki til eilífðar
hagga. Það fáa, sem satt gæti verið í fornsög-
unum, skal heldur ekki satt vera; málið á þeim
er elcki okkar mál. En káið og téið skal vera
ævinlegur helgidómur þjóðarinnar, og zetan
tákn og innsigli þessa helgidóms. Og þessi ó-
missandi og kæri Djöfull okkar skal verða vor
eina eign og akkeri sálnanna, sem búið er að
svifta trúnni á fegurÖ sagnarinnar og eign okk-
ar eigin tungu. Hann einn skal varÖveittur og
gefinn hverju litlu barni og keyrður inn í vit-
und þess svo snemma og svo fast, að hann
verði aldrei þaðan tekinn. Og færi svo, að
zetu-liÖið fyrir sunnan tæki nokkuð að hika
eða þykja nóg um trúarjátningu sína, þá verð-
ur ekki um villst, að menntaskóli Norðlendinga
muni til þess útvalinn, að verða hin ósigrandi
Stalingrad, þaulgirt gaddavír stafkrókanna,
þrautavígi Djöfulsins okkar, sem börn vor eiga
nú einan eftir á að trúa um velferð íslenzkrar
tungu.
Það hafa flestir haldið hér til, að zetu-liðs-
menn og hetjur kínversku stafsetningarinnar
væru ekki annað en dyggar og trúar stafkróka-
sálir, heiðarlegir mandarfnar. Nú sýnir það
sig, að þessu muni enn öÖruvísi farið. Þessir
menn ætla að færa næsta dýrar fórnir fyrir
sinn heilaga dóm. hina dauðu bókstafi. Það er
að vísu ekki sagt, að þeir fórni lífi sínu né
daglegu brauði og öðrum hégóma. En þeir
vilja fúsir fórna því, sem er miklu dýrara. Þeir
eru albúnir að fórna sjálfri feðratungu þjóðar-
innar, megi þeir aðeins halda stafkrókum sín-
um.
Helgi Hjörvar.
Hallgrímskirkja
Líkan af hinni fyrirhuguðu Hallgrímskirkju
var til sýnis í nokkra daga í sumar, og almenn-
jngi þar með gefinn kostur á að kynnast fyrir-
huguðu útliti hennar. — Líkan þetta var gert
eftir uppdrætti Guðjóns Samúelssonar, húsa-
meistara ríkisins, en eins og menn vita hefur
honum verið falið verkefnið samkeppnislaust.
Þrátt fyrir samróma yfirlýsingu dagblaða og
einstakra manna um að hér væri á ferðinni
hæði djúpúðug og rammíslenzk list, mun mörg-
um hafa þótt furðulegt og varhugavert að
hugsa til slíkra stórræða sem byggingar mestu
kirkju Jandsins, án þess að stofna til samkeppni,
svo útséð yrði um það, hver húsameistara vorra
reyndist færastur til að leysa hið vandasama
viðfangsefni á skynsamlegastan og fegurstan
hátt. Þar sem þjóðin hefur fleiri húsameistur-
um á að skipa en Guðjóni Samúelssyni, verður
það að teljast undarlegt fyrirhyggjuleysi, er
hæfileikar stéttarbræðra hans eru sniðgengnir
eins og hér er raun á. — Húsameistara ríkisins
geta verið mislagðar hendur engu síður en öðr-
um dauðlegum mönnum, enda var Hallgríms-
kirkjuhugmynd hans, eins og hún birtist í áð-
urnefndu líkani, alvarleg bending um það, að
skynsamlegast mundi vera að staldra við og
yfirvega málið vandlega, áður en ráðist verð-
ur til frekari framkvæmda.
Hin mikla kirkja verður ekki einungis minn-
isvarði Hallgríms Péturssonar, heldur einnig
tákn þeirrar menningar, sem þróaðist á Islandi
rúmum þrjú hundruð árum eftir dauða hans,
og því væri óneitanlega æskilegt, að í henni
fælist nokkur sönnun þess, að hinn skýri, ein-
lægi og tildurslausi andi höfundar Passíusálm-
anna sé ekki með öllu þurrkaður út úr íslenzkri
þjóðarsál.
Líkanið af Hallgrímskirkju Guðjóns Samúels-
sonar vitnar hins vegar um hugsunarhátt, sem
er með öllu óskjddur þeim, sem hingað til hcf-
ur þótt frami í að telja íslenzkan. I stað hins
óbrotna, einlæga og fast mótaða stíls, sem er
aðalsmerki andlegra afurða þjóðarinnar eins og
þær eru beztar, er hér um að ræða hjákátlega
tilraun til að bræða saman nokkra gamla — og
nýja? — útlenda stíla, sem ekkert eiga skylt
hver við annan, en allir eru í argasta ósamræmi
við þann efnivið, sem Hallgrímskirkja verður
reist af, og reyna að láta þetta líta út sem
persónulegt verk. Ofan á fáránlegar hugmyndir
um tilgang og fegurð húsagerðarlistar bætist
eitthvert óþolandi tildurslegt hugarfar, sem birt-
ist einna skýrast í hinum furðulega turni, þess-
ari afbökun af Effelturninum í París, sem er
stillt upp framan við aðalbygginguna, sem aftur
a moti er samsuða gotnesks og byzantísks stíls.
Heildarsvipur líkansins af Hallgrímskirkju er
mótaður af því alvöruleysi, sem einkennir van-
hugsuð listaverk, en listaverk er ætíð van-
hugsað, ef hvert einstakt atriði, smátt sem stórt,
hefur ekki sitt hlutverk að vinna í þágu heildar-
innar. Ekkert er fáránlegra eða alvörulausara
í list en meiningarlaust tildur og andvana til-
raunir til persónuleika. Hver hlutur verður að
skapast af sjálfsagðri þörf, hvort sem er frá