Morgunblaðið - 13.10.2012, Qupperneq 26

FRÉTTASKÝRING
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
L
andsmenn standa frammi
fyrir sex spurningum á
kjörseðlinum sem þeir
fá í hendur þegar þeir
taka þátt í þjóð-
aratkvæðagreiðslu um tillögur stjórn-
lagaráðs um nýja stjórnarskrá sem
fer fram eftir viku. Ein spurningin
snýr að afstöðu til sjálfra tillagna
ráðsins en hinar fimm varða efnisleg
atriði í nýrri stjórnarskrá.
Lagastofnun Háskóla Íslands gaf
út prentaðan kynningarbækling sem
var sendur inn á hvert heimili í byrjun
þessa mánaðar og þá er haldið úti vef
þar sem hægt er að finna umfjöllun
um spurningarnar, upplýsingar um
framkvæmd atkvæðagreiðslunnar og
forsögu málsins.
Ekki hægt að ógilda með valinu
Engu að síður virðist sem að í um-
ræðum um atkvæðagreiðsluna sé á
reiki hvað niðurstöður hennar og
hvernig kjósendur svari hverri spurn-
ingu fyrir sig þýði fyrir frumvarp um
nýja stjórnarskrá.
„Ef þú svarar já við fyrstu spurn-
ingunni þýðir það að tillögur stjórn-
lagaráðs verða notaðar til grundvallar
að frumvarpi sem verður lagt fram á
Alþingi, væntanlega fyrir jól. Þá verð-
ur það frumvarp efnislega samhljóða
þessum tillögum. Það geta orðið orða-
lagsbreytingar en efnislega verða
þær samhljóða tillögunum,“ segir
Valgerður Bjarnadóttir, formaður
stjórnskipunarnefndar Alþingis.
Þótt fólk samþykki tillögur stjórn-
lagaráðs getur það samt sýnt hug
sinn til ákveðinna efnisatriða þeirra í
hinum spurningunum fimm.
Valgerður segir að kjósendur geti
valið að svara öllum spurningunum,
hvort sem þeir segi já eða nei við til-
lögum stjórnlagaráðsins, og engin
blanda af krossum geti ógilt kjörseð-
ilinn. Þá geti þeir kosið að svara að-
eins hluta af spurningunum.
Segi fólk já við fyrstu spurningunni
og svo já við öllum hinum nema
spurningunni um hvort ákvæði um
þjóðkirkju eigi að vera í stjórn-
arskránni sé það í raun að undirstrika
að það velji tillögu stjórnlagaráðs.
„Ef meirihlutinn segir svo, til dæm-
is, að hann vilji ekki jafnt vægi at-
kvæða [eins og kveðið er á um í til-
lögum stjórnlagaráðs] þá lít ég svo á
að það sé niðurstaðan. Þá má segja að
Alþingi hafi umboð til þess að breyta
því ákvæði,“ segir hún.
Vinnan ekki í súginn
Valgerður segir að þó að meirihluti
kjósenda hafni tillögum stjórnlaga-
ráðs með því að segja nei við fyrstu
spurningunni þá þýði það ekki að
ekki verði lagt fram frumvarp um
breytingar á stjórnarskránni.
„Þá er hins vegar alveg ljóst að
frumvarp verður ekki byggt á tillög-
unum en ég hef orðað það sem svo að
þá hafi Alþingi mun frjálsari hendur
um frumvarpið,“ segir hún.
Það geti þá verið byggt á nið-
urstöðum þjóðaratkvæðagreiðsl-
unnar um efnisatriðin fimm. Val-
gerður hefur ekki áhyggjur af því að
ef meirihluti hafni tillögum stjórnlag-
aráðs að starf þess fari forgörðum.
„Vinna þess væri ekki ónýt en sam-
komulagið um þessar tillögur væri
náttúrlega farið,“ segir hún.
Greidd atkvæði utan kjörfundar
Um miðjan dag í gær höfðu 2.410
greitt atkvæði utan kjörfundar á öllu
landinu. Þar af höfðu 1.328 kosið í
Reykjavík. Samkvæmt upplýsingum
frá embætti sýslumannsins í Reykja-
vík höfðu um tvöfalt fleiri greitt at-
kvæði við lok dags á fimmtudag en á
sama tíma fyrir kosningarnar til
stjórnlagaþings í fyrra. Þá hafði 1.141
greitt atkvæði í borginni en í fyrra
var fjöldi atkvæðanna 588.
Höfnun veiti Alþingi
frjálsari hendur
Morgunblaðið/Sigurgeir S.
Samþykkt Fulltrúar í stjórnlagaráði fagna eftir að það samþykkti tillögur
sínar. Þjóðin fær að segja hug sinn um þær í atkvæðagreiðslu eftir viku.
26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Íslendingumtókst á síð-ustu öld að
brjótast út úr fá-
tækt og í hóp rík-
ustu þjóða heims.
Þrátt fyrir efna-
hagsáfall hefur þetta ekki
breyst og þjóðin er vel stödd í
alþjóðlegum samanburði.
Undirstaða þessarar vel-
megunar er öflugt atvinnulíf,
einkum sjávarútvegurinn.
Hann er helsta undirstaða
lífskjaranna og hefur verið
um langt skeið þó að tekist
hafi að skjóta fleiri mikil-
vægum stoðum undir efna-
haginn.
Flestar ríkisstjórnir sem
hér hafa setið hafa haft ríkan
skilning á mikilvægi sjáv-
arútvegsins og seint á liðinni
öld var honum skapað hagfellt
umhverfi sem orðið hefur til
þess að hann er með þeim
allra best reknu í heimi. Af-
leiðing þess er að sjávar-
útvegurinn er burðarás í ís-
lensku atvinnu- og efnahags-
lífi, ólíkt því sem víða þekkist
þar sem hann fær stuðning
hins opinbera.
Núverandi ríkisstjórn fer
að ýmsu leyti aðrar leiðir en
fyrri ríkisstjórnir og hafa þau
frávik ekki verið til bóta.
Einna verst er þó breytingin
þegar kemur að sjávarútveg-
inum, en ríkisstjórnin hefur
staðið fyrir tvöfaldri atlögu að
honum og þegar tekist að
veita honum þung högg.
Önnur atlagan er aðildar-
umsókn að Evrópusamband-
inu. Varla er hægt að hugsa
sér aðra leið til að gera ís-
lenskum sjávarútvegi meiri
óleik en að setja hann undir
stjórn Brussel, sem væri óhjá-
kvæmileg afleiðing aðildar að
Evrópusambandinu. Eins og
fjallað var um í Morgun-
blaðinu í gær telur sjáv-
arútvegsstjóri sambandsins
að meira en 9⁄10 allra fiski-
stofna þess geti hrunið innan
áratugar vegna óstjórnar.
Harðar deilur eru innan
Evrópusambandsins um sjáv-
arútvegsstefnuna og engin
leið að vita í hvaða átt verður
farið. Augljóst er þó að fyrir
Íslendinga væri gífurlega
áhættusamt að færa vel rek-
inn sjávarútveg landsins og
öfluga fiskistofna þess undir
stjórn Brussel. Að ríkisstjórn
Íslands skuli detta slíkt í hug
er í sjálfu sér stórkostlega al-
varlegt mál.
Hina atlöguna ber einnig að
taka alvarlega, en hún felst í
ýmsum lagabreytingum og
hótunum um enn frekari laga-
breytingar sem allar draga úr
hagkvæmni sjávarútvegsins
og leggja um leið á
hann óbærilegar
byrðar.
Þessi síðari at-
laga var til um-
ræðu á ráðstefnu
Rannsóknarseturs
um nýsköpun og hagvöxt sem
haldin var um liðna helgi. Þar
voru meðal annars saman
komnir ýmsir af helstu sér-
fræðingum landsins um sjáv-
arútvegsmál til að ræða fisk-
veiðar út frá sjónarhóli
sjálfbærni og arðsemi. Allir
voru þeir afar gagnrýnir á að-
gerðir ríkisstjórnarinnar
gegn sjávarútveginum og
Þráinn Eggertsson, prófessor
í hagfræði við Háskóla Ís-
lands, sem á ráðstefnunni tal-
aði, lýsti skoðunum sínum
með þessum orðum í samtali
við Morgunblaðið:
„Við erum sennilega með
besta fiskveiðistjórnunarkerfi
í heimi og mestu afköstin.
Verðmætasköpun íslenskra
sjómanna er að meðaltali 50%
meiri en þeirra norsku til
dæmis. Fiskveiðar standa
undir lífskjörum okkar og því
er illskiljanlegt að við séum að
hverfa aftur til baka í smáum
skrefum í átt að óhagkvæmu
miðstjórnarkerfi, einmitt þeg-
ar við þurfum á hagvexti að
halda til þess að geta staðið í
skilum með erlend lán. Okkar
hagkvæma og vel skipulagða
fiskveiðikerfi er í bráðri
hættu.“
Þráinn benti einnig á að þó
að áformaðar séu stórfelldar
breytingar á grunngrein þjóð-
arbúsins hafi ekki verið at-
hugað hvaða áhrif þær hafi á
þjóðarhag og hagvöxt, en fjöl-
margir sérfræðingar hafi þó
varað við þeim og þær séu
skólabókardæmi í hagfræði
um hvað eigi ekki að gera.
„Hvernig stendur á því, að við
förum út á þessa braut, að rífa
niður sjávarútveginn sem við
eigum nánast allt undir?
Frumvörpin um breytingar á
kerfinu snúast ekki aðeins um
að láta ríkissjóð fá stærri
hluta af fiskveiðirentunni
heldur er tækifærið notað til
að setja upp fáránlegt mið-
stjórnar- og haftakerfi,“ segir
Þráinn Eggertsson.
Fullyrða má að aldrei fyrr
hafi verið sótt af þvílíkum
krafti gegn tiltekinni atvinnu-
grein og nú er sótt gegn sjáv-
arútveginum. Gríðarlegir
hagsmunir eru í húfi fyrir
þjóðina að atlögunni verði
hrundið og þeim óheillaskref-
um sem þegar hafa verið stig-
in verði snúið við. Takist það
ekki er ljóst að lífskjör þjóð-
arinnar á komandi árum verða
mun lakari en ella hefði orðið.
Engin atvinnugrein
hefur mátt sæta
samskonar árás og
sjávarútvegurinn nú}
Tvöföld atlaga
M
argt einkennilegt hefur verið í
umræðunni hér heima upp á
síðkastið, allt frá kínverskum
golfvöllum á hálendinu og
barnum á Hrafnistu til niður-
greiðslu lyfja eða ekki og málefna Orkuveitu
Reykjavíkur. Flest stórskemmtilegt.
Það er satt að segja ákaflega gott að vera
kominn aftur til starfa eftir langt frí. Að
mörgu að hyggja og hægt að snúa sér að öðru
en að mála gluggana og grilla. Aðeins að vinna
og svo er leyfilegt að eyða tíma í að velta því
fyrir sér hvort og þá hvað á að kjósa um næstu
helgi, hvort skynsamlegt sé að veðja við vinina
um að fleiri ráðherraskipti verði áður en kjör-
tímabilið er á enda eða hvort skamma eigi
vinstrimenn eða hægrimenn fyrir þróun mála
hjá Orkuveitunni ellegar embættismennina.
Eða jafnvel, eins og gjarnan er talið auðveldast, að
skjóta einfaldlega sendiboðann.
Eitt af framangreindu staldraði ég sérstaklega við í
fríinu. Það var sú bráðsnjalla hugmynd að ríkið hætti
greiðsluþátttöku, eins og það heitir, hjá fullorðnum á
lyfjum við ADHD, ofvirkni og athyglisbresti. Erfitt var
reyndar að átta sig á því hvort um grín var að ræða eður
ei, en í ljós kom að svo var ekki.
Í greinargerð með fjárlagafrumvarpinu var vísað til
klínískra leiðbeininga um að lyfin séu bara ætluð börnum
og unglingum. Þrátt fyrir það hafa læknar ávísað þeim
til fullorðinna, enda gera þau sannanlega gagn í þeim til-
fellum einnig. Fjárlaganefnd er vissulega
vandi á höndum í hvert skipti sem hún leggur
fram tillögur og skiljanlega þarf að halda fast
um pyngjuna en ekki er sama hvernig það er
gert.
Ekki bætir úr skák að mjög virðist hafa
færst í vöxt að umrædd lyf séu misnotuð og
seld á svörtum markaði. Slíkt dugar þó ekki
sem rök fyrir svo harkalegri leið sem til stóð
að fara, heldur ber að herða reglur og auka
eftirlit, eins og niðurstaðan virðist hafa orðið.
Þeir sem nauðsynlega þurfa á lyfjunum að
halda verða að hafa efni á því en sortera verð-
ur svindlarana burt með einhverjum ráðum.
Fjöldinn vill sem betur fer, í gegnum sam-
eiginlega sjóði, koma fólki til aðstoðar, sem
sjáanlega er veikt eða slasað. Ósýnileg fötlun
eða hvers kyns ósýnileg veikindi geta verið
jafnerfið viðureignar eða erfiðari og í ofanálag getur ver-
ið kvöl og pína að sitja undir fordómum af ýmsu tagi. Það
vita þeir sem reynt hafa og aðstandendur þeirra.
Eina ráðið í baráttu gegn niðurskurði er líklega að
hafa nógu hátt, með aðstoð lækna og annars fagfólks, og
vit fyrir þeim sem ráða. Vegspotti einhvers staðar má
frekar bíða þar til meira verður til í ríkiskassanum.
Það kostar töluvert að taka þátt í kostnaði við lyfja-
gjöfina en hætt er við því að það yrði þungbærara, bæði
fjárhagslega og að öðru leyti, ef stuðningi yrði hætt. Það
skilja ef til vil ekki aðrir en þeir sem aðstoðarinnar njóta
en hinir verða einfaldlega að trúa því. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Skynsemin við völd
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Spurningarnar á kjörseðlinum
eru eftirfarandi:
» 1. Vilt þú að tillögur
stjórnlagaráðs verði lagðar til
grundvallar frumvarpi að nýrri
stjórnarskrá?
» 2. Vilt þú að í nýrri stjórn-
arskrá verði náttúruauðlindir
sem ekki eru í einkaeigu lýstar
þjóðareign?
» 3. Vilt þú að í nýrri stjórn-
arskrá verði ákvæði um þjóð-
kirkju á Íslandi?
» 4. Vilt þú að í nýrri stjórn-
arskrá verði persónukjör í kosn-
ingum til Alþingis heimilað í
meira mæli en nú er?
» 5. Vilt þú að í nýrri stjórn-
arskrá verði ákvæði um að at-
kvæði kjósenda alls staðar af
landinu vegi jafnt?
» 6. Vilt þú að í nýrri stjórn-
arskrá verði ákvæði um að til-
tekið hlutfall kosningarbærra
manna geti krafist þess að mál
fari í þjóðaratkvæðagreiðslu?
Vilt þú að …?
SPURNINGARNAR SEX