Morgunblaðið - 13.10.2012, Side 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 2012
Önnur spurningin í
ráðgefandi þjóð-
aratkvæðagreiðslu
sem fram fer 20. októ-
ber varðar það hvort
lýsa eigi nátt-
úruauðlindir, sem ekki
eru í einkaeigu, þjóð-
areign í stjórnarskrá. Í
því ljósi er rétt að
velta upp þýðingu slíks
ákvæðis og hvort sam-
bærileg ákvæði sé að finna í stjórn-
arskrám nágrannalanda okkar.
Greinin byggist m.a. á kandídats-
ritgerð sem ég skrifaði um þetta
efni við lagadeild Háskóla Íslands
árið 2006 og grein eftir mig sem
birtist í bókinni Þjóðareign, þýðing
og áhrif stjórnarskrárákvæðis um
þjóðareign á auðlindum sjávar sem
Rannsóknarmiðstöð um samfélags-
og efnahagsmál gaf út árið 2007 og
finna má á heimasíðu hennar,
www.rse.is.
Hvað er þjóðareign?
Til að kveða upp úr um það hvort
þjóð geti átt eignir þarf að kanna
hvernig hugmyndir um þjóðareign
falla að meginreglum eignarréttar. Í
fyrsta lagi fellur þjóðareign ekki að
eignarréttarhugtakinu. Í öðru lagi
getur óafmarkaður og óskilgreindur
hópur manna, eins og
þjóð, ekki farið með
þær heimildir sem fel-
ast í eignarrétti, svo
sem umráðarétt og
hagnýtingarrétt.
Í þriðja lagi fellur
þjóðareign hvorki að
séreignarrétti né sér-
stakri sameign, sem
eru helstu form eign-
arréttar. Í fjórða lagi
getur þjóð ekki talist
aðili að eignarrétti þar
sem engum afmörk-
uðum aðila er til að dreifa til að
skuldbinda þjóðina eða að bera
ábyrgð á því að þjóðin standi við
skuldbindingu sína. Að fram-
angreindu virtu verður að telja að
þjóðareign getur ekki talist eign-
arréttarlegt hugtak og þjóð getur
því ekki átt eignir.
Auðlindir sem ekki
eru í einkaeigu
Í spurningunni sem lögð verður
fyrir kjósendur er tekið fram að
ákvæðið myndi ekki taka til þeirra
auðlinda sem eru í einkaeigu. Með
einkaeigu er almennt líka átt við
eignarhald ríkisins, enda er það
sambærilegt eignarhaldi annarra
lögaðila eða einstaklinga.
Eftir gildistöku þjóðlendulaga nr.
58/1998 er allt land í einkaeigu,
hvort sem það er í eigu ríkis eða
annarra. Það er því engum lands-
réttindum utan einkaeignarréttar til
að dreifa sem stjórnarskrárákvæðið
gæti tekið til. Meginreglan er að
auðlindir fylgi landsréttindum nema
öðruvísi sé mælt fyrir í lögum eða
að þær hafi verið sérstaklega und-
anskildar.
Með lögum hefur ríkið verið lýst
eigandi þeirra auðlinda sem vitað er
um á hafsbotninum eða undir hon-
um, þ.e.a.s. lögum nr. 73/1990 um
eignarrétt íslenska ríkisins að auð-
lindum hafsbotnsins og lögum nr.
13/2001 um leit, rannsóknir og
vinnslu kolvetnis. Af lögum nr. 116/
2006 um stjórn fiskveiða má ráða að
nýtingarréttur á fiskistofnum sjávar
er í eigu eigenda skipa sem hafa
aflaheimildir, enda fara þeir með
allar helstu heimildir eignarréttar
yfir aflaheimildunum.
Þær auðlindir sem eru á eða und-
ir landi eða í eða undir hafi eru því í
einkaeign. Er því vandséð til hvaða
auðlinda ákvæði um þjóðareign á að
taka. Stjórnarskrárákvæðið myndi
því bara taka til þess ef nýjar auð-
lindir myndu finnast á íslensku for-
ráðasvæði, sem væru ekki á eða í
jörðu eða á eða undir hafsbotni. Það
er rétt að eftirláta raunvísindunum
að svara því hversu raunhæft slíkt
kann að vera.
Þjóðareign í stjórnarskrám
annarra ríkja
Ekki er kveðið á um það í stjórn-
arskrám hinna Norðurlandanna að
auðlindir eða annað sé í eigu ríkisins
eða þjóðarinnar. Hins vegar má
finna ákvæði í þeim sem gera ráð
fyrir að eignarrétturinn sé skertur
með hliðsjón af náttúruverndarsjón-
armiðum. Séu stjórnarskrár ann-
arra Evrópuríkja skoðaðar má að-
eins finna þjóðareignarákvæði í 5
gr. stjórnarskrár Eistlands og í 1.
mgr. 70 gr. stjórnarskrár Slóveníu.
Eignarréttur er
ekki stjórntæki
Í ljósi þess að þjóð getur ekki ver-
ið eigandi auðlinda, að það eru ekki
verið að rannsaka eða nýta neinar
auðlindir um þessar mundir sem
ekki eru í einkaeigu og að ekkert
þeirra landa sem við viljum almennt
bera okkur stjórnskipulega saman
við hefur slíkt ákvæði í stjórnarskrá
þá hljóta menn að spyrja hver sé til-
gangur slíks ákvæðis. Sé markmiðið
að tryggja að auðlindir séu nýttar
með sjálfbærum og arðbærum hætti
þá er það í sjálfu sér göfugt mark-
mið. Því markmiði er hinsvegar auð-
veldlega hægt að ná með setningu
almennra laga. Það er mikilvægt að
átta sig á því að það eru lög sem eru
stjórntæki ríkisins, en ekki eign-
arréttur.
Marklaust ákvæði
Þótt þjóðareign hljómi vel í eyr-
um sumra og markmiðið með
ákvæðinu kunni að vera göfugt þá
breytir það ekki þeirri staðreynd að
það yrði alger markleysa. Stjórn-
arskráin á að kveða á um stjórn-
skipan lýðveldisins og helstu mann-
réttindi. Það má alls ekki
gengisfella hana með því að setja í
hana markleysu eins og þessa. Þess
vegna hvet ég fólk til að segja nei
við spurningu 2 í atkvæðagreiðsl-
unni 20. október.
Á að mæla fyrir um
þjóðareign í stjórnarskrá?
Eftir Davíð
Þorláksson » Þótt þjóðareign
hljómi vel í eyrum
sumra og markmiðið
með ákvæðinu kunni að
vera göfugt þá breytir
það ekki þeirri stað-
reynd að það yrði mark-
leysa
Davíð Þorláksson
Höfundur er héraðsdómslögmaður
og formaður Sambands ungra
sjálfstæðismanna.
Morgunblaðið
gefur út sérblað
Vertu viðbúin
vetrinum
föstudaginn
19. október
SÉRBLAÐ
Vertu viðbúin
vetrinum
Pöntunartími auglýsinga:
er fyrir klukkan 16 mánudaginn
15. október
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími 569-1105
kata@mbl.is
– Meira fyrir lesendur
Vetrarklæðnaður á börn og fullorðna.•
Góðir skór fyrir veturinn - kuldaskór,•
mannbroddar, vatnsvarðir skór, skóhlífar.
Húfur og vettlingar, treflar, sokkar,•
lopapeysur.
Snyrtivörur til að fyrirbyggja þurra•
húð - krem, smyrsl, varasalvar.
Flensuundirbúningur - lýsi, vítamín,•
nefúði, hóstameðul og fleira.
Ferðalög erlendis - skíðaferðir,•
sólarlandaferðir.
Vetrarferðir innanlands - jeppar,•
snjósleðar, ísklifur, jöklaferðir.
Skemmtilegar bækur fyrir veturinn•
Námskeið og tómstundir í vetur.•
Hreyfing og heilsurækt í vetur.•
Bíllinn tekinn í gegn - bón, frostlögur,•
sköfur, þurrkublöð, dekk.
MEÐAL EFNIS:
LifunVetur
Vetur
24.10.06
Morgunblaðið/Kristinn
BÍLARAF
BÍLAVERKSTÆÐI
Bílaraf
www.bilaraf.is
Strandgötu 75 • 220 Hafnarfjörður • Sími 564 0400 • bilaraf.is
Allar almennar
bílaviðgerðir
Tímapantanir í síma 564 0400
Gott verð, góð þjónusta!
Startarar og alternatorar
í miklu úrvali
Allur ágóði af sölunni
rennur til
Krabbameinsfélags Íslands
www.faerid.com
Sölustaðir:
N1, Pósturinn, Skeljungur, Nettó, Olís og Bónus.
Undirbúa sveitakeppni
í Gullsmáranum
Spilað var á 15 borðum í Gull-
smára, fimmtudaginn 11. október.
Úrslit í N/S:
Jón Bjarnar - Katarínus Jónsson 337
Ragnh. Gunnarsd. - Sveinn Sigurjónss. 308
Guðlaugur Nielsen - Jón Stefánsson 304
Kristín Óskarsd. - Gróa Þorgeirsd. 286
A/V
Ragnar Haraldss. - Bernhard Linn 344
Sigurður Njálsson - Guðm. Sigurjónss. 342
Ágúst Vilhelmss. - Kári Jónsson 308
Anna Hauksd. - Ásgrímur Aðalsteinss. 305
Og minnt er á að sveitakeppni fé-
lagsins hefst mánudaginn 22. októ-
ber ogverður spilað í 3 skipti (alls 6
umferðir). Aðstoðað verður við
myndun sveita.
FEB Reykjavík
Fimmtudaginn 11. okt. var spilað-
ur tvímenningur hjá Bridsdeild Fé-
lags eldri borgara í Reykjavík,
Stangarhyl 4. Spilað var á 13 borð-
um. Meðalskor: 312 stig.
Efstir í N/S:
Jón Þór Karlss. - Björgvin Kjartanss. 365
Ágúst Helgason - Haukur Harðarson 347
Júlíus Guðmss. - Magnús Halldórss. 340
Ólafur B. Theodórs - Björn E. Péturss. 339
A - V
Höskuldur Jónss. - Björn Árnason 385
Helgi Samúelss. - Sigurjón Helgason 372
Jakob Marteinss. - Einar Einarsson 354
Tómas Sigurjónss. - Friðrik Jónss. 346
Sautján borð hjá eldri borg-
urum í Hafnarfirði
Þriðjudaginn 9. október var spilað
á 17 borðum.
Úrslit urðu þessi í N/S
Erla Sigurjónsd. – Jóhann Benediktss. 409
Júlíus Guðmundss. – Óskar Karlss. 368
Oliver Kristóferss. – Magnús Oddsson 359
Óli Gíslason – Sverrir Jónsson 350
A/V
Jón H. Jónsson – Sigtyggur Jónsson 390
Kristján Þorlákss. – Haukur Guðmss. 352
Oddur Jónsson – Nanna Eiríksd. 347
Knútur Björnss. – Sæmundur Björnss. 347
Hraðsveitakeppni
hjá Bridsfélagi Reykjavíkur
Eftir annað kvöld af þremur hefur
sveit Lögfræðistofu Íslands þægi-
lega forystu fyrir lokakvöldið.
Lögfræðistofa Íslands 1275
Grant Thornton 1226
Chile 1209
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| norir@mbl.is