Morgunblaðið - 14.05.2013, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. MAÍ 2013
Sími 412 2500 - sala@murbudin.is - www.murbudin.is
– Afslátt eða gott verð?
Ryksuguúrval
Kletthálsi Reykjavík
Reykjanesbæ
Akureyri
Vestmannaeyjum
5.990,-
Spandy heimilisryksugan
• 1600W
• afar hljóðlát
• mikill sogkraftur > 18KPA
• Hepa filter
• margnota poki
Drive ryksuga í bílskúrinn
• 1200W
• 20 lítra
• sogkraftur > 16KPA
• fjöldi fylgihluta
7.490,-
Model-LD801
Cyclon ryksuga
2200W
8.990,-
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Óverðtryggð innlán heimila hafa
dregist verulega saman frá efna-
hagshruninu 2008. Þau stóðu í
379.413 milljónum króna í mars
síðastliðnum en voru 684.771 milljón
króna í júlí 2009 á núvirði. Það er
rýrnun upp á 305,4 milljarða króna –
305.358 milljónir króna – sem jafn-
gildir um 950 þúsund krónum á
hvern landsmann, miðað við íbúa-
fjöldann 1. janúar sl.
Óverðtryggð innlán voru 575.394
milljónir í júlí 2009 á þávirði en voru
379.413 milljónir í mars í ár. Mis-
munurinn er 195.981 milljón króna.
Sé upphæðin í júlí 2009 látin fylgja
verðlagi hækkar hún sem fyrr segir í
684.771 milljón á núvirði og eykst þá
mismunurinn í 305,4 milljarða. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
er munurinn á mismunatölunum,
109.377 milljónir, hinn eiginlegi
eignabruni vegna verðbólgu. Mis-
munur fyrir núvirðingu, um 196
milljarðar, hafi farið í úttektir eða í
aðra fjárfestingakosti.
Útreikningarnir eru útskýrðir í
rammanum hér til hliðar en tekið
skal fram að hér er átt við allar teg-
undir af innlánsreikningum, þ.m.t.
almennar bækur sem eru alltaf laus-
ar til útborgunar, annað óbundið
sparifé og verðtryggðar bækur.
Á móti kemur að vísbendingar eru
um að heimilin hafi á síðustu árum
fært sparifé af bankabókum sem
bera litla sem enga vexti yfir í aðra
fjárfestingakosti sem bjóða jafnvel
mun betri ávöxtun. Á vef Seðlabanka
Íslands kemur fram að eign heimila
á hlutdeildarskírteinum í verðbréfa-,
fjárfestingar- og fagfjárfestasjóðum
var 115.923 milljónir í september
2011 en 130.180 milljónir í mars
2013. Ná tölurnar ekki lengra aftur
og kemur það til af því að gerðar
voru breytingar á gagnasöfnun.
Um helmingur í ríkisbréf
Af áðurnefndum 130.180 millj-
ónum króna var hlutur heimila í
skuldabréfasjóðum 73.988 milljónir í
október 2011 en 77.342 milljónir í
mars 2013. Þar af er stærstur hluti í
sjóðum með skuldabréf með ábyrgð
ríkis eða sveitarfélaga. Heldur aukn-
ingin milli september 2011 og mars
2013 ekki í við verðbólgu á sama
tíma – hún fór hæst í 6,5% í janúar í
fyrra en var lægst 3,9% í mars sl.
Sem fyrr segir hafa óverðtryggð
innlán heimila dregist saman um
305,4 milljarða frá 2009. Ekki kemur
fram á vef Seðlabankans hversu
mikið hinir fjárfestingarkostirnir
hafa aukist síðan, enda ná gögnin
ekki svo langt aftur.
Þá er hér ekki horft til fjárfest-
ingar í hlutabréfum en þær eru að
fara af stað á ný eftir mikla ládeyðu í
kjölfar efnahagshrunsins.
Hér á síðunni má sjá þróun nafn-
vaxta, verðbólgu og innlána heimila
síðan 2003. Sýnir grafið hvernig
verðbólgan hefur verið meiri en
nafnvextir undanfarinn áratug, ef
undanskildir eru fjórir mánuðir á
árinu 2007, þ.e. júní til sept., þegar
vextir voru hærri en verðbólga.
Munurinn oft verið mikill
Hafa óverðtryggðar bankabækur
því borið neikvæða raunvexti nær
allt þetta tímabil og hefur eins og sjá
má á grafinu oft munað miklu.
Er munurinn raunar svo mikill að
einhverjir gætu freistast til þess að
tala um eignabruna. Hefur mun
minna verið rætt um þann eigna-
bruna en hinn sem hlotist hefur af
rýrnandi eigin fé heimila vegna
áhrifa verðbólgu á verðtryggð lán.
Má í vissum skilningi líta á eigna-
bruna á bankabókum sem óbeinan
kostnað almennings af hruninu,
enda hefur til dæmis mikil verðbólga
verið ein afleiðinga gengisfallsins
sem fylgdi hruni bankakerfisins.
Enn önnur hlið á teningnum er að
eigendur sparifjár geta haft mikinn
hag af því að greiða niður lán, ekki
síst verðtryggð lán. Verður að ætla
að hluti innlána hafi runnið til niður-
greiðslu lána á síðustu árum. Að
sögn Gústafs Steingrímssonar, hag-
fræðings hjá Landsbankanum, getur
samdráttur í innlánum skýrst af því
að fjármunirnir leiti í neyslu, fjár-
festingar, hlutabréfakaup, bílakaup
eða fasteignakaup. Margt komi til
greina í því efni. „Það er reyndar
ekki einfalt að greina hvert innlánin
streyma,“ segir Gústaf.
„Vextir á innlánsreikningum eru
mjög lágir og í flestum tilvikum er
raunávöxtun neikvæð. Það er því
ekki óeðlilegt að einhver hluti af
þessum innlánum leiti í fjárfestingu í
verðtryggðum sjóðum eða í hluta-
bréf. Þegar raunávöxtun á pen-
ingum er neikvæð – þ.e. þegar verð-
gildi þeirra rýrnar yfir tíma – er
eðlilegt að það ýti undir aukna
neyslu almennings.“
Krafan mjög lág
– Eru innlánsvextir óeðlilega
lágir um þessar mundir?
„Ávöxtunarkrafan hér á landi
er almennt séð mjög lág og er
það að stærstu leyti vegna fjár-
magnshaftanna. Höftin hafa þau
áhrif að fjármagn kemst ekki úr
landi. Það safnast því hér upp og
er dæmt til að eltast við þær
eignir sem hér eru. Það ýtir und-
ir verðhækkun eignanna sem
þrýstir ávöxtunarkröfunni niður.
Þessi áhrif haftanna ná líka til
ávöxtunar innlána og þrýsta niður
vöxtum þeirra. Það sem einnig
þrýstir á innlánsvexti til lækkunar
er tiltölulega lítil lánsfjáreftirspurn
og hefur bankakerfið því ekki jafn-
mikla þörf fyrir innlán og það hefði
væri lánsfjáreftirspurn meiri.“
Spariféð að brenna upp
Pétur H. Blöndal, alþingismaður
og tryggingastærðfræðingur, hefur
á undanförnum árum reglulega lýst
yfir áhyggjum sínum af minnkandi
innlánasöfnun heimila.
„Þetta er mjög slæm þróun.
Stærstur hluti innlána eru óverð-
tryggður, 60-70%, og sá hluti rýrnar
af sjálfu sér án þess að eigendur
sparifjárins taki það út. Spariféð
brennur því hratt upp og í ofanálag
eru sparifjáreigendur skattlagðir.
Fjármagnstekjuskattur var hækk-
aður í þrem þrepum á kjör-
tímabilinu, úr 10% í 15%, svo í 18%
og loks í 20%. Bankarnir hafa veitt
ýmsar ívilnanir til skuldara og má
þar nefna 110%-leiðina fyrir skuld-
uga húseigendur og endurgreiðslu
vaxta. Bönkunum hefur hins vegar
ekki dottið í hug – og þeir hafa ekki
einu sinni ýjað að því – að hækka
vexti á innlánum,“ segir Pétur sem
minnir á að eignir lífeyrissjóðanna
séu nú um 2.400 milljarðar króna.
Það er um fjórföld innlán heim-
ilanna miðað við stöðuna í mars á
þessu ári.
Rýrna um 305 milljarða frá 2009
 Óverðtryggð innlán heimila á bankabókum hafa dregist verulega saman frá efnahagshruninu
 Ávöxtun á óverðtryggðum bankabókum hefur verið neikvæð nær allan undanfarinn áratug
Morgunblaðið/Golli
Við Austurvöll Dregið hefur úr sparnaði landsmanna á síðustu árum.
Þróun innlána 2003-2013
Heimild: Seðlabanki Íslands*Vísitala neysluverðs
Heimili – milljónir króna (vinstri ás)
Innlánsvextir í % (nafnvextir) – almennar sparisjóðsbækur (hægri ás)
Verðlagsþróun, 12 mánaða verðbólga* (hægri ás)
20%
18%
16%
14%
12%
10%
8%
6%
4%
2%
0%
1.000.000
900.000
800.000
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
0
September 2003 Mars 2013
2,2
3,9
608.081
142.592
0,2
1,1
Júlí 2009:
794.697 kr.
(945.761 núvirt)
Alls stóðu innlán heimila í
794.697 milljónum króna í júlí
2009 og var hlutur óverð-
tryggðra innlána þar af 575.394
milljónir. Jafngildir síðari talan
684.771 milljón króna á núvirði
en samanlagt væru óverðtryggð
og verðtryggð innlán í júlí 2009
945.761 milljón kr. á núvirði.
Innlánin voru komin niður í
608.081 milljón króna í mars á
þessu ári og voru óverðtryggð
innlán þar af 379.413 milljónir
króna. Hafa óverðtryggð innlán
því rýrnað um 305.358 milljónir
frá því í júlí 2009.
Verðtryggð innlán stóðu í
219.303 milljónum í júlí
2009 sem væru
260.990 milljónir á nú-
virði, ef ekki hefði kom-
ið til úttekta. Verð-
tryggðu lánin stóðu í
228.668 milljónum
króna í mars sl. og höfðu
því rýrnað um 32.322
milljónir frá júlí 2009.
Vísitala neysluverðs var
345,1 stig í júlí 2009 en
410,7 stig í mars sl.
Verðtryggt
rýrnar líka
SVEIFLUR Í INNLÁNUM
Eldur kom upp í átta metra löngum
fiskibát um fjórar sjómílur suð-
austur af Arnarstapa upp úr hádegi í
gær. Aðeins einn skipverji var um
borð í bátnum og var honum bjargað
um borð í nærliggjandi fiskibát.
Þyrla Landhelgisgæslunnar var
kölluð á vettvang ásamt slökkviliðs-
mönnum frá Slökkviliði höfuðborg-
arsvæðisins en báturinn logaði
stafna á milli. Greiðlega gekk að
slökkva eldinn. Þá var Björg, björg-
unarskip Slysavarnafélagsins
Landsbjargar á Rifi, einnig kölluð
út. Skipverjinn brenndist ekki en
talið er þó að hann hafi verið með
snert af reykeitrun. Skv. upplýs-
ingum frá Gæslunni var maðurinn
fluttur til Reykjavíkur til skoðunar.
Talið er að báturinn hafi sokkið.
Skipverja bjargað þegar eldur
kom upp í bát við Arnarstapa
Ljósmynd/Landhelgisgæslan
Skipskaði Eldur kviknaði í báti við rétt utan við Arnarstapa í hádeginu í
gær. Talið er að báturinn hafi sokkið en skipverjanum var bjargað.
 Greiðlega gekk
að slökkva eldinn
en báturinn sökk