Morgunblaðið - 14.05.2013, Blaðsíða 14

Innlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. MAÍ 2013
SVIÐSLJÓS
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Ákoma á þrjá stærstu jökla landsins í
vetur var yfirleitt minni en í meðalári,
með þeirri undantekningu að meiri
snjór féll á austanverðan Vatnajökul
en að meðaltali.
Mælingaleiðöngrum á stærstu jökl-
ana þrjá, Vatnajökul, Langjökul og
Hofsjökul, er nýlokið og verið er að
vinna úr gögnunum. Landsvirkjun
fylgist vel með afkomu jöklanna, enda
skiptir hún verulegu máli fyrir
vatnabúskap virkjana. Þar á bæ er
beðið eftir lokaniðurstöðum áður en
áhrifin eru metin.
Bergur Einarsson, jarðeðlisfræð-
ingur á Veðurstofu Íslands, stýrði
mælingum á Hofsjökli sem stóðu frá
29. apríl til 6. maí. Hann segir að veðr-
ið hafi verið óvenju slæmt og hálfgert
vetrarástand verið á jöklinum; leysing
tæpast hafin og lækir og flæður utan
jökuls á kafi í ís og snjó.
Þótt ekki sé búið að taka saman
heildarniðurstöður mælinganna sé
ljóst að heldur minni snjór hafi fallið á
Hofsjökul í vetur en í meðalári. Sums
staðar muni 20%, annars staðar 5-
10%. Á toppi Hofsjökuls mælist til
dæmis 15% minni snjóþykkt en að
meðaltali fyrir árin 1991 til 2012. Verið
sé að vinna úr mælingunum og nið-
urstöður ættu að liggja fyrir innan
nokkurra daga.
Mikill snjór á austurhluta
Jarðvísindastofnun Háskóla Íslands
og Landsvirkjun vinna sameiginlega
að mælingum á afkomu Langjökuls og
Vatnajökuls. Vetrarafkoma Langjök-
uls var mæld í lok apríl en leiðangri á
Vatnajökul lauk í síðustu viku.
Finnur Pálsson, verkfræðingur og
verkefnastjóri jöklamælinga hjá Jarð-
vísindastofnun, segir að ákoma á
Langjökul og vesturhluta Vatnajökuls
hafi verið í minna lagi en á hinn bóginn
hafi ákoma á austurhluta Vatnajökuls
verið með mesta móti.
Leysingavatn frá jöklum skiptir
miklu máli fyrir vatnabúskap Lands-
virkjunar. Ákoma að vetri segir þó
ekki endilega til um hvernig búskap-
urinn verður því úrkoma að sumri,
hitastig og skýjahula skipta einnig
miklu máli. Sömuleiðis skiptir máli
hversu mikill snjór féll utan jöklanna.
Finnur bendir á að eftir því sem
vetrarsnjórinn sé þykkari, þeim mun
hægar bráðni jökullinn. Sólgeislun er
stærsta orsök leysingar að sumri.
Snjór er hvítur vegna þess að hann
endurvarpar að mestu geislum sól-
arinnar, jökulís dregur hins vegar í
sig sólgeislun, og orkan úr geislunum
bræðir ísinn. Ryk eða aska á yfirborði
eykur enn á ísog sólgeislunar og ís og
snjór bráðnar fyrir vikið hraðar. Ef
vetrarsnjór er þykkur á jökul-
sporðum er ísinn lengur að koma í
ljós og heildarleysing því minni. Mikil
ákoma að vetri er því ekki endilega
góð fyrir vatnabúskap Landsvirkj-
unar til skemmri tíma litið þótt hún
sé jákvæð til lengri tíma.
Rétt er að taka fram að það er ekki
aðeins leysingavatn frá jöklunum
sem knýr virkjanirnar því snjór sem
fellur utan virkjana nýtist líka og
vatnasvið virkjana er oft afar víð-
feðmt.
Það er þó ljóst að staðan í vatnabú-
skap Landsvirkjunar gæti verið
betri. Í liðinni viku varð Lands-
virkjun að óska eftir því við Alcoa-
Fjarðaál að draga tímabundið úr
orkunotkun sökum lágrar vatns-
hæðar í Hálslóni. Vatnshæðin var þá
576,23 metrar yfir sjávarmáli en hafði
áður verið lægst 580,85 metrar.
Ljósmynd/Finnur Pálsson
Borað Jöklamælingamenn notuðu snjóbíl til að fara um Vatnajökul. Ákoman var mæld á 60 stöðum.
Ákoma á jöklana
var yfirleitt slök
 Minni á Langjökul og Hofsjökul  Misjafnt á Vatnajökli
Ljósmynd/Finnur Pálsson
Lúxus Snjóbíllinn dregur á eftir sér hús á hjólum sem er aðsetur jöklamæl-
ingamanna meðan á ferðinni stendur. Einnig er farið um á vélsleðum.
Mælingarnar fara þannig fram
að borað er með snjókjarnabor í
tilteknum mælipunktum á jökl-
unum, sem eru hinir sömu ár eft-
ir ár. Mæld er uppsöfnuð snjó-
þykkt frá seinasta hausti.
Jarðvísindastofnun Háskólans
sér um mælingar í 25 punktum á
Langjökli og um 60 punktum á
Vatnajökli. Veðurstofan mælir á
26-30 stöðum á Hofsjökli og
átta stöðum á Drangajökli og
báðar sameinast stofnanirnar
um mælingar í nokkrum punkt-
um á Mýrdalsjökli með aðstoð
félaga í Jöklarannsóknafélaginu.
Mæld er snjóþykkt og eðl-
isþyngd, sem gerir kleift að
reikna vatnsgildi vetrarlagsins.
Að hausti er mælt hversu mik-
ið hefur bráðnað. Þá má reikna
út hver ársafkoma jökulsins var.
Bora á sömu
stöðunum
ÞYKKT OG EÐLISÞYNGD
Voltaren 11,6 mg/g, hlaup. Inniheldur 11,6 mg af díklófenaktvíetýlamíni. Ábendingar:
Staðbundnir bólgukvillar. Skammtar og lyfjagjöf: Fullorðnir og börn 14 ára og eldri: 2-4 g af
hlaupi borið á aumt svæði 3-4 sinnum á sólarhring. Mælt er með handþvotti eftir notkun,
nema verið sé að meðhöndla hendur. Ef meðhöndla á bráð, minniháttar meiðsli í stoðkerfi
skal ekki nota Voltaren lengur en 7 daga án samráðs við lækni. Hafið samband við lækninn
ef einkenni eru viðvarandi eða versna eftir meðferð í 7 sólarhringa. Frábendingar: Ofnæmi
fyrir einhverju innihaldsefnanna, asetýlsalisýlsýru og öðrum bólgueyðandi gigtarlyfjum
(NSAID). Sjúklingar sem hafa fengið astma, ofsakláða eða bráða nefslímubólgu af völdum
asetýlsalisýlsýru eða annarra bólgueyðandi gigtarlyfja (NSAID) eiga ekki að nota lyfið.
Síðustu 3 mánuðir meðgöngu. Má ekki nota handa börnum og unglingum 14 ára og yngri.
Sérstök varnaðarorð: Má eingöngu bera á heila og heilbrigða húð og alls ekki á slímhúðir eða
augu. Getur valdið húðertingu. Varast skal mikið sólarljós, notkun samhliða bólgueyðandi
lyfjum eða að hylja notkunarsvæðið með loftþéttum umbúðum. Gæta skal sérstakrar varúðar
hjá öldruðum eða astma-/ofnæmis-sjúklingum (hefur valdið berkjukrampa). Hætta á meðferð
ef útbrot koma fram eftir notkun. Við notkun á stór húðsvæði eykst hættan á almennum
aukaverkunum, t.d. á nýru. Við brjóstagjöf eða meðgöngu má eingöngu nota lyfið í samráði
við lækni. Lesið leiðbeiningar á umbúðum og í fylgiseðli fyrir notkun. Geymið þar sem
börn hvorki ná til né sjá. Markaðsleyfis hafi: Novartis Consumer Health S.A. Umboð á
Íslandi: Artasan ehf., Suðurhrauni 12a, 210 Garðabæ
Fæst án lyfseðils
Verkjastillandi
bólgueyðandi
Veldur síður
lyfjaáhrifum um
allan líkamann eins
og þegar töflur eru
teknar inn