Morgunblaðið - 16.05.2013, Blaðsíða 24

FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Norðurskautsráðið var ekkibeinlíns heimsþekktstofnun fyrir nokkrumárum en nú er orðin
breyting þar á. Fjöldi ríkja bankar á
dyrnar og vill fá áheyrn og helst að-
ild. Vonir um að siglingaleiðir opnist
þegar ísinn minnkar og spár vísinda-
manna um að miklar olíu- og gas-
lindir séu á hafsbotni á svæðinu auka
áhugann. Einnig námur á Grænlandi
en þar er vitað að geysimikið er af
ýmsum verðmætum jarðefnum.
Ríki með fulla aðild að ráðinu eru
átta og eiga öll land norðan heim-
skautsbaugs. Ísland er í þeim hópi
(enda hálf Grímsey norðan heim-
skautsbaugs). Ráðherrafundur
Norðurskautsráðsins var haldinn í
Kiruna í Norður-Svíþjóð í gær, und-
irritaður var m.a. samningur um
gagnkvæma aðstoð ríkjanna vegna
olíumengunar í hafi. John Kerry, ut-
anríkisráðherra Bandaríkjanna,
fagnaði þessum áfanga enda hefðu
Bandaríkjamenn komist að því þegar
olíuslys varð á Mexíkóflóa hve brýnt
væri að eiga samstarf við aðra um
slík mál.
Öll ríkin átta hafa nú gegnt for-
mennsku frá stofnun ráðsins 1996 og
var samþykkt sameiginleg yfirlýsing
um framtíðaráherslur í tilefni þess.
Þar segir að gríðarmikil tækifæri fel-
ist í efnahagslegri þróun norðurslóða
og samstarf á því sviði verði for-
gangsmál. Styrkja þurfi samstarf
norðurskautsríkjanna enn frekar á
sviði umhverfismála og öryggis.
Danir gæta hagsmuna Grænlend-
inga enda fara þeir með utanríkis- og
varnarmál þeirra. En fram til þessa
hafa bæði Grænlendingur og Fær-
eyingur, fulltrúar tveggja af þrem
ríkiseiningum danska konungsríkis-
ins auk móðurlandsins, setið við hlið
danska fulltrúans.
Svíar fækka fulltrúum danska
konungsríkisins í einn
Ekki lengur. Svíar, sem gegnt
hafa forystu í ráðinu frá 2011, neit-
uðu að samþykkja kröfu jafnaðar-
mannsins Alequ Hammond, nýs for-
sætisráðherra Grænlands, um að
Grænlendingurinn fengi áfram stöðu
sem fulltrúi sjálfstæðs ríkis á ráð-
herrafundi ráðsins í gær. Ákvað
Hammond þá að hunsa fundinn.
Harka hennar sýnir vafalaust auk-
ið sjálfstraust Grænlendinga sem
hver þjóðin á fætur annarri reynir nú
að vingast við í von um að fá að nýta
auðlindir landsins. Ráðherrann segir
í viðtali við grænlenska dagblaðið
Sermistiaq að áður hafi Danir haft
þrjú sæti í ráðinu en þegar Svíar hafi
tekið við hafi danska konungsríkið
einungis fengið eitt sæti úthlutað á
ráðherrafundi samtakanna. Hún ótt-
ast að nú þegar Kanadamenn taki við
stjórnarformennskunni í kjölfar Svía
verði staðan sú sama og núna.
„Samvinnan í Norðurskautsráðinu
er ákaflega mikilvæg í augum naal-
akkersuisut (grænlensku heima-
stjórnarinnar) og því er það afar
slæmt að nauðsynlegt skuli hafa
reynst að taka þessa ákvörðun,“
sagði í yfirlýsingu frá skrifstofu
Hammond á þriðjudag. Hún segir
þar að strax verði hafnar viðræður
við Kanada til að tryggja viðunandi
lausn. Athygli vakti að talsmenn
samstarfsflokka jafnaðarmanna,
Atassut og Partii Inuit, sögðu aðgerð
Hammond hafa komið á óvart.
Færeyski forsætisráðherrann, Kaj
Leo Holm Johannesen, er ósammála
Hammond. „Það er mikilvægara að
geta talað beint við þá sem taka
ákvarðanirnar og haft áhrif á þá en
að láta í ljós óánægju sína,“ segir Jo-
hannesen í samtali við færeyska út-
varpið.
Krefjast sætis í
Norðurskautsráði
AFP
Mætt John Kerry, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, og öldungadeildar-
þingmaðurinn Lisa Murkowski á fundinum í Kiruna í Norður-Svíþjóð.
24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þótt ekki hafienn veriðmynduð ný
ríkisstjórn í kjölfar
kosninga í apríllok
fer ekki á milli
mála að stjórnarandstaðan hef-
ur þegar tekið til starfa, þótt
hún flytji mál sitt enn úr ráð-
herrastólunum. Umræðan um
raunverulega stöðu ríkissjóðs á
dögunum endurspeglaði það.
Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson telur að nýjar
upplýsingar, sem hann hafði
óskað eftir vegna viðræðna um
stjórnarmyndun, sýni mun lak-
ari stöðu landsjóðsins en haldið
var á lofti vikurnar fyrir kosn-
ingar. Upplýsingarnar sem Sig-
mundur vitnar til hafa ekki ver-
ið birtar opinberlega svo ekki
eru efni til að leggja dóm á
þær. En flestum er væntanlega
í fersku minni að eftir að fjár-
lög höfðu verið afgreidd í lok
síðasta árs fóru ráðherrar frá-
farandi stjórnar á flug og lof-
uðu upp í ermina á sér út og
suður. Slík loforð eru fæst
bindandi fyrir ríkissjóð. En þar
til stjórnarskipti hafa orðið rík-
ir nokkur óvissa um þau atriði.
En því fyrr sem slíku óvissu-
ástandi linnir því betra.
Starfsstjórnin, sem situr þar
til ný stjórn hefur tekið við,
hefur áfram stjórnskipulegar
skyldur, þótt pólitískt umboð
hafi fallið brott með bresti.
Hún fer með opinbert forsvar
fyrir landið inn á við sem við
útlönd. Ríkisstjórnin verður því
að upplýsa með hvaða hætti
hún beitti sér vegna
fundar Norður-
heimskautsráðsins í
Kiruna í Svíþjóð.
Hlutur Grænlend-
inga hefur upp á síð-
kastið verið gerður lakari á
þeim vettvangi en áður var. Það
varð til þess að þeir ákváðu að
mæta ekki á fund ráðsins í Kir-
una. Svíar hafa neitað að sam-
þykkja Grænland sem aðild-
arþjóð að ráðinu á sama tíma og
þjóðir sem næsta lítilla hags-
muna hafa að gæta, jafnvel án
samanburðar við hagsmuni
Grænlendinga, fá aukna að-
komu að því.
Aleqa Hammond, formaður
grænlensku landstjórnarinnar,
hefur sagt, í viðtali við græn-
lenska dagblaðið Sermistiaq, að
áður en Svíar tóku við for-
mennsku í Norðurheimskauts-
ráðinu árið 2011 hafi Danir haft
þrjú sæti þar fyrir hönd Dan-
merkur, Færeyja og Græn-
lands, en fái síðan aðeins eitt
sæti. Því fái Grænlendingar og
Færeyingar ekki sæti við
aðildarborðið. Hammond óttast
að ekki verði úr þessu bætt er
Kanada tekur við stjórnarfor-
mennskunni. Ekki hefur verið
upplýst á hvern veg Ísland hafi
brugðist við í þessari stöðu og
hvort það hafi lagt sitt lóð á
skál Grænlands og Færeyja eða
alls ekki hreyft neinum at-
hugasemdum gagnvart fram-
göngu Svía. Nauðsynlegt er að
íslensk yfirvöld geri hreint fyrir
sínum dyrum hvað þetta mál
varðar.
Núverandi starfs-
stjórn hefur upplýs-
ingaskyldu gagnvart
almenningi}
Upplýsingaskylda
í millibilsástandi
Segja má að núfyrst sé farið
að glitta almenni-
lega í sumarið víð-
ast hvar um landið
og brúnin tekin að
léttast hjá mann-
fólkinu, líka hjá þeim sem hafa
búið við háa snjóskafla mán-
uðum saman. Á næstu dögum og
um næstu helgi mun sjást til
sólar víða um land, sem er sér-
stakt ánægjuefni þar sem fram-
undan er ein mesta ferðahelgi
ársins.
Hverjir af öðrum stíga lands-
menn upp í bifreiðar sínar og
renna upp í sveit – eða gera sér
ef til vill bæjarferð, þeir sem
búa í sveitum landsins.
Íslendingar hafa sem von er
almennt ánægju af að ferðast
um landið sitt. Hvarvetna er
fagurt um að litast og fjöl-
breytnin ævintýralega mikil.
En þó að sólin muni sennilega
skína víða um land um helgina
er einn skuggi sem fylgir ferða-
löngunum og þeir losna ekki
undan. Þar er ekki
um að ræða þeirra
eigin skugga, held-
ur skugga þeirrar
ríkisstjórnar sem
senn hrökklast út
úr stjórnarráðinu.
Ríkisstjórnin hefur gert
ferðalög landsmanna um eigið
land miklum mun erfiðari en
þau þyrftu að vera og voru áður
en skattahækkanir hennar
dundu á. Eldsneyti og bifreiðar
bera skatta og gjöld langt um-
fram það sem áður hefur þekkst
sem verður til þess að ánægju-
legt helgarfríið verður dýrara
en ástæða er til eða hægt er að
réttlæta.
Landsmenn láta ríkis-
stjórnina ekki stöðva sig í að
ferðast um landið, en augljóst
er að þeir geta ekki ferðast
jafnmikið og væri skattlagn-
ingin hófleg og sanngjörn.
Þetta er eitt af ótal málum
sem næsta ríkisstjórn þarf að
endurskoða og vinda ofan af eft-
ir fráfarandi ríkisstjórn.
Ferðamenn líkt og
aðrir líða fyrir
skattpíningarstefnu
ríkisstjórnarinnar}
Dýrari ferðalög
Þ
að var ófagurt um að litast á sam-
félagsmiðlunum daginn eftir
kosningarnar. Úti um allt mátti
sjá fólk býsnast yfir samlöndum
sínum, þeir væru nú meiri fíflin,
skoðanir þeirra væru á einhvern hátt órétt-
mætari en hinna og verst væri að atkvæði
þessara fífla, ekki síst ef það bjó á lands-
byggðinni, giltu líka. Á stuðningsmönnum frá-
farandi ríkisstjórnar mátti helst skilja að
þetta væri allt einn stór misskilningur, fólk
hefði bara ekki kunnað að meta allt það frá-
bæra sem stjórnin hefði gert. Þessi vafasama
söguskýring, að mesta tap sitjandi ríkis-
stjórnar í Vestur-Evrópu frá stríðslokum
megi útskýra með misskilningi, virðist nú
meira að segja hafa ratað á síður dagblaða er-
lendis. Berin hafa sjaldan verið jafnsúr og nú.
Þar sem gremjunni sleppti byrjaði svo spuninn á ný og
allir flokkar urðu, svo sem þeirra er siður, sigurvegarar
kosninganna og gjaldgengir í ríkisstjórn. Svona eins og
Manchester City var móralskur meistari þegar þeir fóru
halloka síðast fyrir nágrönnunum, einu sinni sem oftar.
Gremjan fann sér ýmsan farveg. Sumir fóru að opna
heimasíður í nafni Sjálfstæðisflokksins og dreifa þar
óhróðri um væntanlegan samstarfsflokk, aðrir tóku upp
gamla siði frá því þeir voru „starfsmenn á plani“ og fóru
að blogga á nóttunni. Einum þingmanninum tókst á inn-
an við viku að telja það fyrst í lagi þó að Sigmundur og
Bjarni fengju rúman tíma til að mynda stjórn á sinn eig-
in hátt og síðan að kvarta yfir seinaganginum
og vinnubrögðunum.
Í þessu samhengi var forvitnilegt að sjá
fundinn sem formaður Framsóknarflokksins
hélt, þar sem boðskapurinn var sá að staða
ríkisfjármálanna hefði verið fegruð í aðdrag-
anda kosninganna. Þeim sem þar spurðu for-
manninn spjörunum úr tókst að forðast með
nákvæmni, sem stýriflaugar Bandaríkjahers
yrðu stoltar af, að velta því upp hvað slíkar
fréttir, ef réttar væru, segðu um þá sem hald-
ið hafa utan um málin síðustu fjögur árin. Allt
púðrið fór í að spyrja hvað þetta þýddi fyrir
loforðin og hvort að þetta þýddi ekki að skatt-
ar yrðu alveg örugglega ekki lækkaðir. Fáir
veltu fyrir sér hvort árangur fráfarandi ríkis-
stjórnar hefði kannski ekki verið sá sem aug-
lýstur var í aðdraganda kosninga og hampað
mjög síðan.
Einn af fjölmörgum óþokkum sem uppi voru á 20. öld
sagði að ef maður endurtæki lygi nógu oft færi fólk að
trúa henni. Fulltrúar og stuðningsmenn ríkisstjórnar-
innar hafa hér endurtekið hvað eftir annað að nú sé land-
ið að rísa, atvinnuleysi fari minnkandi og allt sé frábært
þökk sé ríkisstjórninni. Það virðist hafa skilað því einu að
þeir sem héldu þessu fram fóru sjálfir að trúa en kjós-
endur gerðu það ekki. Þegar menn hafa blekkt sjálfa sig
með þeim hætti er ekki nema von að þegar loks er bragð-
að á berjunum, reynist þau súr.
sgs@mbl.is
Stefán Gunn-
ar Sveinsson
Pistill
Berin eru súr
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Samþykkt var á fundi Norður-
skautsráðsins í gær að veita
Kína áheyrnaraðild að ráðinu en
einnig Indlandi, S-Kóreu, Ítalíu,
Japan og Singapúr. Financial
Times sagði að endanlegri af-
greiðslu umsóknar Evrópusam-
bandsins hefði hins vegar verið
frestað að kröfu Kanadamanna.
Þeir eru ósáttir við bann sam-
bandsins á innflutningi á sela-
afurðum. Einnig hyggst ESB
setja hömlur við innflutningi á
olíu sem unnin er úr tjörusandi í
Kanada. Umhverfissinnar segja
olíuvinnsluna ógna náttúrunni.
Kanadamenn
stöðva ESB
ÁHEYRNARAÐILD
Skinn Kanadamenn vilja m.a. fá að
selja selaafurðir á mörkuðum ESB.