Morgunblaðið - 16.05.2013, Side 27

UMRÆÐAN 27Bréf til blaðsins
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 2013
Ég man ekki alveg
hvenær Hafnar-
fjarðarkirkja, Þjóð-
kirkjan í Hafnarfirði
eins og hún er kölluð af
Hafnfirðingum í dag-
legu tali, gerði ofan-
greinda setningu að
kjörorði sínu. Mig
minnir að ég hafi komið
hugmyndinni að þessu
kjörorði kirkjunnar á
framfæri við sóknar-
nefnd og sóknarprest skömmu eftir
að ég hóf þar störf árið 1996. Alla
vega þótti okkur sem þar störfuðum á
þeim tíma kjörorðið eiga vel við:
Hafnarfjarðarkirkja og þjóðkirkjan í
heild sinni vildi vera öllum opin, vildi
vera tilbúin að þjóna þeim sem til
hennar leituðu óháð því hvort við-
komandi væri í þjóðkirkjunni. Enda
var meirihluti þjóðarinnar í þjóð-
kirkjunni – kirkju sem vildi starfa í
„þína þágu“, þágu allra. Og þannig
vill hún vissulega enn þjóna þjóðinni.
Á liðnum vetri hef ég þjónað sem
kirkjuhirðir í sænsku kirkjunni í árs-
leyfi frá störfum mínum í Hafnarfirði.
Í Svíþjóð hef ég átt þess kost að fylgj-
ast vel með þeirri miklu breytingu
sem er að verða á stöðu kirkjunnar
þar í landi sem á Norðurlöndunum
öllum. Árið 1996 þegar kjörorðið góða
var tekið upp í Hafnarfjarðarkirkju
var sænska kirkjan enn tengd rík-
isvaldinu nánum böndum rétt eins og
sú íslenska. Árið 2000 var slitið á milli
í Svíþjóð og síðan hefur fækkað í
sænsku kirkjunni um 1% á ári, eða
ein 12% á þeim 12 árum sem liðin eru.
Sama þróun hefur átt sér stað í Finn-
landi, bæði hvað varðar aðskilnað
kirkju og ríkis og fækkun. Staða þjóð-
kirkna Íslands og Noregs hefur einn-
ig breyst með tilheyrandi fækkun.
Aðeins danska „Folkekirken“ heldur
sínu striki sem ríkiskirkja, sett undir
kirkjumálaráðherra.
Í öllum norrænu Þjóðkirkjunum
fækkar – nema ef til vill í Færeyjum.
Ástæðurnar eru margar. Fjölgun
innan annarra trúfélaga og fjölgun
trúfélaga almennt er ein skýringin,
aukið trúleysi og afhelgun samfélags-
ins önnur. Fækkun meðlima leiðir af
sér tekjuskerðingu sem þarf að
bregðast við. Kirkjur eru lagðar nið-
ur og seldar. Starfsfólki er fækkað.
Þjónusta minnkuð. Sóknum og
prestaköllum og prófastsdæmum
fækkað. Hægt og bítandi er hert að
sultarólinni.
Um leið er fólk hvatt til að halda
áfram að vera í þjóðkirkjunum með
því meðal annars að benda á þá þjón-
ustu sem kirkjurnar veita – að kirkj-
urnar veiti „þjónustu í þágu almenn-
ings“ og þess vegna sé það einhvers
virði að vera þar áfram innanborðs.
Minna er talað um trú, hvort fólk
sé kristið eða ekki. Þvert á móti eru
rök færð fyrir því að það
sé sjálfsagt að vera
áfram í kirkjunni þó
maður sé trúlaus – til að
njóta þjónustu hennar
og styðja við menning-
ararfinn eins og það
gjarnan er orðað.
Nú hafa vaknað mikl-
ar efasemdir um þennan
málflutning innan
sænsku og finnsku þjóð-
kirknanna sérstaklega.
Þar er því haldið fram af
mörgum að kirkjurnar
séu í afneitun, þær horfist ekki í augu
við stöðuna eins og hún er. Þróunin
muni verða sú að fólki fækki í þjóð-
kirkjunum. Sama hversu góða þjón-
ustu kirkjurnar veiti. Kirkjurnar
verði að horfast í augu við að tekist sé
á um öll Vesturlönd um hug-
myndafræði, trú, guðleysi og nýja
heimssýn. Og því sé það ekki lengur
nóg að bjóða bara fram þjónustu sína
eins og ekkert hafi í skorist. Kirkj-
urnar á Norðurlöndum verði að líta í
eigin barm, spyrja sig hvað það sé að
vera þjóðkirkja þegar stór hluti þjóð-
arinnar sé ekki lengur í kirkjunni.
Og um leið að spyrja sig að því
hvað það sé að vera kristinn og
trúaður.
En það er kannski stóra spurn-
ingin sem hinar þjónustumiðuðu
þjóðkirkjur hafi svo allt of lengi forð-
ast að takast á við.
Og fleira þarf að gera að mati
þeirra sem vilja sjá breytingar. Að
stækka þjónustueiningar kirkjunnar
er ein af þeim leiðum sem farnar hafa
verið til þess að mæta fækkun og
þyngri rekstri. En þó þjónustan batni
er hætta á að hið persónulega sam-
band hverfi algerlega. Hið persónu-
lega samband sem aðeins verður til
þar sem tveir eða þrír koma saman í
Jesú nafni. Kirkjan þurfi því að snúa
aftur til hins einfalda, til hins smáa.
Ég byrjaði þessa vangavelti á því
að rifja upp kjörorðið okkar í Hafn-
arfjarðarkirkju – „Þjóðkirkja í þína
þágu“. Þjóðkirkjan vill þjóna öllum
þannig að kjörorðið á enn vel við þó
það sé komið til ára sinna.
En á umbrotatímum þegar allt er á
hverfanda hveli er hollt fyrir alla sem
unna kirkju og kristni að staldra við
og íhuga kjarnann, ræturnar og horfa
þaðan til framtíðar í Jesú nafni.
Þjóðkirkja
í þína þágu
Eftir Þórhall
Heimisson
Þórhallur
Heimisson
»Kirkjurnar á Norð-
urlöndum verði að
líta í eigin barm, spyrja
hvað það sé að vera
þjóðkirkja þegar stór
hluti þjóðarinnar er
ekki lengur í kirkjunni.
Höfundur er sóknarprestur í
Hafnarfjarðarkirkju.
Einu sinni var hagfræðingur sem
hét John M. Keynes, hann var há-
skólakennari í London.
Að lokinni fyrri heimsstyrjöld var
mikið atvinnu-
leysi í Bretlandi,
orsök atvinnu-
leysisins var, að
Bretar vildu hafa
sama gengi á
pundinu og hafði
verið fyrir ófrið-
inn. Útkoman var
sú að þeirra
framleiðsla var of
dýr fyrir heims-
markaðinn. Keynes kom með það
ráð, að grafa niður búnt af punds-
seðlum og láta atvinnulausa menn
grafa þau upp, og þeir eignuðust
peningana fyrir vinnuna. Pening-
arnir rynnu til þeirra, sem seldu
þessum fyrrverandi atvinnulausu,
vörur eða þjónustu. Bretar fóru
ekki að ráðum Keynes, það gerðu
Þjóðverjar sem lögðu hraðbrautir
landshorna á milli. Fleiri fram-
kvæmdir var farið í. Atvinnuleys-
ingjarnir fyrrverandi keyptu sér
fisk í matinn, sem hækkaði verð á
fiski og íslenskir togarar seldu fyrir
ofurverð í Cux og Bremerhaven.
Annar heimsófriður hófst 1. sept-
ember 1939, það tók Breta ekki
nema nokkra daga að komast í þann
slag. Íslendingar skulduðu mikla
peninga í London og fengu leyfi
Breta til að landa í Þýskalandi til
áramóta.
Leyfið var háð því skilyrði að siglt
yrði um Eyrarsund og Kílarskurð.
Spurn eftir hergögnum jókst, at-
vinnuleysi í Bandaríkjunum var 17%
haustið 1939, vorið 1940 var það
komið niður í 2%. Það eina sem
gerðist var að einhverjir menn fóru
að skjóta og prentvél seðlabanka
Bandaríkjanna var sett í gang, at-
vinnuleysið gufaði upp. Hern-
aðarbröltið náði til Íslands og hér
hrúguðust upp dollarar og pund. At-
vinnuleysi virðist því vera skipu-
lagsatriði fremur en óumflýjanlegt
náttúrulögmál. Við eigum fiskveiði-
lögsögu sem er sex sinnum stærri
en Ísland, á sjöunda áratug seinustu
aldar áttum við heimsins öflugasta
síldveiðiflota. Sá var settur í að
veiða loðnu, þegar síldin hvarf, en
loðna er aðalfæða þorsks sem lengi
var undirstaða okkar útflutnings.
Með minnkandi loðnuveiðum stækk-
ar þorskurinn og því óhætt að auka
kvóta um 7% á ári þar til aflinn er
kominn í ca. 350.000 tonn eins og
hann var áður fyrr.
Markaðirnir munu tæpast taka
eftir svo lítilli aukningu á framboði.
Keynes kom með þá kenningu, að
hreppsnefndir og ráðsstjórnir ættu
að leggja fyrir fé í góðæri, nota svo
sjóðinn þegar samdráttur herjaði á
einkageirann. Nú nýlega voru Sel-
tirningar að kvarta yfir því að til
stæði að draga úr umferð um Mýr-
ar- og Geirsgötu. Nesbúarnir telja
þetta flóttaleið.
Það þurfa fleiri flóttaleiðir. Suð-
urgatan í Reykjavík stefnir beint á
Keili, gatan er tvíbreið og hefir
greinilega verið ætlað annað hlut-
verk, en vera umferðaræð fyrir
nokkur hús í Skerjafirði. Ef Suð-
urgatan er lögð beint yfir fjörðinn,
kemur hún að landi á Bessa-
staðanesi þar sem ýmsir hafa viljað
gera flugvöll fyrir höfuðborgar-
svæðið. Nesið er marflatt, að því
undanskildu, að þunnur berggangur
gengur gegnum það mitt. Sundur-
sprengdur og niðurmulinn gæti
gangurinn notast í malbik á stórum
flugvelli. Hvar á að fá peninga fyrir
þessu? kann einhver að spyrja. Við
eigum okkar eigin Seðlabanka sem
getur lánað fyrir þessu þar til betur
árar.
GESTUR GUNNARSSON,
tæknifræðingur.
Atvinnuleysi
Frá Gesti Gunnarssyni
Gestur Gunnarsson
Z-Brautir og gluggatjöld
Faxafeni 14 - 108 Reykjavík - S. 525 8200 - z.is
Úrval - gæði - þjónusta
Allt fyrir
gluggana
á einum
stað
Mælum,
sérsmíðum
og setjum upp