Morgunblaðið - 16.05.2013, Blaðsíða 26

26 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 2013
Listsköpun er eitt
mikilvægasta svið
hvers samfélags. Það
er ekki síst í gegnum
listaverk og listrænar
athafnir sem þjóðirnar
birtast og finna end-
urnýjunarkraft sinn.
Úr listaheiminum
liggja fínir þræðir um
allan þjóðarlíkamann,
þess vegna má jafnan
lesa heilsufar samfélagsins á sjón-
himnu listalífsins. Þegar kreppudoði
eða krampakennt bjartsýnispepp,
sem brýst fram í reiðiþrungnu rök-
leysishjali, er ríkjandi í listaheim-
inum er eins víst að sama sé uppi á
teningnum í öðrum kimum sam-
félagins. Ef tekst að losa um doðann
og virkja kraftinn í rökleysis ofstop-
anum í jákvæðri uppbyggingu er
samfélagið á batavegi. En það vita
þeir sem til þekkja að bati hvort
sem er í sjúkum einstaklingi eða
samfélagi er ekki snurðulaus sam-
fella í átt til ljóssins; eitt jákvætt
skref fram á við getur leitt til tíma-
bundins falls um tvö eða fleiri skref
aftur á bak.
Ágreiningur, jafnvel átök um list-
rænar áherslur er hverju samfélagi
mikilvægt. Áherslumunur getur
skapast vegna mismunandi uppruna
og bakgrunns einstaklinga, stund-
um ná menn ekki saman vegna
skorts á nauðsynlegum upplýs-
ingum, innsæi eða hugmyndaauðgi.
Listsköpun er flókið og erfitt starf.
Flestir sem byrja á listabrautinni
eru knúnir til að leggja árar í bát og
hverfa til annarrar iðju meirihlut-
ann af sínum vökutíma. Eru ekki
listamenn nema að nafninu til, þótt
þeir geti átt góða spretti í löngum
fríum. Það hefur aldrei gefist vel að
bæta upp skort með reiðilestrum
svo ekki sé talað um á opinberum
vettvangi. Þetta gerðist þó nýverið
á síðum þessa ágæta blaðs þegar
listamaðurinn Kristinn Hrafnsson
lét hnútasvipu reiðiþrunginna
brigslyrða dynja á góðu fólki; fyrst
Fríðu Björk Ingvarsdóttur, nýráðn-
um rektor Listaháskóla Íslands, og
síðan var meiðyrðunum látið rigna
yfir Ásmund Ásmundsson myndlist-
armann fyrir það eitt að koma Fríðu
til varnar í málefnalegum grein-
arstúfi.
Listaháskóli Íslands er afar mikil-
væg stofnun og starfsvettvangur
fyrir skapandi fólk og listamenn
sem vilja helga kennslustörfum
krafta sína í lengri eða skemmri
tíma. En Listaháskóli Íslands og
listaháskólar yfirleitt
eru fyrst og fremst
starfsvettvangur ungra
listamanna sem vilja
rækta hæfileika sína,
styrkja eigið atgervi í
sköpunarstarfinu og
auðga um leið sam-
félagið og gefa því nýja
vonarneista. Góður
listaskóli verður að
vera opinn og skemmti-
legur um leið og hann
er djarfur, gagnrýninn
og þrunginn sprengikrafti.
Listamaðurinn Kristinn Hrafns-
son hefur á fyrri árum komið nokk-
uð að uppbyggingu Listaháskóla Ís-
lands og ætti þess vegna að vita að
margt hefði betur mátt fara í
stefnumótun og stundum hafa verið
framkvæmdir vafasamir gerningar í
ráðningu starfsmanna. Engu að síð-
ur hefur skólinn sótt jafnt og þétt í
sig veðrið.
Í kreppunni hafa fáir tíma eða
krafta aflögu til að hræra svo mjög í
brotakenndri fortíð nema þar sé að
finna skemmtilega neista til upp-
byggingar. Eineltistilburðir innan
listaheimsins beinast alltaf gegn
framsæknum listamönnum og mið-
ast að því að uppræta áhrif þeirra.
Ef rammt kveður að eineltinu getur
þetta á tímabilum dregið töluverðan
brodd úr listnemum og listamönn-
um yfirleitt. Ég hvet því Kristinn
Hrafnsson til að taka upp léttara
hjal, blása í glæðurnar og hafa hem-
il á svartagaldri neikvæðninnar. Fá-
ir nenna að sökkva sér ofan í orma-
gryfju úreltra flokkadrátta og
valdabaráttu þar sem allar listræn-
ar hugsjónir virðast löngu gleymd-
ar. Ungir listamenn og listnemar
hafa fyrst og fremst áhuga á því að
finna sjálfum sér farveg á ögrandi
og óvæntan hátt og læra vonandi
fyrr en seinna réttu brögðin til að
halda í halann á myrkraöflunum
hvort sem myrkurlampinn logar
innan veggja Listaháskóla Íslands
eða utan.
Að halda í halann
á myrkraöflunum
Eftir Hannes
Lárusson
Hannes Lárusson
» Þetta gerðist þó
nýverið á síðum
þessa ágæta blaðs
þegar listamaðurinn
Kristinn Hrafnsson lét
hnútasvipu reiði-
þrunginna brigslyrða
dynja á góðu fólki.
Höfundur er myndlistarmaður.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar eru á aðra miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn "Senda inn
grein" er valinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.
Íslendingar standa
frammi fyrir krefjandi
verkefnum. Áríðandi er
að fjölga störfum og
bæta kaupmátt almenn-
ings. Standa þarf vel að
menntun og hækkandi
meðalaldur þjóðarinnar
mun kalla á styrka vel-
ferðarþjónustu. Til að
þjóðin geti tekist á við
þessar áskoranir er mikilvægt að
leita nýrra leiða og hugsa hlutina upp
á nýtt. Mikil orka hefur farið í um-
ræður um þau efnahagslegu við-
fangsefni sem við glímum við, en
áskoranir okkar snúa ekki síður að
hugarfari. Hugarfari gagnvart breyt-
ingum og uppbyggilegri, opinni sam-
ræðu. Samráðsvettvangur um aukna
hagsæld er tilraun til þess að takast á
við hvort tveggja, efnahagslegar
áskoranir og hugarfarsbreytingar.
Þetta er einlæg tilraun.
Við getum gert betur
Verkefnisstjórn Samráðsvett-
vangsins kynnti í liðinni viku tillögur
um leiðir til aukinnar hagsældar á Ís-
landi fyrir meðlimum vettvangsins og
verða þær í kjölfarið teknar til frekari
umfjöllunar í Samráðsvettvanginum.
Óhætt er að segja að þarna séu lagð-
ar fram hugmyndir að ýmsum um-
fangsmiklum breytingum. Tillög-
urnar snerta alla geira hagkerfisins
og mikil áhersla var lögð á heildar-
hagsmuni og breiða skírskotun við
mótun þeirra.
Almennt hefur tillögum verkefn-
isstjórnar verið tekið vel og þær hafa
strax fengið góða og málefnalega um-
ræðu. En eins og við er að búast þeg-
ar tillögur um miklar breytingar eru
lagðar fram hefur komið fram gagn-
rýni á tiltekna þætti. Uppbyggilegri
og lausnamiðaðri gagnrýni ber að
fagna. Það sem ber aftur á móti að
varast er flótti frá umræðu um tæki-
færi til umbóta. Við getum gert betur
á fjölmörgum sviðum og þau tækifæri
eigum við að færa okkur í nyt.
Því er vert að nefna
sérstaklega tvær hug-
myndir verkefn-
isstjórnar. Þetta eru
tækifæri til samþætt-
ingar ýmissar opinberr-
ar þjónustu og mögu-
leikar til umbóta í
menntamálum. Þessir
málaflokkar eiga það
sameiginlegt að erfitt
hefur reynst að eiga
markvissa og upp-
byggilega umræðu um
þau tækifæri sem við höfum til að
gera betur.
Betri stofnanir og
sterkari sveitarfélög
Ísland er fámennt og strjálbýlt
land. Við leggjum metnað í að veita
íbúum landsins góða opinbera þjón-
ustu um allt land. Með tímanum
aukast kröfur um þjónustu og að-
gang. En því eru ákveðin takmörk
sett hve lengi er hægt að biðja starfs-
menn um að hlaupa hraðar eða vinna
lengur. Því verður að gera hlutina á
nýjan hátt.
Í tillögum verkefnisstjórnar er
bent á þau tækifæri sem felast í sam-
einingu ýmissa stofnana. Með því er
hægt að hámarka það fé sem fer í
kjarnaþjónustu.
Mikilvægt er að gera greinarmun á
starfsstöð og stofnun þegar horft er
til sameininga stofnana. Markmið
sameiningar er fyrst og fremst að
lágmarka stjórnunarkostnað, auka
sérhæfingu og bæta þjónustu. Sem
dæmi um vel heppnaða aðgerð af
þessu tagi má benda á sameiningu
skattaembætta. Þar tókst að efla
þjónustu, sérhæfa starfsstöðvar úti
um allt land og nýta fjármuni mála-
flokksins mun betur. Rafræn þjón-
usta og dreifðar starfsstöðvar
tryggðu að þjónustuaðgengi hélst
óbreytt, óháð því hvort búið væri í
þéttbýli eða strjálli byggð. Aðspurð
eru um 98% starfsmanna ánægð með
þessar breytingar. Þessi hug-
myndafræði er lögð til grundvallar í
tillögum að styrkingu lögregluemb-
ætta, heilbrigðis- og menntastofnana.
Hugmyndir að sameiningu sveitar-
félaga eru af sama meiði. Með því að
efla sveitarfélög, draga úr stjórn-
unarkostnaði þeirra og opna fyrir
meiri sérhæfingu má nýta fjármagn
betur og auka þjónustu. Þetta gerir
sveitarfélögum samhliða kleift að
taka stærri verkefni á sínar herðar
sem eykur nærþjónustu í strjálli
byggðum.
Betra skólakerfi
Í menntamálum er ekki um það
deilt að kjör kennara mættu vera
betri. Frammistaða Íslendinga stend-
ur nágrannaþjóðum að baki á ýmsum
mælikvörðum. Umsóknum í kenn-
aranám hefur fækkað um helming á
síðastliðnum sex árum. Frammistaða
grunnskólanema í PISA-prófum er
undir meðaltali Norðurlandanna,
kennsluhlutfall grunnskólakennara
er lágt, lestrarkunnáttu nemenda er
áfátt, brottfall á framhaldsskólastigi
er hátt og nemendur útskrifast seint
úr háskólum.
Í tillögum verkefnisstjórnar eru
lagðar fram ýmsar hugmyndir til um-
bóta í menntamálum. Efling skólaein-
inga er meðal þessara tillagna. Sú að-
gerð miðar ekki að því að draga úr
faglegu sjálfstæði skóla, heldur auk-
innar samnýtingar með samrekstri í
stjórnun og stoðþjónustu. Með því
mætti bæta starfsumhverfi kennara,
því skólarnir hefðu aukið svigrúm til
að einbeita sér að faglega hluta
rekstrarins – kennslunni sjálfri.
Þessar hugmyndir eru hvorki nýj-
ar af nálinni né töfralausnir og þær
má bæta enn frekar með nánari og
betri útfærslu. Við megum aftur á
móti ekki neita að horfast í augu við
staðreyndir og láta þau tækifæri sem
við höfum til að gera betur framhjá
okkur fara.
Breytt viðhorf
Margar af þeim breytingum sem
skila mestum árangri krefjast hug-
rekkis, úthalds og víðsýni. Til að ná
sátt um lausn á þeim áskorunum sem
fjallað er um í hagvaxtartillögum
verkefnisstjórnarinnar þarf opið
samtal og vilja til nýrrar nálgunar á
hlutina. Ef við ætlum að gera getur
og auka hagsæld á Íslandi er því
grundvallaratriði að við temjum okk-
ur breytt viðhorf til breytinga.
Breytt viðhorf til breytinga
Eftir Friðrik Má
Baldursson » Íslendingar standa
frammi fyrir krefj-
andi verkefnum og því
er mikilvægt að leita
nýrra leiða og hugsa
hlutina upp á nýtt.
Friðrik Már Baldursson
Höfundur er formaður verkefnis-
stjórnar Samráðsvettvangs um aukna
hagsæld.
- með morgunkaffinu
Aukablað
um bíla fylgir
Morgunblaðinu
alla þriðjudaga
Við léttum þér lífið
F
A
S
TU
S
_H
_0
5.
01
.1
3
Komið í verslun okkar að Síðumúla 16. Opið mán - fös 8.30 - 17.00 | Síðumúli 16 | 108 Reykjavík | Sími 580 3900
WWW.FASTUS.IS
Stuðningshandföng Göngugrindur Griptangir Salernis- og sturtustólar
Fastus ehf. býður upp á heildarlausnir innan endurhæfingar, hjúkrunar og hjálpartækja. Í verslun Fastus að
Síðumúla 16, 2. hæð er að finna gott úrval af heilbrigðisvörum. Sérhæft fagfólk á sviði endurhæfingar, hjúkrunar
og hjálpartækja leggur metnað sinn í að finna lausnir og aðstoða við val á vörum fyrir einstaklinga og stofnanir.
Komdu og skoðaðu úrvalið
- við tökum vel á móti þér og finnum réttu lausnina fyrir þig.