Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.06.2013, Blaðsíða 12

RÍFLEGA ÞRIÐJUNGUR FELLUR Á SKRIFLEGU ÖKUPRÓFI HÉR Á LANDI Í FYRSTU ATRENNU. SVIÐSSTJÓRI ÖKUPRÓFA-
SVIÐS HJÁ FRUMHERJA VÍSAR Á BUG KVÖRTUNUM ÖKUNEMA ÞESS EFNIS AÐ PRÓFIN SÉU TYRFIN OG LÚMSK, ÞAU
HAFI ÞANN TILGANG EINAN AÐ META HVORT ÖKUNEMAR HAFI TILHLÝÐILEGA ÞEKKINGU TIL AÐ FARA
ÚT Í UMFERÐINA. KÆRULEYSI OG FLJÓTFÆRNI ERU AÐ HANS MATI HELSTA ÁSTÆÐA FALLS Á PRÓFINU.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Ö
kupróf er ein leið til
að taka ungmenni
inn í samfélag full-
orðinna. Eldskírn
sem flesta dreymir
um, jafnvel frá blautu barnsbeini.
En enginn verður óbarinn biskup,
það er gömul saga og ný. Fall á
skriflegu ökuprófi hér á landi er
35% þegar prófið er þreytt í fyrsta
sinn. Þetta hlutfall hefur verið
nokkuð stöðugt undanfarinn áratug
en jókst þó lítið eitt á árunum 2007
og 2008, upp í 40%. Síðan hefur það
lækkað aftur. Að sögn Svanbergs
Sigurgeirssonar, sviðsstjóra öku-
prófasviðs hjá Frumherja, er þetta
mjög sambærilegt við það sem
þekkist á hinum Norðurlöndunum
en þar eru prófin byggð upp með
áþekkum hætti.
Verklega ökuprófið virðist liggja
betur fyrir nemendum en fall í því
er aðeins um 10%. Ætli helsta skýr-
ingin á því sé ekki einföld: Það þyk-
ir meiri skömm að falla á verklega
prófinu en því skriflega.
Frá 2002 hefur Frumherji hf.
haft með höndum framkvæmd skrif-
legra og verklegra ökuprófa á Ís-
landi. Framkvæmdin var áður í
höndum ökunámsdeildar Umferð-
arráðs. Umferðarstofa sér um að
semja prófin. Sex skrifleg ökupróf
eru í umferð á hverjum tíma og er
þeim úthlutað til próftaka af handa-
hófi. Falli próftaki getur hann þó
aldrei fengið sama prófið tvisvar.
Breytist umferðarreglur eða um-
hverfið almennt fellur próf að von-
um þegar í stað úr gildi og nýtt er
samið í staðinn. Hámarkslíftími
prófs er um það bil þrjú ár.
Fáar villur leyfðar
Árgangurinn sem nær sautján ára
aldri er venjulega í kringum 4.500
manns. Við það bætast útlendingar
búsettir á Íslandi, það er ríkisborg-
arar landa utan Evrópusambands-
ins. Sá fjöldi er mismunandi eftir
árum en Svanberg áætlar að það
geti verið allt að 500 manns á ári. „Í
bólunni fyrir bankahrunið var þessi
fjöldi ennþá meiri,“ segir hann en
nákvæm tala liggur ekki fyrir þar
sem þeir sem þreyta bílpróf eru
ekki flokkaðir eftir þjóðerni.
Skriflega prófinu er skipt í tvo
hluta, A og B. Um krossapróf er að
ræða og eru fimmtán spurningar í
hvorum hluta. Í A-hlutanum eru
einungis tvær villur leyfðar en fimm
í þeim síðari. „Gert er ráð fyrir því
að próftakar kunni A-hlutann, sem
snýr að umferðarmerkjunum, gang-
andi vegfarendum og fleiru, villu-
laust, þessar tvær villur eru bara
frávik. Þetta er þekking sem allir
sem ætla út í umferðina eiga og
verða að hafa,“ segir Svanberg.
Þetta er í raun lykilatriði. Málið
snýst ekki um það hvort skriflega
ökuprófið er þungt eða létt, til-
gangur þess er að komast að því
hvort viðunandi þekking er til stað-
ar áður en nemandinn fer út í
umferðina.
Morgunblaðið hefur
rætt við próftaka sem
kvarta undan því að
prófin séu lúmsk,
jafnvel tyrfin. „Við
höfum heyrt það,“
viðurkennir
Svanberg. „Það
er hins vegar
ekki okkar
túlkun. Þessi
umræða er
ekki ný af nál-
inni og margbú-
ið að fara yfir
þau atriði sem
deilt hefur ver-
ið á. Málvís-
indastofnun var til
dæmis fengin til að fara
yfir málfarið á sínum tíma
og gerði engar at-
hugasemdir.“
Hvað merkir orðið
„vangi“?
Hitt er annað mál að Svanberg þyk-
ir málskilningi ungmenna hafa
hrakað á þeim tuttugu árum sem
hann hefur látið þessi mál sig varða.
Ekki sé lengur sjálfgefið að þau
skilji orð sem allir skildu fyrir
tveimur áratugum. Hann nefnir orð-
ið „vangi“ sem dæmi. Prófdómari
hafi fengið fyrirspurn um merkingu
þess í nánast hverju einasta prófi
meðan orðið var
þar inni. „Það er
ljóst að þessir krakkar
eru ekki byrjaðir að dansa vanga-
dans,“ segir Svanberg sposkur á
svip. Önnur algeng orð sem próf-
dómarar eru spurðir um eru ttil
dæmis hjólbarði, tafarlaust, vítavert
og bifreiðastæði.
Nýlega var hann með nemanda í
prófi sem áttaði sig ekki á merk-
ingu orðanna „hámarkshraði“ og
„lágmarkshraði“. Þegar Svanberg
spurði nemandann á móti hvort
hann kannaðist við orðin „min“ og
„max“ kveikti hann strax á perunni.
„Jaaaaaaaaaaá“.
Það stóð helst í viðmælendum
Morgunblaðsins úr röðum ökunema
að fleiri en einn svarmöguleiki af
þremur getur verið réttur á krossa-
prófinu. Sá háttur mun ekki vera al-
gengur í íslenska skólakerfinu.
Þetta þýðir að ein spurning í A-
hluta prófsins getur fellt nemann.
Það er velji hann rangan svarmögu-
leika en sleppi tveimur réttum. Það
gera þrjár villur.
Svanberg segir árangur nemenda
á prófinu alfarið háðan undirbún-
ingi. Undirbúi próftaki sig vel, lesi
námsbókina spjaldanna á milli og
æfi sig á sambærilegum prófum á
netinu, svo sem á vefjum trygginga-
félaganna, Ökukennarafélagsins og
Umferðarstofu, standi hann afar vel
að vígi.
„Mín reynsla er sú að þeir sem
gera þetta fljúga í gegn. Raunar má
segja að tvennt komi einkum og sér
í lagi í veg fyrir að ökunemar nái
skriflega prófinu, annars vegar
kæruleysi og hins vegar fljótfærni.“
Fljótfærni er fótakefli
Sem fyrr segir þykir það ekki eins
mikil skömm að falla á skriflega
ökuprófinu eins og því verklega og
fyrir vikið grunar Svanberg að
nemarnir æfi sig ekki eins vel undir
það. Alltaf sé hægt að endurtaka
prófið en það má gera að viku lið-
inni. „Besta staðfestingin á þessu er
sú að hlutfall þeirra sem ná skrif-
lega prófinu í fyrstu atrennu er
mun hærra úti á landi en á höf-
uðborgarsvæðinu. Skýringin er ekki
sú að það fólk sé klárara en fólkið
hér fyrir sunnan, heldur býr það sig
betur undir prófið vegna þess að
þau eru haldin sjaldnar úti á landi
og biðin getur þar af leiðandi verið
meiri eftir næsta prófi.“
Fljótfærni er annað fótakefli.
Nemendur hafa 45 mínútur til að
ljúka prófinu og að sögn Svanbergs
eru þeir í upphafi hvattir til að gefa
sér góðan tíma, lesa spurningarnar
vel yfir og spyrja prófdómarann séu
þeir í vafa um eitthvað. Ekki fara
allir eftir þessu og sumir eru jafnvel
roknir út eftir korter eða tuttugu
mínútur – oftar en ekki fallnir.
Margir fara villulaust gegnum
prófið en sjaldgæfara er að nem-
endur fari hnökralaust gegnum allt
ferlið, það er verklega prófið líka.
Þeir sem ná þeim árangri eru verð-
launaðir með viðurkenningarskjali
og lítilli gjöf.Svanberg hefur ekki
tekið þennan fjölda saman en gerir
ráð fyrir að hann sé vel innan við
10%.
Svanberg vísar því á bug að sum
próf séu erfiðari en önnur. „Þessi
umræða kemur upp aftur og aftur.
Síðast var það próf merkt X sem
okkur skildist að vekti ugg í brjóst-
um nemenda. Enginn vildi fá X-
prófið. Þetta var skoðað sérstaklega
og niðurstaðan var sú að það próf
væri á engan hátt erfiðara en önn-
ur. Þess má þó geta að Umferð-
arstofa breytti bókstafnum á próf-
inu og spurningunum lítillega. Eftir
það hefur enginn kvartað undan
því.“
Merkilegt.
Núverandi bókstafur þessa „al-
ræmda“ prófs fæst að sjálfsögðu
ekki uppgefinn.
Símasvindl upprætt
Svindl þekkist á skriflegu ökuprófi
eins og öðrum prófum. Séu nem-
endur staðnir að svindli eru þeir
umsvifalaust reknir út úr prófinu.
Nokkuð er síðan farið var að taka
Dramb er falli næst
12 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.6. 2013