Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.06.2013, Blaðsíða 56

BÓK VIKUNNAR Gleðjið börnin, eins og alltaf er gott að
gera, og gefið þeim færeyska tónlistarævintýrið Veiða vind, þar
sem texti, myndir og tónlist mynda heillandi heild.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Þrjátíu ár eru síðan Andrés önd komfyrst út á íslensku. Þá var ég orðinfullorðin og þóttist ekki lengur lesa
Andrésblöð þótt ég stælist einstaka
sinnum í þau sæi ég þau á biðstofum.
Ég man vel eftir dönsku Andrésblöð-
unum því ég ólst upp við þau. Lengi vel
kom það í hlut foreldranna að lesa upp úr
þeim eða þýða einstaka orð, en svo kom
að því að maður fór að stauta sig áfram
og kunni setningar eins og: „Min skat,“
sem voru gæluorð Andrésar til Andrés-
ínu. Já, við vorum fjölmörg sem lærðum
dönskuna af Andrésblöðunum. Verra tók
svo við í gagnfræðaskóla og menntaskóla
þar sem danskan varð að kvöl enda les-
efnið ekki í anda fjörsins í Andabæ.
Dönskulesturinn var sérlega þjáning-
arfullur í mennta-
skóla. Þetta var á
þeim tímum þegar
talið var að skáld-
skapur ætti að vera
í anda þjóðfélags-
raunsæis – með til-
heyrandi leið-
indum.
Lestrarbókin í
dönsku var öll í
þessum stíl. Þar
voru smásögur eft-
ir danska höfunda og spegluðu þær von-
leysi, örvæntingu og firringu samfélags-
ins. Ekki beint upplífgandi fyrir
ungmenni. Ein saga fjallaði um fjöl-
skyldu sem fór í bíltúr og lenti í bílslysi.
Þar dóu náttúrlega allir. Heil fjölskylda
afmáð. Önnur saga fjallaði um dreng sem
varð fyrir einelti í skóla. Hann fyrirfór
sér.
Ég man ekki eftir því að hafa fyllst sér-
stakri samúð með ógæfusömu persónun-
um í dönskubókunum. Mér þóttu þessar
sögur nánast óbærilega leiðinlegar. Ekki
get ég sagt að dönskulesefnið í mennta-
skóla hafi gert mig að meðvituðum þjóð-
félagsþegni. Leiðinlegur skáldskapur
gerir ekkert gagn – þótt sumir séu svo
einkennilega innréttaðir að þeir telji leið-
indi merkileg.
Ég man hins vegar vel að hinn danski
Andrés önd framkallaði ósk um að lesa
meira. Þessi mislynda og fljótfæra önd
vakti ævinlega forvitni og mér finnst enn
þó nokkuð til hennar koma. Andrés önd
er svo skemmtilega ófullkominn. Þegar
hann er upp á sitt versta er hann hégóm-
legur og skapstyggur en öðrum stundum
geðgóður, velviljaður og indæll.
Orðanna hljóðan
ÖNDIN
DÁSAM-
LEGA
Íslensk æska hefur löngum sökkt sér ofan
í ævintýrarík Andrésblöðin.
Hinn eini sanni
Andrés Önd
B
jörn G. Björnsson leikmynda-
hönnuður er höfundur fjögurra
ljósmyndabóka um íslenskan
menningararf: Stóru torfbæirnir,
Torfkirkjur á Íslandi, Átta stein-
hús 18. aldar og Hús skáldanna. Björn hóf
starfsferil sinn á Sjónvarpinu þegar það var
stofnað árið 1966 en síðustu tuttugu árin hef-
ur hann nær eingöngu unnið við að hanna
söfn og sýningar, þar á meðal Sögusetrið á
Hvolsvelli og Saltfisksetrið í Grindavík, alls
um 100 verk. Hann segir það starf vera
óskaplega skemmtilegt enda sé hann mikill
áhugamaður um sögu.
Hvenær fórstu að taka ljósmyndir?
„Ég hef tekið myndir alla tíð og unnið
mikið með myndir. Ég hef gert nokkuð af því
að setja upp tónleika, þar á meðal jóla-
tónleika Björgvins Halldórssonar í Laug-
ardalshöll, og þá segi ég við strákana: Þið
vinnið með eyrunum, ég vinn með augunum.
Það er þetta auga sem ég er að þjálfa upp og
nota. Ég er ekki lærður í ljósmyndun en hef
alltaf átt þokkalegar myndavélar og hef tekið
mjög mikið af myndum.“
Þetta eru fjórar bækur, þematengdar. Af
hverju valdirðu einmitt þessi efni?
„Mér hefur alltaf fundist að menningar-
arfur okkar sé útundan í landkynningu og
fyrir vikið verður landkynningin mjög ein-
hliða. 80 prósent erlendra ferðamanna koma
hingað vegna landsins og náttúrunnar sem er
hið besta mál. En svo rekur þetta sama fólk í
rogastans þegar það hittir fyrir heila þjóð
sem enginn var búinn að segja því frá. Fyrir
mörgum árum var ég á ráðstefnu og verið
var að tala um markaðssetningu á Íslandi.
Ágætur maður sagði: „Það sést aldrei nokkur
maður í landkynningarbæklingum.“ Það er
ekki mikið verið að gefa upp í ferðabækl-
ingum að hér búi þjóð. Við höfum einfaldlega
ekki sagt mikið frá því sem við höfum verið
að bardúsa í 1100 ár. Ég er stoltur af menn-
ingararfi okkar og það má segja að sú hugs-
un liggi að baki þessum bókum.
Ég átti orðið myndasafn víða að af landinu
og kynnti hugmyndir mínar fyrir Hildi Her-
móðsdóttur hjá Sölku fyrir tæpu ári og var
þá með efni í um það bil tíu bækur um alls
kyns efnisflokka. Við ákváðum að byrja á því
að gera fjórar bækur. Við vildum umfram
allt byrja á torfkirkjunum því þær eru með
því yndislegasta sem við Íslendingar eigum,
eru nokkrar eftir á landinu og það efni smell-
passaði í eina litla bók. Stóru torfbæirnir eru
ekki síður merkilegir, þeir stærstu eru mjög
glæsilegir, eru svo til allir byggðasöfn og all-
ir í notkun. Skáldahúsin eru mjög sjarm-
erandi þema og allt flottir staðir: Gljúfra-
steinn, Snorrastofa, Hraun í Öxnadal,
Skriðuklaustur, Þórbergssetur. Eru engin
skáldahús um konur? spurði Hildur útgefandi
minn. Í því sambandi fékk ég mjög skemmti-
leg viðbrögð frá bóndanum á Möðruvöllum í
Hörgárdal sem sagði að hús Ólafar á Hlöð-
um stæði óuppgert og upplagt væri að gera
það að skáldahúsi. Fjórða bókin fjallar svo
um átta steinhús sem danska stjórnin byggði
hér í framfarakasti: Bessastaðahúsin, Viðeyj-
arhúsin og Hóladómkirkju, Landakirkju,
Nesstofu og Stjórnarráðið. Þau hús eru núna
öll í óskaplega fínu standi og í notkun.
Ég hef fengið mjög góð viðbrögð við bók-
unum, sem eru nettar og handhægar, ég
hannaði þær sjálfur og skrifa í þær stuttan
texta. Ég á efni í fleiri bækur og vona að
framhald verði á útgáfunni.“
TORFKIRKJURNAR MEÐ ÞVÍ YNDISLEGASTA SEM ÞJÓÐIN Á
Stoltur af
menningararfinum
Það er ekki mikið verið að gefa upp í ferðabæklingum að hér búi þjóð. Við höfum einfaldllega ekki
sagt mikið frá því sem við höfum verið að bardúsa í 1100 ár, segir Björn G. Björnsson.
Morgunblaðið/Eggert
FJÓRAR LJÓSMYNDABÆKUR UM ÍS-
LENSKAN MENNINGARARF ERU
KOMNAR ÚT. HÖFUNDUR ER
BJÖRN G. BJÖRNSSON
Uppáhaldsbókin mín er Patrick og Rut eftir K.M. Peyton, unglinga-
bók sem kom út hjá Máli og menningu fyrir mörgum árum og fylgdi mér
öll unglingsárin. Ég minnist þess að í ferðalögum um landið með
mömmu og pabba tók ég hana með og las í bíln-
um, lauk við bókina og byrjaði strax á byrjuninni
aftur. Sagan er annað bindi í þríleik um Patrick,
fátækan unglingsstrák með rautt sítt hár. Hann
kenndi sjálfum sér píanó og dreymir um að geta
lifað á listinni í stað þess að vinna verkamanna-
vinnu eins og hann neyðist til að gera. Patrick
og Rut mun alltaf vera uppáhaldsbókin mín.
Fimm bækurnar eftir Enid Blyton las ég
allar á sínum tíma mér til ánægju og safna þeim núna fyrir dætur mínar
svo þær eigi þær allar. Það sem mér finnst minnisstæðast við þessar
bækur er að maður varð glorsoltinn við að lesa þær. Ég man að ég vissi
ekkert hvað flesk var en mig langaði óskaplega mikið til að smakka það.
Ég las Oliver Twist eftir Charles Dickens þegar ég var krakki og
reyndar las ég hana langt fram á unglingsár. Ég hef ekki lesið hana lengi
og þarf að bæta úr því. Ég hef gaman af góðum barnabókum eins og
þessi upptalning sýnir, þær hafa lifað lengst í minni mínu og mótað lestr-
aráhuga minn mest. Sem barn kaus ég frekar að sitja heima og lesa en
að fara út að leika með jafnöldrum mínum því ekkert jafnaðist á við æv-
intýraheim bókmenntanna. Eftirlætispersónur mínar úr bókmenntum
eru Lína langsokkur eftir Astrid Lindgren og Ronja ræn-
ingjadóttir. Það er fátt eins heillandi og óþekkar sögupersónur.
Í seinni tíð er ég mjög hrifin af kvenrithöfundunum okkar og ein eft-
irminnilegasta bók sem ég hef lesið undanfarin ár er Ósjálfrátt eftir
Auði Jónsdóttur en hún er í sérstöku uppáhaldi hjá mér.
Í UPPÁHALDI
SIF JÓHANNSDÓTTIR
VERKEFNASTJÓRI
Fátt er eins heillandi og óþekkar sögupersónur, segir Sif en Lína lang-
sokkur er uppáhaldssögupersónan hennar ásamt Ronju ræningjadóttur.
Morgunblaðið/Rósa Braga
Lína langsokkur
56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.6. 2013