Morgunblaðið - 17.01.2014, Qupperneq 20

FRÉTTASKÝRING
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
„Það er ekki eins og hér sé ekki
rekið gott skólakerfi. Við gerum
margt mjög vel. Til dæmis skiptir
það verulegu máli að börnunum líði
vel í skólanum og að einelti hafi
minnkað, eins og rannsóknir sýna.
Aftur á móti eigum við ekki að
hugsa eins og það sé einhvers kon-
ar val á milli þess að líða vel í skóla
og að ná góðum tökum á námsefn-
inu. Við hljótum að vilja bæði að
börnunum okkar líði vel og að þeim
gangi vel í náminu,“ segir Illugi
Gunnarsson mennta- og menning-
armálaráðherra.
Undanfarna mánuði hefur verið
unnið að gerð hvítbókar í ráðuneyt-
inu þar sem m.a. er lögð áhersla á
aðgerðir til að bæta árangur í
lestri. Til stendur að kynna hvít-
bókina síðar í þessum mánuði og
Illugi segir að þar sé horft á skóla-
kerfið í heild, en ekki einblínt á ein-
stök skólastig. Slök lestrarkunnátta
í lok grunnskóla sé t.d. einn hluti
skýringar á því mikla brottfalli sem
er úr framhaldsskólum hér á landi.
„Aðgerðir til að efla læsi hafa
mikið að segja um hvernig okkur
tekst til í framhaldsskólunum. Við
þurfum líka að auka sveigjanleika á
öllum skólastigum og meira sam-
starf á milli þeirra þannig að nem-
endur sem eru félagslega og náms-
lega tilbúnir til að fara á undan fái
tækifæri til þess.“
Huga þarf að agamálum
Grunnskólakennarar hafa vakið
máls á því að verkefni grunnskól-
anna séu orðin of mörg. Að sum
þeirra hafi lítið með nám og
kennslu að gera og vegna þeirra sé
of lítið svigrúm til að sinna kennslu.
Þarf að endurskoða starfssvið
kennara? „Við þurfum m.a. að
skoða hversu mörgum kennslu-
stundum við verjum til að kenna
grunnfærni í yngstu bekkjunum.
En við megum ekki tala þannig um
skólann að hann verði eingöngu
einhvers konar færniskóli. Við get-
um um leið ekki sætt okkur við að
svo margir ljúki grunnskóla án
grunnfærni eins og síðasta Pisa-
rannsókn sýnir, það ætti að vera
undantekning. Í þessu sambandi
þurfum við að huga að þeim úrræð-
um sem kennarar hafa varðandi
agamál. Ég heyri hjá mörgum
kennurum að þeim finnist þeir hafa
fá úrræði til að taka á erfiðum mál-
um.“ Stendur til að fjölga þessum
úrræðum? „Við þurfum að skoða
það, en það er ljóst að þau eru of
takmörkuð í dag. Ég er þeirrar
skoðunar að það sé algjörlega úti-
lokað að ætlast til þess að skólinn
ali upp börn eins og umræðan gefur
stundum til kynna. Skólinn er
kennslu- og menntastofnun og tek-
ur ekki frá okkur foreldrunum það
hlutverk að ala upp börnin. Ég hef
áhyggjur af því að það sé verið að
ætla skólanum of víðtækt hlutverk
að þessu leyti.“
Kennarasambandið hefur bent á
að skólarnir séu ekki samkeppn-
ishæfir í launum. Eru laun kennara
of lág? „Laun kennara þyrftu að
vera hærri á öllum skólastigum.
Það segir sig sjálft að það er nauð-
synlegt til þess að skólarnir verði
betur samkeppnishæfir varðandi
fólk.“ Nú eru samningar Félags
grunnskólakennara lausir og kjara-
samningar framhaldsskólakennara
renna út um næstu mánaðamót.
Hyggstu beita þér fyrir því að kjör
kennara verði leiðrétt í komandi
kjarasamningum? „Ég er þeirrar
skoðunar að átak þurfi til varðandi
laun kennara. En að sjálfsögðu
markast svigrúmið af því sem ger-
ist á almenna markaðnum og af
stöðu ríkissjóðs.“
Illugi er bjartsýnn á þróun
grunnskólans og telur að víða séu
sóknarfæri. „Vellíðan barna í skól-
anum hefur aukist og dregið hefur
úr einelti. Það er góður grundvöllur
fyrir sókn í skólamálum. Unnið hef-
ur verið markvisst að því að bæta
þessa þætti með langtímahugsun að
leiðarljósi og ég er sannfærður um
að við getum gert það sama varð-
andi læsi og annað nám. Við erum
með tiltölulega sveigjanlegt skóla-
kerfi og sú aukna áhersla sem hef-
ur verið á skapandi greinar hefur
verið af hinu góða. En það verður
að fara saman við grundvallarfærni
og getur ekki komið í staðinn fyrir
hana. Sóknarfæri felst t.d. í því að
ná góðu jafnvægi þarna á milli.“
Höfum gert margt rétt
Að mati Illuga eru miklar breyt-
ingar framundan í öllu skólastarfi,
ekki síst vegna tækniþróunar.
„Möguleikar varðandi kennslugögn
og kennsluaðferðir eru allt aðrir en
voru fyrir nokkrum árum. Þessar
nýjungar eru auðvitað engin alls-
herjarlausn, en eru til marks um
þær breytingar sem hafa orðið.
Skóli 20. aldarinnar undirbýr fólk
ekki undir líf og störf á þeirri 21.
og börn sem nú eru í grunnskóla
munu lifa og starfa í samfélagi sem
við höfum litla hugmynd um hvern-
ig verður. Kennslan þarf að taka
mið af þessu og við þurfum að
tryggja grundvallarfærni eins og
lestur þannig að fólk geti aflað sér
þekkingar, unnið úr henni og skap-
að nýja þekkingu. Þegar við horfum
til baka undanfarna áratugi sjáum
við að við höfum gert margt rétt í
skólamálum. Ég er bjartsýnn á þró-
un grunnskólans og ég held að hér
séu allar aðstæður til þess að ís-
lenskir skólar verði afburðaskólar.“
Morgunblaðið/Kristinn
Bjartsýnn og sér víða sóknarfæri
 Auka þarf sveigjanleika milli skólastiga og huga betur að agamálum  Hvítbók er væntanleg
GRUNNSKÓLINN
 Illugi er ekki alls ókunnugur
grunnskólakennarastarfinu, en
hann kenndi í eitt ár fyrir „all-
mörgum árum“ eins og hann
kemst sjálfur að orði. Kenndi þá
stærðfræði, náttúrufræði og
sögu á unglingastigi, í 8., 9. og
10. bekk.
„Foreldrar mínir voru bæði
grunnskólakennarar og pabbi
varð síðar skólastjóri þannig að
ég ólst upp á kennaraheimili.
Konan mín er kennari og syst-
kini mín hafa líka kennt. Í minni
fjölskyldu hefur alltaf verið rætt
mikið um menntamál og
kennslu.“
Illugi segir kennslureynsluna
vera gott veganesti í ráðherra-
starfinu. „Ég ætti að hafa að-
eins meiri skilning á daglegum
störfum kennara, þó ég þykist
síður en svo vera einhver sér-
fræðingur í þeim eftir þetta
eina ár í kennslu. En þetta, að
kenna unglingum, er eitt það al-
skemmtilegasta sem ég hef
gert á ævinni.“
Illugi var
kennari í
unglingadeild
Menntamálaráð-
herra Illugi Gunn-
arsson segir að
margt þurfi að
endurskoða.
Viðhorf samfélagsins til skólastarfs
þyrftu að einkennast af meiri metn-
aði gagnvart námi barna og grunn-
skólanemendur þurfa að vera virkari
þátttakendur í eigin námi. Margir
möguleikar felast í íslenska grunn-
skólakerfinu og smæð þess er kostur.
Þetta segir Jenný Gunnbjörnsdóttir,
forstöðumaður Miðstöðvar skólaþró-
unar við Háskólann á Akureyri. „Svo
margt í okkar menntakerfi er vel
gert,“ segir Jenný. „Við erum með
faglega menntastefnu, nýja aðal-
námskrá og þar sem við erum svona
lítil eining ættum við að eiga auðvelt
með að bregðast við því sem miður
hefur farið, eins og t.d. nýjustu Pisa-
niðurstöður sýna.
Við þurfum að rýna vel í niðurstöð-
urnar, skoða það sem aflaga hefur
farið, en jafnframt að draga fram það
sem jákvætt er.
En ég held að við þurfum að fara
að átta okkur á því að við erum í
þessu verkefni saman; skólinn og
samfélagið allt.“
„Þið eigið að laga þetta“
Jenný segir umræðuna í samfélag-
inu stundum neikvæða í garð grunn-
skólanna og nefnir sem dæmi nýlega
umræðu um læsi drengja í kjölfar
nýjustu Pisa-könnunarinnar. „T.d.
eru fjölmargir á því núna að strákar
séu upp til hópa ólæsir. Hið rétta er
að þeir, rétt eins og stúlkurnar, eru
flestir ágætlega læsir, en þurfa engu
að síður að bæta færnina. Það er ekki
uppörvandi fyrir strákana okkar
þegar stöðugt er hamrað á því að þeir
séu ólæsir og það er ekki hægt að
taka skólann einan og sér út úr þess-
ari jöfnu sem þjóðfélagið er og segja:
Þið eigið að laga þetta,“ segir Jenný.
Hún segir mikinn mun á við-
horfum margra foreldra til námsins
annars vegar og hins vegar til
íþrótta- og tómstundastarfs. „Það
þekkist t.d. víða að krakkar fari á
aukaíþróttaæfingar til að ná góðum
árangri. Gæti verið að foreldrar verji
almennt miklu meiri tíma í þágu tóm-
stunda barnanna sinna en í námið
þeirra?“
Að mati Jennýjar er það eitt af
verkefnum grunnskólans að setja
skýrari viðmið um árangur og gera
grunnskólanemendur færari í að
setja sér markmið. „Þeir eru ekki
nógu miklir þátttakendur í að skipu-
leggja eigið nám og því þarf að
breyta. Krakkarnir þurfa að skilja
hvers vegna þeir eru að læra hitt eða
þetta. Þannig öðlast námið tilgang.“
Ekki hægt að taka skólann út úr jöfnunni
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Smæðin er kostur Jenný starfar hjá Miðstöð skólaþróunar við HA.
 Umræða um meint ólæsi er lítið
uppörvandi fyrir strákana okkar