Morgunblaðið - 17.01.2014, Blaðsíða 26

SVIÐSLJÓS
Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
S
kiptar skoðanir eru um
frumvarp til laga um
breytingu á lögum um
mannanöfn, en þar er
meðal annars lagt til að
mannanafnanefnd verði lögð niður.
Öllum er frjálst að senda umsögn um
þingmál að eigin frumkvæði, en alls-
herjar- og menntamálanefnd Alþing-
is óskaði eftir umsögn um frumvarpið
frá 24 trúfélögum og stofnunum og
bárust sex umsagnir, þar af fjórar frá
þessum 24 trúfélögum og stofnunum.
Frumvarpið var tekið var til um-
ræðu á Alþingi í byrjun desember sl.,
en flutningsmenn þess eru Óttarr
Proppé, Björt Ólafsdóttir, Brynhild-
ur Pétursdóttir, Guðmundur Stein-
grímsson, Róbert Marshall og Páll
Valur Björnsson, þingmenn Bjartrar
framtíðar.
Málnefnd og þjóðskrá á móti
Íslensk málnefnd leggst ein-
dregið gegn frumvarpinu, „en lýsir
sig reiðubúna til að taka þátt í heild-
arendurskoðun laga um mannanöfn“.
Hún segir fráleitt að leggja manna-
nafnanefnd niður og varar „við því að
breyta einstökum ákvæðum gildandi
laga eða fella þau brott án þess að
skýr heildarhugsun liggi þar að
baki“.
Þjóðskrá Íslands telur að mark-
mið frumvarpsins nái ekki fram að
ganga nema farið verði í miklar
breytingar á ákvæðum laga um
mannanöfn. Skilyrði nýrra eiginnafna
og millinafna verði ekki rýmkuð með
því að leggja mannanafnanefnd niður
og færa verkefni hennar til ráðherra.
„Telur Þjóðskrá Íslands nauðsynlegt
að skýrt sé hver beri ábyrgð á að nöfn
uppfylli skilyrði laga.“
Miðstöð innflytjendarannsókna
fagnar frumvarpinu, segir að lög um
mannanöfn endurspegli „ekki einasta
niðurnjörvaða forræðishyggju og rík-
isafskipti“ sem endurspegli „afdönk-
uð og ólýðræðisleg viðhorf“ heldur
brjóti þau í bága við Stjórnarskrána.
„Breytingarnar sem lagðar eru til í
frumvarpinu ná þó of skammt,“ segir
Hallfríður Þórarinsdóttir, fyrir hönd
Miðstöðvarinnar.
Svavar Kjarrval sendi inn at-
hugasemd og segir þar að frumvarpið
innihaldi góðar fyrirætlanir en samt
megi ýmislegt bæta. Íslenskan skipti
ekki svo miklu máli að stjórna þurfi
nöfnum eins og nú sé gert með mats-
kenndum og óformlegum reglum.
Hann bendir á að lög um mannanöfn
virðist hafa verið sniðin til verndar
úreltum hagsmunum Þjóðskrár Ís-
lands, þar sem nafnreitur hennar sé
enn takmarkaður við 31 staftákn.
„Íhuga ætti, í þessari endurskoðun,
að fjarlægja takmarkanir á fjölda
nafna eða breyta þeim svo þær end-
urspegli hina raunverulegu hags-
muni, takmörkun á staftáknum,“ seg-
ir hann meðal annars í umsögn sinni.
Andlegt þjóðarráð bahá’ía á Ís-
landi tekur undir meginhugsunina að
baki frumvarpsins en spyr hvort ekki
væri rétt að endurskoða lögin í heild
sinni. „Þær starfsvenjur sem gilt
hafa, og eru framlengdar með frum-
varpinu að óbreyttu, að prestar eða
forstöðumenn trúfélaga hafi afskipti
af nafngjöf barna þykja okkur hæpn-
ar,“ segir í umsögninni. Nöfn tengist
hvorki inngöngu né veru í trúfélag-
inu og „því þætti okkur eðlilegast
að Þjóðskrá væri í öllum tilvikum
sá aðili sem tæki afstöðu til
nafna“.
Umsögn sr. Péturs Þor-
steinssonar, safnaðarprests Óháða
safnaðarins, er ein setning: „Mín
tillaga eins og fyrri daginn
er sú að leggja nefndina
niður með öllu og
spara ríkinu sem
mest.“
Skiptar skoðanir um
mannanafnanefnd
Morgunblaðið/Rósa Braga
Menningarnótt 2013 Samkvæmt lögum um mannanöfn nr. 45/1996 er
skylt að gefa barni nafn innan sex mánaða frá fæðingu þess.
26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Enn berastfréttir afhrottaleg-
um nauðgunum frá
Indlandi. Á þriðju-
dag nauðgaði hóp-
ur karlmanna
danskri konu í
Nýju Delí, höfuðborg landsins.
Ástandið á Indlandi komst í
hámæli þegar ráðist var á
unga konu og vin hennar í
strætisvagni í desember 2012.
Sex menn í strætisvagninum
nauðguðu henni og beittu hana
hrottalegu ofbeldi. Konan lést
hálfum mánuði síðar af sárum
sínum.
Málið hratt af stað miklum
mótmælum í Indlandi. Stjórn-
völd brugðust við, skipuðu
nefnd til að gera umbætur á
lögum og fóru eftir nánast öll-
um tillögum hennar. En eitt er
að setja lög, annað að fram-
fylgja þeim.
Árið 2012 voru 706 nauðg-
anir tilkynntar í Nýju Delí.
Aðeins einu máli lauk með
sakfellingu og það vakti
heimsathygli – máli konunnar
í strætisvagninum.
Spilling er rótskotin á Ind-
landi og þar er lögreglan síst
undanskilin. Enn tíðkast
heimanmundur í landinu þrátt
fyrir lagabann og lög, sem
banna fóstureyðingar vegna
kyns, eru virt að vettugi.
Vandinn á Indlandi hefur
verið rakinn til atvinnuleysis
og upplausnar. Fjöldi ungra
manna leitar úr sveitum í
borgir án þess að finna sér at-
vinnu eða komast áfram í líf-
inu. Vonleysinu fylgja afbrot
og ofbeldi. Nauðganir eru ein
birtingarmynd. Þar við bætist
sess konunnar í indversku
þjóðfélagi.
Í vestrænum samfélögum
eru færri karlar en konur, þótt
fleiri sveinbörn fæðist en mey-
börn. Konur eru einfaldlega
heilsuhraustari frá náttúrunn-
ar hendi og njóti þær sam-
bærilegrar næringar og heil-
brigðisþjónustu lifa þær
lengur. Hlutfallið er um 96
karlar á móti
hverjum 100 kon-
um á Vestur-
löndum. Á Ind-
landi voru konur
37 milljónum færri
en karlar sam-
kvæmt manntali,
sem gert var 2011. Til að ná
hlutfallinu, sem er á Vest-
urlöndum, þyrfti 23 milljónir
kvenna til viðbótar. Sunny
Hundal, sem skrifað hefur bók
um stöðu kvenna á Indlandi,
segir í grein í The Guardian að
samkvæmt því sé 60 milljón
kvenna „saknað“ á Indlandi.
Hundal rekur þetta bil á
milli kynjanna til „eitraðrar
samsetningar fósturmorða,
barnamorða, öfgakenndrar
vanrækslu stúlkna, morða og
örbirgðar“.
Karlar finna sér ekki konur,
leita í vændi, sem fullyrt er að
hafi snaraukist, og kaupa sér
ungar stúlkur til að giftast.
Þrátt fyrir viðbrögðin við
hópnauðguninni fyrir ári virð-
ist ekkert lát á ofbeldinu.
Árásin á danska ferðamanninn
er aðeins nýjasta tilfellið.
Í október réðst gengi á sex-
tán ára stúlku í Vestur-
Bengal-héraði og nauðgaði
henni. Gengið réðst á hana aft-
ur næsta dag eftir að hún
hafði tilkynnt nauðgunina til
lögreglu og nauðgaði henni.
Stúlkan og fjölskylda hennar
hefur sætt ofsóknum og 23.
desember réðst gengið á
stúlkuna og kveikti í henni.
Stúlkan lést á gamlársdag. Þá
fyrst var einhver handtekinn
vegna málsins.
Nauðganir eru ekki sér-
indverskt vandamál. Þessi við-
urstyggilegi glæpur er blettur
á öllum samfélögum heims.
Ástandið á Indlandi er gróf
birtingarmynd vandamáls,
sem víða er að finna. Indverj-
ar eru fastir í vítahring, sem
skaðar ekki bara konur heldur
samfélagið allt. Hann verður
ekki rofinn nema straumhvörf
verði í viðhorfum og venjum í
landinu.
Indverjar eru fastir
í vítahring, sem
skaðar ekki bara
konur heldur
samfélagið allt. }
Óhugnanleg árás
Uppruni mat-væla skiptir
neytendur máli og
ótrúlegt að fram-
leiðendur skuli
taka þá áhættu að
tilgreina ekki þegar erlendri
vöru er blandað saman við ís-
lenska eins og gerðist hjá
Mjólkursamsölu Íslands fyrir
áramót.
Á Alþingi fór í gær fram um-
ræða um mikilvægi þess að
uppruni landbúnaðarvöru væri
neytendum ljós og kemur ekki
á óvart að samstaða skuli hafa
verið um að óvið-
unandi væri að er-
lendar landbún-
aðarafurðir væru
fluttar til landsins
og seldar sem inn-
lendar.
Svona atvik kalla á reglur og
var þó ekki á regluverkið bæt-
andi. Í umræðunum kom fram
að von væri á innleiðingu
reglna Evrópusambandsins
um upprunamerkingar síðar á
árinu. Auðvitað gætu íslenskar
reglur aldrei orðið fullnægj-
andi.
Neytendur eiga rétt
á að vita hvað þeir
eru að kaupa.}Uppruni matvæla
V
æntanlega styttist í að skýrsla sem
unnið er að fyrir stjórnvöld um
umsóknina um inngöngu Íslands í
Evrópusambandið og þróun mála
innan sambandsins liggi fyrir.
Endanleg ákvörðun um umsóknina verður síð-
an tekin í framhaldi af því. Beinast hlýtur þá að
liggja við í ljósi stefnu ríkisstjórnarinnar og
stjórnarflokkanna að draga umsókn fyrri ríkis-
stjórnar formlega til baka.
Framlengt hlé þýddi að málið yrði áfram óaf-
greitt og kynni sem slíkt til að mynda að þvæl-
ast fyrir samskiptum við önnur ríki. Líkt og við
gerð fríverzlunarsamninga þar sem formlega
opin umsókn kynni að verða túlkuð sem svo að
Ísland væri hugsanlega á leið í Evrópusam-
bandið sem þýddi að fríverzlunarsamningar við
ríki utan sambandsins féllu úr gildi. Að öðrum
kosti hefði umsóknin væntanlega verið dregin til baka.
Hvað þjóðaratkvæði varðar getur það aðeins komið til
samkvæmt stjórnarsáttmálanum og stefnu stjórnar-
flokkanna verði tekin pólitísk ákvörðun um að halda um-
sóknarferlinu að Evrópusambandinu áfram. Sú ákvörðun
yrði þar með ekki framkvæmd nema með samþykki meiri-
hluta þjóðarinnar. Hins vegar er ljóst að núverandi rík-
isstjórn getur ekki staðið að slíkri ákvörðun enda andvíg
inngöngu í sambandið.
Margir hafa bent á þá staðreynd að forsenda þess að
halda umsóknarferlinu áfram sé pólitískur vilji til þess.
Þar á meðal bæði Sigmundur Davíð Gunnlaugsson for-
sætisráðherra og Bjarni Benediktsson fjár-
málaráðherra sem og Evrópusambandið sjálft.
Fáir hafa þó sennilega vakið eins oft og ítrekað
máls á þessari staðreynd og Þorsteinn Páls-
son, fyrrverandi sendiherra. Einkum í fjöl-
mörgum pistlum í Fréttablaðið á síðasta kjör-
tímabili.
Þar vakti hann meðal annars margoft at-
hygli á þeirri staðreynd að til þess að ljúka um-
sóknarferli að Evrópusambandinu þyrfti rík-
isstjórn sem væri einhuga um að ganga í
sambandið. Það hefði ekki átt við um síðustu
ríkisstjórn enda annar flokkanna andvígur
inngöngu. Ekki taldi hann að þjóðaratkvæði
um framhald málsins gæti bætt úr skák í þeim
efnum og lagist þvert gegn hugmyndum um
slíka atkvæðagreiðslu.
Eins lagði Þorsteinn ítrekað áherzlu á það
að stjórnmálamenn ættu ekki að nota þjóðaratkvæði sem
leiðsögn heldur veita sjálfir forystu. Kallaði hann annað
meðal annars svik, stjórnarskrárbrot og forystuhræðslu.
Fyrir vikið var óneitanlega nokkuð sérstakt að sjá sama
Þorstein Pálsson kalla eftir því í síðasta Fréttablaðspistli
sínum að Alþingi héldi þjóðaratkvæði um umsóknaferlið
án þess að taka fyrst afstöðu til málsins.
En hvað sem líður mótsögn Þorsteins við sjálfan sig er
sem fyrr segir ekki pólitískur vilji fyrir því að halda um-
sóknarferlinu áfram og stefna þar með að inngöngu í Evr-
ópusambandið. Því hlýtur að liggja beinast við að draga
umsóknina til baka. hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Það liggur beinast við
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Unnur Brá Konráðsdóttir, for-
maður allsherjar- og mennta-
málanefndar Alþingis, segir að
nefndin hafi mörg mál á sinni
könnu. Stefnt sé að því að fara
yfir málaskrána á næsta fundi,
sem verður á þriðjudag, og raða
málum niður eftir mikilvægi.
Hún leggur áherslu á að
nefndin sé með nokkur stórmál
til afgreiðslu og ætla megi að
þau verði meginverkefni
nefndarinnar á önninni. Þing-
mannamál eins og frumvarp um
breytingu á lögum um
mannanöfn sé ekki for-
gangsmál.
Innanríkisráðuneytið
birti síðast úrskurð frá
mannanafnanefnd 5.
júlí í fyrra, en nefndin
fundar í hverjum mánuði,
síðast í desember, að
sögn Ágústu Þor-
bergsdóttur,
formanns
hennar.
Ekki for-
gangsmál
UNNUR BRÁ ÞINGMAÐUR
Unnur Brá
Konráðsdóttir