Morgunblaðið - 17.01.2014, Blaðsíða 44

44 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. JANÚAR 2014
–– Meira fyrir lesendur
Þorrinn
SÉRBLAÐ
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 16, mánudaginn 20. janúar.
Eitt og annað sem tengist þorranum verður
til umfjöllunar í blaðinu s.s:
Matur, menning,
hefðir, söngur,
bjór, sögur
og viðtöl.
Þann 24. janúar gefur
Morgunblaðið út sérblað
tileinkað Þorranum
Nánari upplýsingar gefur:
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105
kata@mbl.is
Tilkynnt hefur verið hvaða tíu plöt-
ur verða framlag Íslands til Nor-
rænu tónlistarverðlaunanna. Þær
eru Tookah með Emilíönu Torrini,
Ali með Grísalappalísu, Enter 4
með Hjaltalín, Komdu til mín
svarta systir með Mammút, Smile-
wound með múm, Friður með Ojba
Rasta, Samaris með samnefndri
hljómsveit, Kveikur með Sigur Rós,
Flowers með Sin Fang og Nort-
hern Comfort með Tilbury.
Í lok nóvember á seinasta ári var
25 platna íslenskur forvalslisti op-
inberaður. Sá listi var í framhaldinu
borinn undir tæplega 100 manns
sem tengjast íslenska tónlist-
arbransanum með margvíslegum
hætti, sem völdu þær tíu plötur
sem halda áfram keppni.
Samkvæmt upplýsingum frá
Arnari Eggerti Thoroddsen, sem er
fulltrúi Íslands í samnorrænu dóm-
nefndinni, hafa verið kynntir sam-
bærilegir tíu platna listar í hinum
fjórum löndunum sem standa að
verðlaununum.
„Samnorræn dómnefnd setur svo
saman tólf platna heildarlista upp
úr þessum 50 plötum sem verður
kynntur síðar í mánuðinum, en al-
þjóðleg dómnefnd velur að lokum
sigurvegarann,“ segir Arnar Egg-
ert. Norrænu tónlistarverðlaunin
verða veitt í fjórða sinn í febrúar í
Ósló, samhliða by:Larm-tónlist-
arhátíðinni. Stofnað var til verð-
launanna árið 2010 og komu þau þá
í hlut Jónsa. Sænski tilraunadjass-
istinn Goran Kajfeš hreppti verð-
launin fyrir árið 2011 og sænsku
systurnar í First Aid Kit sigruðu í
fyrra.
10 platna listi
framlag Íslands
Emilíana
Torrini
Sindri Már
Sigfússon
Högni
Egilsson
Þormóður
Dagsson
Í Bandaríkjunum er nýbúið að
frumsýna heimildakvikmynd í fullri
lengd, Divorce Corp., þar sem
fjallað er um skuggahliðar hjóna-
skilnaða þar í landi, til að mynda
hvernig lögfræðingar maka krók-
inn í því ferli. Leikstjóri mynd-
arinnar heitir Joseph Sorge og til
að draga um mynd af ólíku kerfi,
þar sem skilnaðir eru að mörgu
leyti auðveldari, velur hann að vísa
til Norðurlanda. Meðal viðmælenda
hans eru nokkrir Íslendingar og er
samkvæmt gagnrýnendum vísað til
þeirra sem „Skandinavanna“. Á
heimasíðu myndarinnar má sjá að
meðal annars er rætt við Baltasar
Kormák, Stefán Ólafsson, Láru Júl-
íusdóttur og Evu Maríu Jónsdóttur.
Gagnrýnendur taka myndinni
ekki vel og segja hana draga upp
fulleinfaldaða mynd af málinu.
Morgunblaðið/Golli
Skandinavar Baltasar Kormákur er
einn hinna norrænu viðmælenda.
Íslendingar í heim-
ildamynd um skiln-
aði í Bandaríkjunum
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Á fimmtudagskvöldið í næstu viku
mun Víkingur Heiðar Ólafsson pí-
anóleikari leika 1. píanókonsert Jo-
hannes Brahms (1833-1897) á tón-
leikum með Sinfóníuhljómsveit
Íslands. Svo mikill áhugi er fyrir tón-
leikunum að öðrum hefur verið bætt
við á föstudag og er nú þegar nær
uppselt á þá hvoratveggju. Á tónleik-
unum, sem rúmenski hljómsveit-
arstjórinn Cristian Mandeal stjórn-
ar, flytur hljómsveitin einnig báðar
Rúmensku rapsódíurnar eftir
Georges Enescu og 6. sinfóníu Franz
Schubert. Þema tónleikanna er verk
ungra tónskálda, því Enescu var ein-
ungis 19 ára þegar hann lauk við
fyrra verkið, Schubert 21 árs þegar
hann samdi sinfóníuna og Brahms
frumflutti konsert sinn sjálfur, þá 26
ára gamall. Á mánudagskvöldið
klukkan átta stendur Vinafélag Sin-
fóníunnar fyrir tónleikakynningu
fyrir áhugasama í Norðurljósasal
Hörpu þar sem Víkingur Heiðar
fjallar um Brahms og verk hans, og
gefur dæmi á slaghörpuna. Aðgang-
ur er ókeypis á kynninguna.
Þetta er í fyrsta sinn sem Víkingur
tekst á við þennan konsert og segist
hann hafa verið að hugsa um margt
sem tengist Brahms. „Margir þekkja
myndina af Brahms þar sem hann
situr við píanóið með sitt síða skegg,
ekki hár í loftinu, hann hallar sér aft-
ur, stuttir handleggirnir eru beinir
og hendur hans hvíla á hljómborð-
inu,“ segir Víkingur Heiðar þegar
hann er spurður út í tónskáldið og
glímuna við konsertinn. „Hann er af-
ar þýskur og heimspekilegur á þess-
ari mynd. Ég held að myndir sem
þessi hafi marga síðustu áratugi litað
sýn tónlistarmanna á tónlist Brahms
og hvernig hún eigi að hljóma. Ekki
endilega verið til góðs. Áherslan er
oft á þennan mikla alvarleika en fyrir
mér er Brahms svo miklu meira. Það
er djúp speki í þessari tónlist en hún
er líka óhamin og frökk. Og mögu-
lega hvergi meira en einmitt í þess-
um fyrsta píanókonsert.“ Víkingur
vitnar í þekkta tilvitnun tónskálds-
ins, máli sínu til stuðnings: Ef það er
einhver í þessu herbergi sem ég hef
ekki móðgað, þá bið ég hann afsök-
unar.
„Blandaður af miklum galdri“
„Í þessum fyrsta píanókonsert var
mikið undir,“ segir hann. „Brahms
var mjög ungur og þetta var fyrsta
stóra sinfóníska verkið hans, samið
1854 til 58. Hann langaði til að taka
við keflinu af Beethoven sem lést
1827. Til að byrja með ætlaði hann að
semja sinfóníu, hún breyttist í són-
ötu fyrir tvö píanó og endaði sem
þessi píanókonsert.“
Víkingur segir tvennt hafa haft af-
gerandi áhrif á tónsmíðina. Það fyrra
var að árið sem fyrstu skissurnar
urðu til hafi Schumann, sem var
einskonar verndari Brahms, reynt
að taka líf sitt. „Það birtist í því
hvernig nánast hriktir í stoðum
verksins í upphafinu. Þetta er ein-
hver áhrifamesta sinfóníska byrjun á
19. öld. Hitt er að verkið er í d-moll
en Brahms heyrði 9. sinfóníu
Beethovens í fyrsta sinn á tónleikum
á þessum sama tíma. Einhver bylt-
ingarandi er í þessu verki, sér-
staklega í fyrsta kaflanum, og ein-
hver kjarnahljómur í þessum d-moll,
sem kallast á við níundu Beetho-
vens.“
Þessi píanókonsert Brahms er í
dag eitt hans vinsælasta verk en var
afar illa tekið við frumflutninginn.
„Af hverju? Vegna þess að gagn-
rýnendur og áheyrendur eru sjaldn-
ast undirbúnir fyrir byltingar lista-
sögunnar,“ segir Víkingur og hlær.
„En svona píanókonsert hafði aldrei
verið skrifaður. Það er fítonskraftur
í honum. Brahms heldur sig frá hin-
um dæmigerðu skrifum fyrir píanó á
þessum tíma, með nótnarunum, flúri
og Chopin-legri píanótækni. Þess í
stað leggur hann upp með mikla
hljómatækni, mikla fjölröddun og í
raun allt aðra nálgun á píanóhljóm
en forverarnir. Það er frumleg nálg-
un. Fram til þess tíma var píanóið
haft í ákveðnum forgrunni í kons-
ertum, einhverjum desibelum yfir
hljómsveitinni, en sú er alls ekki
raunin hjá Brahms. Þetta er miklu
frekar glæsileg píanósinfónía þó að
einleiksparturinn sé tilkomumikill
og krefjandi. Píanóið er umvafið
hljómsveitinni megnið af tímanum
og úr verður einn stór hljómur,
blandaður af miklum galdri.“
Gegn akademískri fullkomnun
Víkingur segir að vel hafi gengið
að læra konsertinn. „Ég hef æft
hann í marga mánuði og haft mjög
góðan tíma til þess. Lengi framan af
ferlinu hlustaði ég ekkert á upptökur
með leik annarra en í lokin fór ég að
skoða hvað aðrir hefðu gert. Og fyrir
utan auðvitað fallega kafla hér og
þar fann ég eiginlega engar upp-
tökur sem ég var mjög hrifinn af!“
segir hann og hlær.
„Við að leika verk eftir Brahms
gerast sumir túlkendur síðustu ára-
tuga enn þýskari en þeir þurfa og
fara í ákveðnar stellingar. Nið-
urstaðan getur orðið ansi nið-
urnjörvuð og allt að því akademísk,
því Brahms finnur þessum miklu til-
finningum sínum farveg í háöguðu
formi. En ef við skoðum flutning á
þessum verkum nær þeim tíma sem
tónskáldið var uppi þá eru til upp-
tökur frá fyrri hluta 20. aldar sem
eru mjög frábrugðnar túlkun manna
undanfarið; til að mynda spuna-
kenndari nálgun við fraseringar og
form, ekki svona kantað og þung-
stígt eins og maður heyrir svo oft í
dag. Maður þarf að vinna gegn hinni
akademísku fullkomnun sem ein-
kennir nóturnar áður en þær fara að
hljóma. Ég held að menn hafi leyft
sér það meira þegar þeir voru nær
honum í tíma, enda var Brahms sjálf-
ur mjög skrautlegur flytjandi. Og
reyndar ekkert alltaf í toppformi.“
Margir hlakka til að heyra Víking
leika þennan fræga konsert. Ætlar
hann að útskýra verkið á kynning-
unni á mánudagskvöld?
„Ég ætla að tala um tónlistina, um
Brahms, mína leið að túlkuninni og
gefa mörg dæmi á flygilinn. Það er
svo margt forvitnilegt hægt að segja
um verkið og tónskáldið.“
Djúp speki en líka óhamin og frökk
Morgunblaðið/Einar Falur
Píanistinn Boðið er til ókeypis kynningar með Víkingi Heiðari á mánudag, þar sem hann fjallar um konsert Brahms.
 Víkingur Heið-
ar kynnir píanó-
konsert Brahms
Tónskáldið Brahms við píanóið,
„afar þýskur og heimspekilegur“.