Frúin - 01.06.1963, Page 6

haldið var í Kaupmannahöfn, og
kynntist þai’ mörgum þekktum, á-
gætum forgöngukonum málsins.
Sóttu þær mæðgur, Laufey og Bríet
eftir það flest alþjóðaþing samtak-
anna, önnurhvor og stundum báðar,
og töldu sambandið við alþjóðasam-
tökin vera lífæð starfsins, einnig hér
á landi. Bríet var auðvitað sjálfsagð-
ur formaður hins nýstofnaða félags
hér og var það fram til ársins 1927,
en þá tók Laufey dóttir hennar við
félaginu og stýrði því til dauðadags.
í þessari stuttu blaðagrein er ekki
hægt að gera nein skil öllum þeim
málum, sem K.R.F.Í. hafði til með-
ferðar undir stjórn Bríetar Bjarnhéð-
insdóttur, það er í raun og veru ekki
hægt að gera annað, en að telja upp
þau markverðustu og minnast á,
hvernig þeim hefur reitt af:
1. Árið síðar en K.R.F.Í. var stofn-
að gengu í gildi ný kosningalög um
bæjar- og sveitastjórnir. Með þessum
lögum fengu konur sömu kosninga-
réttindi og kjörgengi til bæjar- og
sveitastjórna og karlmenn. I Reykja-
vík átti þá að kjósa 15 bæjarfulltrúa.
Gekkst þá K.R.F.f. fyrir því, að kven-
félög í Revkjavík settu upp kvenna-
lista með fjórum konum og voru þær
allar kosnar.
Þetta var glæsilegur sigur fyrir
kvenréttindamálið og víðar um land-
ið komu þá konur fulltrúum sinum
að á sérstökum kvennalistum. Þegar
tímar liðu reyndist þó ógerlegt að
hafa sérstaka kvennalista, því póli-
tísku flokkasamtökin urðu svo sterk
að konurnar tóku flokkinn sinn fram
yfir kvennalistana. Hafði það orðið
kvenréttindakonunum mikil von-
brigði bæði hér og annars staðar,
hversu fáar konur hafa gefið kost á
sér og verið kosnar sem þingmenn
og í stjórnir bæjar- og sveitafélaga.
Veit ég þó ekki betur en að þær hafi
yfirleitt getið sér gott orð og sízt lak-
ara en karlmennirnir.
Konurnar í bæjarstjórn Reykja-
víkur létu strax ýms bæjarmál sér-
staklega til sín taka, en þær konur
sem fyrst voru kjörnar voru Þessar:
Þórunn Jónassen, Katrín Magnússon,
Bríet Bjarnhéðinsdóttir og Guðrún
Björnsdóttir. Fluttu þær sjálfar ýms
mál, sérstaklega um endurbætur í
skólamálum, svo sem heilsueftirlit
skólabarna, að ráðin væru skólalækn-
ar og skólahjúkrunarkonur, matgjaf-
ir teknar upp í skólum og að stúlkur
fengju sundkennslu. Sumar tillögurn-
ar náðu fram að ganga strax, aðrar
ekki fyrr en löngu síðar.
Um þetta leyti beitti K.R.F.f. sér
fyrir því, að komið væri upp barna-
leikvöllum í bænum, gaf girðingu ut-
an um völlinn við Grettisgötu, en
Bríet fékk því framgengt í bæjar-
stjórn að bærinn lagði til lóð og nokk-
urt fé til framkvæmda, en Kvenrétt-
indafélagskonur gættu vaharins
fyrst, og átti félagið konu í leikvalla-
nefnd bæjarins.
2. Á einum fyrsta fundi K.R.F.Í.
kom fram tillaga frá Guðrúnu Pét-
ursdóttur um það, að félagið kæmi
á framfæri lagafrumvarpi um rétt-
indi óskilgetinna barna og mæðra
þeirra. Hefur þetta mál jafnan síðan
verið ofarlega á baugi hjá Kvenrétt-
indafélaginu, en afdrif þessarar
fyrstu tillögu urðu þau, að hún komst
inn á Alþingi 1919 eftir mikla hrakn-
inga og hafa þá K.R.F.Í. útvegað
flutningsmann að henni. Upp af þess-
ari tillögu óx svo fjölskyldulöggjöf-
in, sem samþykkt var á Alþingi 1922,
og búum við að mestu við þá löggjöf
enn.
3. Eitt af því fyrsta sem hið ný-
stofnaða Kvenréttindafélag beitti sér
fyrir, með Bríetu í broddi fylkingar
var sami réttur kvenna sem karla til
allra skóla landsins og allra embætta
og með sömu launum. Þetta var lög-
leitt svo sem kunnugt er árið 1911.
Það var í augum Bríetar stór áfangi
í kvenfrelsisbaráttunni. því mennt-
uð kona mundi aldrei láta kúga sig
á sama hátt og hin ómenntaða. Mennt-
unin siálf var henni meira virði en
embætti.
4. En aðalmál K.R.F.Í. var og hlaut
auðvitað aðvera: Fullt stjórnmálalegt
jafnrétti við karlmenn: þ.e.a.s. kosn-
ingaréttur og kjörgengi með sömu
skilyrðum og þeir. Fyrir þessu máli
var hafin hin harðasta barátta um
land allt. Áhugakonur ferðuðust um,
og söfnuðu undirskriftum kvenna,
fundir voru haldnir og harðar deilur
voru uppi Þessu máli lvktaði sem
kunnugt er með takmörkuðum kosn-
ingarétti og kjörgengi 1915 og síðan
með sömu skilyrðum og karlmenn
1918.
í allri þessari baráttu frú Bríetar
má segja að Kvennablaðið hennar
hafi verið aðalbaráttuvopnið. Þar
flutti hún mál sitt og þar náði hún
fyrst og fremst til íslenzkra kvenna.
Blaðið byrjaði að koma út árið 1895
og kom útt í 25 ár. Það náði mikilli
útbreiðslu og var ákaflega vinsælt,
það hef ég rekið mig á um land allt
bæði fyrr og síðar. Þó bar það sig
ekki betur en svo, að Bríet gafst að
lokum upp vegna skulda blaðsins.
Innheimtan var ákaflega erfið og
sjálfsagt hefur þar komið ekki sízt
til greina, að konan hafði á þeim tíma
engin fjárráð, hún varð að sækja
hvern smáskilding til bónda síns, og
margir bændur töldu litla þörf á því
að halda Kvennablaðið, aðeins til
þess að setja uppreisnarhug í kon-
una. En Bríet tók það mjög nærri
sér að vera að hætta við útgáfu
Kvennablaðsins, hún taldi það með-
al þyngstu áfalla, sem hún varð fyr-
ir um ævina. Og alla tíð dreymdi
hana um nýtt Kvennablað, sem yrði
konum framtíðarinnar sams konar
baráttuvopn í þeirra málum og
Kvennablaðið hennar hafði orðið
henni.
f sambandi við málefnaskrá K.R.
F.í. vil ég svo nefna félög og starf-
semi, sem varð eins og greinar út
frá Kvenréttindafélaginu, en tildrög
þeirra eru til komin undir stjórn
Bríetar Bjarnhéðinsdóttur á K.R.F.Í.
Verkakvennafélagið Framsókn var
stofnað að tilhlutan K.R.F.Í. og átti
Bríet Bjarnhéðinsdóttir sæti í fyrstu
stjórn þess.
Lestrarfélag kvenna. K.R.F.Í. rak
upphaflega lesstofu, þar sem meðal
annars lágu frammi útlend timarit
um kvennréttindamál. Seinna þótti
heppilegra að stofna sjáifstætt félag
um lesstofumálið og var Bríet B.jarn-
héðinsdóttir flutningsmaður þeirrar
tillögu. Lestrarfélag kvenna vann sið-
ar mjög þarft verk í Reykjavík með
útláni góðra bóka og barnalesstofu,
undir stjórn frú Laufeyjar Vilhjálms-
dóttur.
Kvennaheimilið Hallveigarstaðir
var eitt af hjartans málum Bríetar
Bjarnhéðinsdóttur og hún ein af
fyrstu forgöngukonunum. Hún ferð-
aðist meðal annars um landið til þess
að safna hlutabréfum til heimilisins.
Það var þá hugsað sem miðstöð og
samkomustaður fyrir kvenfélögin í
Reykjavík, eins og því er ætlað enn
í dag, þegar það kemst upp, en í upp-
hafi var það líka ætlað sem dvalar-
staður fyrir konur utan af landi og
menningarstöð fyyrir ungar stúlkur,
sérstaklega fyrir þær, sem ekki ættu
fast heimili í Reykjavík. Þetta voru
stórir, fagrir draumar, sem því mið-
ur urðu aldrei að veruleika. Skal það
mál ekki rakið hér, en víst er um
það, að það varð mikið sársaukamál
mörgum af fyrstu forgöngukonun-
um. Þess má geta að Kvenréttindafé-
lagið kýs ennþá þrjár konur í fram-
kvæmdastjórn Hallveigastaða og hef-
6
FRÚIN