Stígandi - 01.07.1943, Síða 20

10
Á KROSSGÖTUM —
STÍGANDI
tilgátan er sú, að umrót og umbreytni landnámsins hafi brotið
nýjan akur í fornan jarðveg, og enn aðrir benda á þá hagkvæmu
aðstöðu Islendinga fram yfir Norðmenn, að hér ríkti lengi fyrst
miklu meiri friður en í Noregi, þar sem allt logaði um þessar
mundir í innanlandserjum milli afkomenda Haralds hárfagra
og að nokkru Hlaðajarla.
Kannske hafa allar tilgáturnar hitt á nokkuð af sannleikan-
um. Þó er það eitt víst, að þessi varð niðurstaðan: íslendingar
sátu einir að skáldamiðinum, eða svo til.
Þegar minnzt er á íslenzkan kveðskap, verður ekki gengið
fram hjá einu mjög einkennandi atriði: Það er hin hefðbundna
notkun stuðla og höfuðstafa, sem er upphaflega samkenni alls
germansks kveðskapar, en hefir varðveitzt fram á þennan dag
með Islendingum einum. Oft hefir þessi hefð orðið fyrir beinum
og óbeinum árásum, en hefir staðið af sér alla storma og er svo
trygg í sessi, að okkur finnst eins og hlustir séu skafnar innan,
ef við heyrum rangstuðluð eða óstuðluð kvæði höfð yfir.
Hér komum við að öðrum leyndardómi íslenzks kveðskapar:
Hvað hefir valdið slíkum venjum hjá Islendingum einum, þeg-
ar frændþjóðir okkar hafa fyrir löngu varpað þess háttar fyrir
borð?
Sumir ætla, að íslenzkur kveðskapur hafi komizt í svo fastar
skorður sem ómengaður iðnaður á blómatíð hirðskáldskapar Is-
lendinga, að stuðlasetning auk hátta hafi verið eitt sjálfsagðasta
vörumerkið, sem tryggði góða, ósvikna vöru. Kveðskapurinn
varð engu síður að íþrótt en list, eða listin verður öllu meiri í
forminu en efnintx um skeið.
Það er ómælt, hvaða geysiþýðingu kveðskapurinn með allri
sinni íhaldssemi í stuðla, hendingar, hætti, heiti og kenningar
hefir haft fyrir varðveizlu tungu okkar og þá um leið þjóðernis-
leg einkenni og menntun. Því verður að vísu ekki neitað, að yf-
irleitt virðist svo, að því dýrari sem hátturinn er og erfiðari, því
minni sé oft andagiftin í kveðskapnum. En dýrir hættir, stuðl-
ar, heiti og kenningar höfðu tvenns konar gildi, sem er mjög
mikilsvert: Það er léttara að læra og muna dýrt kveðið og vel
stuðlað, þegar menn einu sinni kunna skil á slíku, en lítt eða
ekki stuðlað og laust að háttum. Og kenningar og heiti kröfðust
talsverðrar kunnáttu á tungunni og sögu þjóðarinnar, trúar og
siða. Ef skáldið átti að ná tökum á ljóðfáknum, varð það að
leggja á sig allmikið nám, og hlustandinn, og seinna lesandinn,