Stígandi - 01.04.1944, Side 46

Stígandi - 01.04.1944, Side 46
124 ,EF EG KYNNI Á ÞVÍ SKIL‘ STÍGANDI fótgangandi bændur í orustum, að varla væru þeir peðs virði. Auk þess þýddi peð fótgönguliði. Orðið peð í tafli segir brot úr sögu fótgönguliðs á miðöldum, því að peð eða peðmaður (latínu pedes) var í upphafi fót- gönguliðsmaður og ekkert annað. Virðingarleysi á óbreyttum hermönnum lýsir sér hjá fornum riddara, er mælti: „Hann felldi mig af hestinum og hjó í sundur hest Oddgeirs með sverðinu og gerði okkur báða með kynlegum hætti sem peðmenn eða göngu- menn“. (Karlamagnússaga). Á lénsöldunum var það svo sem sjálfsagt í herferðum, að bændur gengju, en riddarar riðu. Frá sömu tímum í Noregi er varðveitt vísa úr herför: Fant sé ek hvern á hesti. — Hér er nú siðr inn versti. Leið eigum vér langa — en lendir menn ganga.... Höfundur vísunnar, Bjarni Kálfsson konungsmaður, árið 1182, hefur e. t. v. verið íslendingur, þótt sú merking orðsins sé annars ekki kunn hérlendis um það leyti, að fantur sé réttnefni óbreytta liðsmannsins. Herramennirnir, lendir menn, áttu sið- ferðilegan rétt á hestum þeirra, ef þarna hefði ekki ráðið „siður hinn versti“. Orðið íantur er sama og enfant, sem á frönsku þýðir barn (lat. infantes, börn). Einhverjir herforingjar hafa tekið upp þá venju að kalla hermenn börnin sín, svo að hið rómversk-franska orð færist af bömum yfir á fótgöngulið, það heitir t. d. á ensku infantry. Áherzlulausa forskeytið in (en) hvarf af orðinu, þegar það kom á Norðurlönd, og varð úr orðið fantur. Um hermenn eða liðsmenn höfðingja var þá tekið að nota norræna orðið sveinar, og gæti það verið eins konar þýðing á infantry, þótt full rök skorti, að svo sé. Sú merking orðsins sveinn útrýmir þá smátt og smátt merkingunni sveinbam, svo að þar kemur í staðinn orðið drengur, en „sveina“ hafa valds- menn sér til fylgdar a. m. k. fram á 18. öld. Fylgdarmenn eða vinnumenn iðnmeistara fóm síðan einnig að nefnast sveinar, og lifir sú merking. Um það bil sem sveinsheitið er að festast við fylgdarmenn höfðingja, bregður í Noregi fyrir hinu útlenda orði íantur um þá menn. Noregskonungur veitti eitt sinn þá réttarbót að tak-

x

Stígandi

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Stígandi
https://timarit.is/publication/1085

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.