Stígandi - 01.01.1949, Síða 43

Breta og síðar frjálsra Frakka. Einn eftirminnilegasti kafli bók-
arinnar þykir mér sá, er hann lýsir því, í fáum línum og að því er
virðist með fullkomnu valdi á tilfinningum sínum, að á heimili
hans í París var flest harla lítið breytt, þegar hann kom heim,
nema skrifstofa hans — bókahillurnar voru tómar. Maurois var
einn þeirra mörgu andans manna, sem Gestapo-sveitirnar þýzku
kunnu illa við að færu frjálsir ferða sinna og leituðu þeir lians
oftsinnis, bæði í húsinu, þar sem hann hafði búið, og á heimilum
vina lians og tengdafólks — en vitanlega árangurslaust, þar sem
hann var löngu horfinn úr landi. Einn góðan veðurdag létu svo
þessir kumpánar greipar sópa um bókaskápa hans, sennilega í
þeim tilgangi, að ef þessi fagurfræðagrúskari og bókabéus skyldi
einhvern tíma snúa lieim, yrði heimkoman honum þó aldrei
óblandin ánægja. Þeir munu hafa getið sér rétt til.
Margt er skarplega athugað og spaklega sagt í þessari bók, eins
og t. d.: „Því miður er engin leið að koma vitinu fyrir aðra en þá,
sem eru sæmilega viti bornir,“ eða þá þetta gullkorn, sem hann
liefir eftir Leonardo da Vinci: „Enginn einvaldi er voldugri en
sá, er liefir stjórn á sjálfum sér.“
Dagbókum hættir að vonum til þess að verða slitróttar aflestrar,
og þessi bók Maurois er engin undantekning. Eigi að síður er hún
notalegur lestur og minnir rnjög óhjákvæmilega á sjálfsævisögu
sama höfundar, sem ég las, líka á sjó, á „Esju“ milli Siglufjarðar
og Reykjavíkur fyrir fjórum árum. Hún var svo vinsæl rneðal ís-
lendinga um þær mundir, að þrjá menn heyrði ég nafngreinda,
er sætu við að þýða hana, hver í kapp við annan.
Maurois liefir haldið eins konar dagbók mestan hluta ævinnar.
Hann punktar niður hjá sér hvar hann fer, hverja hann hittir,
smellin tilsvör, hugsanir, sem skýtur upp, en fara forgörðum, ef
þær eru ekki skráðar, glefsur úr því, sem hann les, og þannig mætti
lengi telja. Þetta mun vera ríflegur hluti þess liráefnis, er hann
síðar vinnur úr bækur sínar og fyrirlestra, en hann er með af-
brigðum góður fyrirlesari. Ég var svo heppinn að heyra hann
flytja erindi, meðan ég dvaldi í New York, en ekki verður það
rakið hér. Á hinn bóginn get ég ekki neitað mér um að minnast
á dálítið, sem skaut upp í hugann, meðan ég hlustaði á fyrirlest-
urinn. Maurois gat þess í upphafi máls síns, að hann væri nýkom-
inn frá meginlandi Evrópu með viðkomu í Bretlandseyjum og
Islandi. Sennilega hefir flugvél hans aðeins sezt á íslenzkan flug-
völl skamma stund, en þetta vakti undir eins hjá mér spurning-
STÍGANDI 41