Læknablaðið - 15.09.2001, Blaðsíða 9

FRÆÐIGREINAR / RITSTJÓRNARGREIN
Hlutverk innúðastera í meðferð langvinnra
lungnateppusjúkdóma er að skýrast
Ml
Gunnar
Guðmundsson
Höfundur er sérfræðingur í
lyflækningum, lungna- og
gjörgæslulækningum,
Landspítala Hringbraut.
Netfang:
ggudmund@landspitali.is
Langvinnir lungnateppusjúkdómar, á ensku chronic
obstructive pulmonary diseases (COPD), eru sjúk-
dómaflokkur með vaxandi tíðni í heiminum (1). Þeir
einkennast af skerðingu á loftflæði sem er lítt við-
snúanlegt og versnar oftast með tímanum. Tengd
loftflæðisskerðingunni er viðvarandi bólgusvörun í
lungunum.
Þessum sjúkdómum má skipta í þrjá hópa sem eru
langvinn berkjubólga, lungnaþemba og langvinnur
astmi. Allir hafa þeir mismunandi meingerð og geta
verið til staðar samtímis eða staðið einir sér (2). Lítið
er til af meðferð sem stöðvar framþróun langvinnra
lungnateppusjúkdóma. I rauninni hefur einungis
reykleysi sýnt sig að stöðva framþróunina (3). Önnur
meðferð, svo sem berkjuvíkkandi lyf, eru aðeins til að
draga úr einkennum, til dæmis mæði og uppgangi (3).
Súrefnisgjöf lengir þó líf sjúklinga með sjúkdóminn á
háu stigi og lág súrefnisgildi í blóði.
Ljóst hefur verið í nokkurn tíma að reglubundin
meðferð astmasjúklinga með innúðasterum dregur
úr einkennum, fækkar versnunum og bætir lungna-
starfsemi (4). Vegna þessa hefur verið mikill áhugi á
að meðhöndla sjúklinga með langvinna lungnateppu-
sjúkdóma með innúðasterum í þeim tilgangi að ná
fram sömu áhrifum. Notkun þeirra er því mjög mikil
þar sem þessi sjúklingahópur er stór og mun fara enn
stækkandi á næstu árum og áratugum (1). Skiptir því
miklu máli að þessi lyf séu notuð á réttan hátt því
þetta eru dýr lyf og ekki án aukaverkana. A undan-
förnum árum hafa verið gerðar rannsóknir á stórum
hópum sjúklinga með langvinna lungnateppusjúk-
dóma. Niðurstöður þessara rannsókna munu hjálpa
okkur við að nota innúðastera á réttan hátt hjá þess-
um sjúklingahópi. Fjórar stórar rannsóknir hafa
þannig sýnt fram á, að innúðasterar stöðva ekki
framþróun sjúkdómsins, það er loftflæðisskerðing
eykst þrátt fyrir meðferðina (5-8). Þannig stendur
það áfram að reykleysi er eina meðferðin sem stöðv-
ar framþróun sjúkdómsins. Hins vegar hafa þessar
rannsóknir sýnt fram á innúðasterar geta dregið úr
lungnaeinkennum, fækkað versnunum og hægt á
versnun á heilsutengdum lífsgæðum. Þetta á þó ekki
við um alla með langvinna lungnateppusjúkdóma
heldur kom þetta aðeins fram hjá þeim sem voru með
sjúkdóminn á háu stigi (5-8).
Nýlega voru birtar ráðleggingar vinnuhóps á veg-
um Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar (WHO) og
Bandarísku hjarta-, lungna- og blóðstofnunarinnar
(NHLBI) um meðferð og greiningu langvinnra
lungnateppusjúkdóma (9). í þeim ráðleggingum
kemur fram að það eru einkum tveir hópar sjúklinga
með langvinna lungnateppusjúkdóma sem geta haft
gagn af innúðasterum. I fyrsta lagi eru það þeir sem
bæta blástursgildi (FEV|) um 15% eða meira (þó að
minnsta kosti 200 ml) eftir sex til 12 vikna meðferð
með innúðasterum. Att er við að FEVj aukist um
15% frá gildi sem mælt er eftir að berkjuvíkkandi lyf
eru gefin, svo ekki er verið að mæla áhrif berkju-
víkkandi lyfja heldur steralyfjanna (10). I öðru lagi
geta innúðasterar gagnast sjúklingum með langvinna
lungnateppusjúkdóma á háu stigi, það er FEV| lægra
en 50% af spáðu gildi og tíðar versnanir sem þarfnast
meðferðar með sterum í æð eða töfluformi og
sýklalyfjum. Svo virðist sem búdesóníð og flútíkasón
séu jafnvirk og hafi svipaðar aukaverkanir en
tríamcínólón hafi meiri aukaverkanir, sérstaklega á
bein. Ekki virðist vel ljóst hvaða steraskammtar séu
nauðsynlegir til að ná fram tilskildum áhrifum. Til að
hægt sé að nota innúðastera á réttan hátt í sjúklingum
með langvinna lungnateppusjúkdóma er nauðsynlegt
að framkvæma öndunarpróf (spirometry), bæði til að
velja sjúklingana og einnig til að meta árangur með-
ferðarinnar. Að auki eru öndunarmælingar nauðsyn-
legar til að greina langvinna lungnateppusjúkdóma
og til að stiga sjúkdóminn. Það er því brýnt fyrir alla
sem greina og meðhöndla sjúklinga með langvinna
lungnateppusjúkdóma að hafa aðgang að öndunar-
mælingum. Talsverður misbrestur hefur verið á því á
heilsugæslustöðvum á Islandi. Brýnt er að bæta úr
þessu og bæta þjálfun starfsfólks heilsugæslustöðva í
að framkvæma öndunarmælingar. A þann hátt og
með því að fylgja alþjóðlegum leiðbeiningum um
meðferð langvinnra lungnateppusjúkdóma er hægt
að bæta meðferð sjúklinga með sjúkdómana, spara
peninga og draga úr aukaverkunum (11).
Heimildir
1. Viegi G, Scognamiglio A, Baldacci S, Pistelli F, Carrozzi L.
Epidemiology of chronic obstructive pulmonary disease
(COPD). Respiration 2001; 68: 4-19.
2. Turato G, Zuin R, Saetta M. Pathogenesis and pathology of
COPD. Respiration 2001; 68: 117-28.
3. Anthonisen NR, Connett JE, Kiley JP, Altose MD, Bailey
WC, Buist AS, et al. Effects of smoking intervention and the
Læknablaðið 2001/87 693