Læknablaðið - 15.09.2001, Blaðsíða 37

FRÆÐIGREINAR / ÖRORKUMAT
Örorkumat fyrir og eftir gildistöku
örorkumatsstaðals
Sigurður
Thorlacius1,2,
Sigurjón Stefánsson',
Haraldur
Jóhannsson'
'Tryggingastofnun ríkisins,
2læknadeild Háskóla íslands.
Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Siguröur Thorlacius,
Tryggingastofnun ríkisins,
Laugavegi 114,150 Reykjavík.
Sími: 560 4400; bréfasími: 562
4146; netfang: sigurdth@tr.is
Lvkilorö: örorka, örorkumat,
örorkumatsstaðall.
Ágrip
Tilgangur: Að kanna hvaða áhrif örorkumatsstaðal!
hefur haft á niðurstöður örorkumats.
Efniviður og aðferðir: Ur upplýsingakerfi Trygg-
ingastofnunar ríkisins (TR) voru unnar upplýsingar
um fjölda nýrra öryrkja árin 1997, 1998 og 2000 og
skiptingu þeirra með tilliti til örorkustigs, kyns, aldurs
og fyrstu (helstu) sjúkdómsgreiningar.
Niðurstöður: I kjölfar gildistöku örorkumats-
staðalsins hefur orðið marktæk fjölgun á konum sem
metnar eru til 75% örorku (p<0,0001). Fjölgunin er
hjá konum eldri en 30 ára með stoðkerfisraskanir
(einkum mjúkvefjaraskanir). Körlum hefur einnig
fjölgaði lítillega, en sú aukning er ekki tölfræðilega
marktæk (p=0,25). Marktæk fækkun hefur orðið hjá
bæði konum og körlum sem fá metna 50-65% örorku
(p<0,0001), en ekki hefur orðið marktæk breyting á
heildarfjölda nýrra öryrkja (þeirra sem fá metna
50%, 65% eða meira en 75% örorku).
Alyktanir: Martæk fjölgun hefur orðið á konum
sem metnar eru til meira en 75% örorku eftir tilkomu
örorkumatsstaðalsins, en ekki hefur orðið marktæk
breyting á heildarfjölda nýrra öryrkja, því lítil breyt-
ing hefur orðið á fjölda karla sem metnir eru til meira
en 75% örorku og marktæk fækkun hefur orðið á
þeim sem metnir eru til 50-65% örorku.
Inngangur
Frá 1. september 1999 hefur örorka vegna lífeyris-
trygginga almannatrygginga verið metin á grundvelli
fæmi umsækjanda, samkvæmt örorkumatsstaðli
(1,2). Aður hafði örorka verið metin á grundvelli
læknisfræðilegra, félagslegra og fjárhagslegra for-
sendna (3). Örorka er metin á grundvelli almanna-
tryggingalaganna (4). I 12. grein laganna kom fram
að rétt til örorkulífeyris ættu þeir sem „eru öryrkjar
til langframa á svo háu stigi að þeir eru ekki færir um
að vinna sér inn Z þess er andlega og líkamlega heilir
menn eru vanir að vinna sér inn í því sama héraði við
störf sem hæfa líkamskröftum þeirra og verkkunn-
áttu og sanngjarnt er að ætlast til af þeim með hlið-
sjón af uppeldi og undanfarandi starfa". Með lögum
sem samþykkt voru á Alþingi 11. mars 1999 var 12.
grein almannatryggingalaganna breytt (5). Þar segir
nú um örorkumatið: „Tryggingayfirlæknir metur ör-
orku þeirra sem sækja um örorkubætur samkvæmt
staðli sem læknadeild Tryggingastofnunar ríkisins
semur á grundvelli afleiðinga læknisfræðilega viður-
kenndra sjúkdóma eða fötlunar. Staðallinn skal stað-
EIMGLISH SUMMARY
Thorlacius S, Stefánsson S, Jóhannsson H
Incidence of disability in lceland before and after
introduction of a new method of dísability
evaluation
Læknablaöiö 2001; 87: 721 -3
Objective: To assess changes in disability evaluation,
since the introduction on September 1st 1999 of a new
assessment method based on the British functional
capacity evaluation, "All work test”. Previously, the
disability assessment was based on the applicant's
medical, social and financial circumstances.
Material and methods: The study includes all those
having their disability assessed for the first time at the
State Social Security Institute of lceland in 1997, 1998 and
2000. Information was obtained from the disability register
on degree of disability, gender, age and primary
diagnoses.
Results: After the introduction of the new assessment
method, there has been a significant increase in the
number of women who have disability more then 75%
(p<0.0001). This increase occurs amongst women older
than 30 years, having musculoskeletal disorders (mainly
soft tissue disorders). There has also been a slight
(statistically insignificant) increase in more than 75%
disability amongst men (p=0.25). The number of people
who have had their disability evaluated as 50-65% has
decreased (p<0.0001). No significant change in the total
number of new disability pensioners (having their disability
assessed as being more than 75% or 50-65%) was
■observed.
Conclusions: The new method of disability assessment
has resulted in a significant rise in the number of women
who have had their disability assessed as being more than
75%, but there has not been a rise in the total number of
new disability pensioners, as the increased number of
women with the higher degree of disability has been
balanced by a significant fall in the number of new
disability pensioners with the lower degree of disability.
Key words: disability, disability assessment, functional
capacity.
Correspondence: Sigurður Thorlacius. E-mail:
sigurdth@tr.is
festur af tryggingaráði og birtur í reglugerð sem heil-
brigðis- og tryggingamálaráðherra setur.“ Staðallinn
var eins og lögin mæltu fyrir um settur fram og stað-
Læknablaðið 2001/87 721